Tổng quan nghiên cứu

Dự án đường ven biển Vĩnh Hy - Ninh Chữ, tỉnh Ninh Thuận, với chiều dài khoảng 29,33 km, là một phần quan trọng trong mạng lưới giao thông ven biển quốc gia, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và du lịch khu vực Nam Trung Bộ. Ninh Thuận là tỉnh có điều kiện tự nhiên khô hạn, lượng mưa trung bình thấp (khoảng 700-800 mm/năm), nhiệt độ trung bình 26-27°C, với địa hình chủ yếu là núi (63,2%) và đồng bằng ven biển (22,4%). Dự án được triển khai trong vùng có hệ sinh thái đặc thù, bao gồm Vườn quốc gia Núi Chúa với đa dạng sinh học quý hiếm.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định và đánh giá mức độ các tác động môi trường chủ yếu do dự án gây ra, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu phù hợp với điều kiện thực tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khu vực ven biển huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận, trong giai đoạn chuẩn bị, thi công và vận hành dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, đảm bảo phát triển bền vững, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư và quản lý dự án.

Các chỉ số môi trường được quan trắc bao gồm chất lượng không khí, nước mặt, đất và đa dạng sinh học. Kết quả sơ bộ cho thấy môi trường khu vực còn tương đối trong lành, tuy nhiên các hoạt động thi công có thể gây ra bụi, tiếng ồn, ô nhiễm nước và ảnh hưởng đến hệ sinh thái rừng khô hạn. Việc nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp quản lý và giám sát môi trường trong suốt quá trình thực hiện dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính: lý thuyết tác động môi trường và mô hình quản lý môi trường dự án. Lý thuyết tác động môi trường tập trung vào việc nhận diện, phân loại và đánh giá các tác động tích cực và tiêu cực của dự án đến các thành phần môi trường như không khí, nước, đất và hệ sinh thái. Mô hình quản lý môi trường dự án bao gồm các bước: đánh giá hiện trạng, dự báo tác động, đề xuất giải pháp giảm thiểu và giám sát thực hiện.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: tác động trực tiếp và gián tiếp, tác động ngắn hạn và dài hạn, ma trận đánh giá tác động môi trường, và các chỉ tiêu chất lượng môi trường theo tiêu chuẩn Việt Nam (QCVN). Ngoài ra, luận văn áp dụng phương pháp ma trận môi trường để hệ thống hóa và định lượng mức độ tác động của từng hoạt động dự án lên các thành phần môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu quan trắc môi trường hiện trạng (khí tượng, thủy văn, chất lượng không khí, nước, đất), số liệu kinh tế - xã hội địa phương, và các báo cáo kỹ thuật dự án. Dữ liệu được thu thập từ Sở Giao thông vận tải tỉnh Ninh Thuận, Trung tâm Kỹ thuật tài nguyên môi trường, và các đơn vị liên quan.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích tổng hợp và hệ thống để nhận diện các tác động môi trường chủ yếu.
  • Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia nhằm xác định các tác động chính và đánh giá mức độ ảnh hưởng.
  • Phương pháp khảo sát thực địa để đánh giá hiện trạng môi trường và phạm vi ảnh hưởng.
  • Phương pháp ma trận môi trường để định lượng và so sánh mức độ tác động.
  • Phân tích thống kê số liệu quan trắc môi trường và kinh tế xã hội.

Cỡ mẫu khảo sát thực địa gồm 4 điểm quan trắc không khí, 4 điểm quan trắc nước mặt và nước biển ven bờ, cùng các điểm lấy mẫu đất và khảo sát đa dạng sinh học. Thời gian nghiên cứu kéo dài khoảng 18 tháng, bao gồm giai đoạn chuẩn bị, thi công và vận hành dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tác động đến môi trường không khí:
    Trong giai đoạn thi công, bụi và khí thải phát sinh từ hoạt động nổ mìn, máy móc thi công và phương tiện vận chuyển gây ô nhiễm không khí cục bộ. Kết quả quan trắc cho thấy nồng độ bụi TSP dao động từ 0,13 đến 0,30 mg/m³, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn cho phép (0,5 mg/m³). Tiếng ồn tại các điểm quan trắc dao động từ 50 đến 75 dBA, vượt mức cho phép tại một số vị trí thi công.

