Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2020-2021, đại dịch Covid-19 đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến kinh tế, xã hội và sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới, trong đó Việt Nam cũng không ngoại lệ. Tính đến ngày 16/11/2021, cả nước ghi nhận hơn 23.000 ca tử vong do Covid-19, trong đó riêng TP. Hồ Chí Minh chiếm tới 74% tổng số ca tử vong. Đại dịch đã làm gián đoạn hoạt động kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người lao động, đặc biệt là những nhóm yếu thế. Trong bối cảnh đó, các hoạt động thiện nguyện trở thành một phần quan trọng trong việc hỗ trợ cộng đồng vượt qua khó khăn. Tại Trung tâm Bảo trợ Dạy nghề và Tạo việc làm TP. Hồ Chí Minh, hơn 80% nhân viên đã tham gia các hoạt động thiện nguyện nhằm giúp đỡ những người gặp khó khăn trong đại dịch.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố trí tuệ xúc cảm (Emotional Intelligence - EI) tác động đến quyết định tham gia các hoạt động thiện nguyện của nhân viên tại Trung tâm trong giai đoạn phòng chống dịch Covid-19. Mục tiêu chính là nhận diện và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố EI gồm nhận biết xúc cảm, sử dụng xúc cảm, thấu hiểu xúc cảm và quản lý xúc cảm đến quyết định tham gia thiện nguyện. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2022, khảo sát 137 nhân viên đã từng tham gia hoạt động thiện nguyện trong giai đoạn 2020-2021.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về vai trò của trí tuệ xúc cảm trong việc thúc đẩy hành vi thiện nguyện trong bối cảnh khủng hoảng y tế. Kết quả nghiên cứu góp phần giúp các tổ chức xã hội và quản lý nhân sự xây dựng các chính sách, giải pháp nhằm nâng cao sự tham gia của nhân viên trong các hoạt động xã hội, từ đó tăng cường hiệu quả phòng chống dịch và phát triển cộng đồng bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình trí tuệ xúc cảm của Mayer và Salovey (1997), trong đó EI được định nghĩa là khả năng nhận biết, hiểu và quản lý xúc cảm của bản thân và người khác để hỗ trợ tư duy và hành động hiệu quả. Mô hình EI gồm bốn năng lực chính: nhận biết xúc cảm, sử dụng xúc cảm, thấu hiểu xúc cảm và quản lý xúc cảm.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các lý thuyết ra quyết định hành động của cá nhân như Thuyết hành động hợp lý (TRA) và Thuyết hành vi dự định (TPB) của Ajzen và Fishbein. TRA nhấn mạnh vai trò của thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan trong việc hình thành quyết định hành vi, còn TPB bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, phản ánh khả năng kiểm soát và thực hiện hành vi của cá nhân trong thực tế.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Nhận biết xúc cảm: Khả năng nhận diện và đánh giá chính xác các xúc cảm của bản thân và người khác.
  • Sử dụng xúc cảm: Khả năng vận dụng xúc cảm để hỗ trợ tư duy và giải quyết vấn đề.
  • Thấu hiểu xúc cảm: Khả năng hiểu nguyên nhân, quy luật vận hành của các xúc cảm.
  • Quản lý xúc cảm: Khả năng điều chỉnh và kiểm soát xúc cảm để đạt mục tiêu cá nhân và xã hội.
  • Quyết định tham gia hoạt động thiện nguyện: Sự lựa chọn chủ động của cá nhân trong việc tham gia các hoạt động hỗ trợ cộng đồng trong bối cảnh đại dịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm với 15 chuyên gia, bao gồm các cấp quản lý và nhân viên tại Trung tâm, nhằm điều chỉnh và hoàn thiện bảng câu hỏi khảo sát.

Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 137 nhân viên đã từng tham gia hoạt động thiện nguyện trong giai đoạn 2020-2021. Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất, ngẫu nhiên thuận lợi, đảm bảo kích thước mẫu gấp 5 lần số câu hỏi quan sát theo kinh nghiệm nghiên cứu.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 22 với các kỹ thuật phân tích:

  • Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để kiểm định giá trị hội tụ và phân biệt của các biến quan sát.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết về tác động của các yếu tố trí tuệ xúc cảm đến quyết định tham gia hoạt động thiện nguyện.

Thời gian nghiên cứu chính thức kéo dài từ tháng 11 đến tháng 12 năm 2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác phục vụ phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận biết xúc cảm tác động tích cực đến quyết định tham gia thiện nguyện
    Kết quả hồi quy cho thấy nhận biết xúc cảm có hệ số beta dương và ý nghĩa thống kê (p < 0.05), cho thấy nhân viên có khả năng nhận diện chính xác xúc cảm của bản thân và người khác có xu hướng tham gia các hoạt động thiện nguyện cao hơn. Khoảng 68% nhân viên đồng ý rằng nhận biết xúc cảm giúp họ hiểu được khó khăn của người khác trong đại dịch.

  2. Sử dụng xúc cảm ảnh hưởng tích cực đến quyết định tham gia
    Yếu tố sử dụng xúc cảm cũng có tác động tích cực rõ rệt với hệ số beta dương và mức ý nghĩa cao (p < 0.01). Nhân viên biết vận dụng xúc cảm để duy trì tinh thần lạc quan và truyền cảm hứng cho người khác có khả năng tham gia thiện nguyện cao hơn 72% so với nhóm còn lại.

  3. Thấu hiểu xúc cảm đóng vai trò quan trọng trong quyết định
    Năng lực thấu hiểu xúc cảm được xác định là nhân tố có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê (p < 0.05). Khoảng 65% nhân viên cho biết khả năng hiểu nguyên nhân và quy luật xúc cảm giúp họ đưa ra quyết định tham gia hoạt động thiện nguyện một cách chủ động và hiệu quả hơn.

  4. Quản lý xúc cảm có ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định tham gia
    Quản lý xúc cảm là yếu tố có tác động lớn nhất trong mô hình với hệ số beta cao nhất và ý nghĩa thống kê rất mạnh (p < 0.001). Nhân viên có khả năng kiểm soát và điều chỉnh xúc cảm bản thân để duy trì sự bình tĩnh, lạc quan trong đại dịch có tỷ lệ tham gia thiện nguyện cao hơn 78%.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phù hợp với giả thuyết nghiên cứu và tương đồng với các nghiên cứu quốc tế trước đây, như nghiên cứu của Lopes và cộng sự (2002, 2003) về tác động tích cực của trí tuệ xúc cảm đến hành vi xã hội. Việc nhận biết và sử dụng xúc cảm giúp nhân viên xử lý thông tin cảm xúc trong bối cảnh khó khăn, từ đó thúc đẩy quyết định tham gia thiện nguyện. Khả năng thấu hiểu xúc cảm giúp họ nhận diện sâu sắc hơn về nhu cầu và cảm xúc của người khác, tạo động lực hành động. Đặc biệt, quản lý xúc cảm giúp duy trì trạng thái tâm lý ổn định, là điều kiện tiên quyết để duy trì cam kết tham gia hoạt động xã hội trong giai đoạn căng thẳng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố EI đến quyết định tham gia thiện nguyện, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa. Điều này giúp minh họa rõ ràng vai trò của từng yếu tố trong mô hình.

Kết quả nghiên cứu cũng mở ra hướng tiếp cận mới trong quản lý nhân sự tại các tổ chức xã hội, nhấn mạnh việc phát triển trí tuệ xúc cảm để nâng cao sự tham gia và hiệu quả hoạt động thiện nguyện, đặc biệt trong các tình huống khủng hoảng như đại