  2. Ảnh hưởng đến môi trường nước:
    Nước mặt và nước biển ven bờ có chất lượng tương đối tốt, các chỉ tiêu pH, COD, amoni, nitrat đều nằm trong giới hạn cho phép theo QCVN 10:2008/BTNMT. Tuy nhiên, nước thải sinh hoạt và nước mưa chảy tràn trong quá trình thi công có thể làm tăng tải lượng chất ô nhiễm, đặc biệt là coliform với giá trị lên đến 3600 MPN/100ml, vượt tiêu chuẩn 2500 MPN/100ml, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm vi sinh.

  3. Tác động đến môi trường đất:
    Quá trình giải phóng mặt bằng và thi công làm thay đổi cấu trúc đất, giảm độ kết dính và tăng nguy cơ sạt lở, đặc biệt tại các đoạn đồi núi. Lượng đất đá cần phá khoảng 105.386 m³. Chất thải rắn sinh hoạt và xây dựng phát sinh nếu không được quản lý tốt sẽ gây ô nhiễm đất và ảnh hưởng đến khả năng sử dụng đất sau thi công.

  4. Ảnh hưởng đến hệ sinh thái Vườn quốc gia Núi Chúa:
    Tuyến đường đi qua vùng đệm và phân khu dịch vụ của Vườn quốc gia, làm mất khoảng 51,28 ha rừng khô hạn đặc trưng với các loài cây gỗ nhỏ và cây bụi đặc hữu. Hoạt động thi công gây tiếng ồn, rung động và ánh sáng làm thay đổi tập tính sinh hoạt của các loài động vật như khỉ đuôi dài, mèo rừng, và các loài chim đặc hữu. Thời gian thi công kéo dài 18 tháng, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học trong khu vực.

Thảo luận kết quả

Các tác động môi trường chủ yếu phát sinh từ giai đoạn giải phóng mặt bằng và thi công, phù hợp với các nghiên cứu về tác động dự án giao thông ven biển trong điều kiện khí hậu khô hạn và địa hình phức tạp. Mức độ ô nhiễm không khí và tiếng ồn tuy có tăng nhưng vẫn nằm trong giới hạn kiểm soát nhờ địa hình thoáng và gió biển mạnh. Môi trường nước và đất chịu ảnh hưởng gián tiếp qua nước mưa chảy tràn và chất thải xây dựng, cần có biện pháp xử lý phù hợp.

So sánh với các dự án tương tự tại vùng duyên hải Nam Trung Bộ, tác động đến hệ sinh thái rừng và đa dạng sinh học là vấn đề nổi bật, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và chủ đầu tư để giảm thiểu thiệt hại. Việc áp dụng ma trận đánh giá tác động môi trường giúp định lượng và ưu tiên các biện pháp giảm thiểu hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ nồng độ bụi và tiếng ồn theo thời gian thi công, bảng so sánh chất lượng nước trước và sau thi công, cùng ma trận tác động môi trường định lượng cho từng thành phần môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng biện pháp giảm bụi và tiếng ồn trong thi công:
    Sử dụng phun nước định kỳ tại các khu vực thi công, che phủ vật liệu xây dựng, hạn chế hoạt động nổ mìn vào giờ cao điểm, và sử dụng thiết bị thi công có công nghệ giảm tiếng ồn. Mục tiêu giảm bụi TSP dưới 0,2 mg/m³ và tiếng ồn dưới 65 dBA trong vòng 12 tháng thi công. Chủ thể thực hiện: nhà thầu thi công phối hợp với Ban quản lý dự án.

  2. Quản lý và xử lý nước thải sinh hoạt và nước mưa chảy tràn:
    Thiết lập hệ thống thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt đạt tiêu chuẩn QCVN 14:2008/BTNMT trước khi xả ra môi trường. Xây dựng rãnh thoát nước và bể lắng để giảm tải lượng chất ô nhiễm trong nước mưa chảy tràn. Thời gian thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị và thi công. Chủ thể: Ban quản lý dự án và nhà thầu.

  3. Giảm thiểu tác động đến đất và phòng chống sạt lở:
    Thiết kế hệ thống thoát nước mặt đường hợp lý, sử dụng biện pháp kỹ thuật như trồng cỏ vetiver chống xói mòn, gia cố mái taluy bằng bê tông xi măng. Kiểm soát chặt chẽ việc thu gom và xử lý chất thải rắn xây dựng. Mục tiêu giảm thiểu sạt lở và ô nhiễm đất trong suốt quá trình thi công. Chủ thể: nhà thầu thi công và cơ quan quản lý môi trường.

  4. Bảo vệ hệ sinh thái Vườn quốc gia Núi Chúa:
    Hạn chế tối đa diện tích rừng bị ảnh hưởng, thực hiện giám sát đa dạng sinh học định kỳ, xây dựng hành lang bảo vệ và khu vực cách ly thi công. Tuyên truyền, đào tạo công nhân về bảo vệ môi trường và nghiêm cấm săn bắt, khai thác lâm sản trái phép. Thời gian thực hiện xuyên suốt dự án. Chủ thể: Ban quản lý Vườn quốc gia, Ban quản lý dự án và nhà thầu.

  5. Xây dựng chương trình quản lý và giám sát môi trường:
    Thiết lập hệ thống quan trắc môi trường định kỳ, báo cáo kết quả cho các cơ quan chức năng, kịp thời phát hiện và xử lý các sự cố môi trường. Thực hiện trong suốt quá trình thi công và vận hành dự án. Chủ thể: Ban quản lý dự án phối hợp với các đơn vị chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và giao thông:
    Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý tác động môi trường của các dự án giao thông ven biển.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu thi công dự án giao thông:
    Áp dụng các giải pháp giảm thiểu tác động môi trường được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành môi trường, giao thông:
    Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả đánh giá tác động môi trường trong điều kiện khí hậu khô hạn và địa hình phức tạp.

  4. Cộng đồng dân cư và tổ chức bảo vệ môi trường địa phương:
    Nắm bắt thông tin về tác động của dự án đến môi trường và đời sống xã hội, từ đó tham gia giám sát và đề xuất ý kiến nhằm bảo vệ quyền lợi và môi trường sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dự án đường ven biển Vĩnh Hy - Ninh Chữ có ảnh hưởng lớn đến môi trường không?
    Dự án có tác động nhất định đến môi trường không khí, nước, đất và hệ sinh thái, đặc biệt là khu vực Vườn quốc gia Núi Chúa. Tuy nhiên, các tác động này được đánh giá trong giới hạn kiểm soát và có thể giảm thiểu hiệu quả nếu áp dụng đúng các biện pháp quản lý.

  2. Các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường được đề xuất là gì?
    Bao gồm phun nước giảm bụi, xử lý nước thải, gia cố mái taluy chống sạt lở, bảo vệ đa dạng sinh học, và xây dựng chương trình giám sát môi trường định kỳ. Những biện pháp này nhằm đảm bảo phát triển bền vững và tuân thủ quy định pháp luật.

  3. Dự án có ảnh hưởng đến đời sống người dân địa phương không?
    Trong giai đoạn giải phóng mặt bằng, một số diện tích đất nông nghiệp và vườn bị thu hồi, ảnh hưởng đến sinh kế người dân. Tuy nhiên, dự án cũng tạo thêm việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực, góp phần nâng cao đời sống lâu dài.

  4. Làm thế nào để giám sát tác động môi trường trong quá trình thi công?
    Thiết lập hệ thống quan trắc môi trường định kỳ tại các điểm trọng yếu, báo cáo kết quả cho cơ quan chức năng, đồng thời thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ các hoạt động thi công để kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh.

  5. Dự án có phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Ninh Thuận?
    Tuyến đường ven biển góp phần kết nối các khu du lịch trọng điểm, thúc đẩy phát triển kinh tế biển, công nghiệp và du lịch sinh thái, phù hợp với mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển bền vững của tỉnh đến năm 2020.

Kết luận

  • Dự án đường ven biển Vĩnh Hy - Ninh Chữ có tác động đa dạng đến môi trường không khí, nước, đất và hệ sinh thái, đặc biệt là khu vực Vườn quốc gia Núi Chúa.
  • Các tác động chủ yếu phát sinh trong giai đoạn giải phóng mặt bằng và thi công, có thể kiểm soát và giảm thiểu bằng các biện pháp kỹ thuật và quản lý phù hợp.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu bụi, tiếng ồn, ô nhiễm nước, sạt lở đất và bảo vệ đa dạng sinh học.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý môi trường dự án, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội tỉnh Ninh Thuận.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai chương trình giám sát môi trường, đánh giá hiệu quả các biện pháp giảm thiểu và cập nhật kế hoạch quản lý trong suốt quá trình thi công và vận hành dự án.

Khuyến nghị: Chủ đầu tư và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện nghiêm túc các giải pháp đề xuất, đảm bảo dự án phát huy hiệu quả kinh tế đồng thời bảo vệ môi trường và cộng đồng địa phương.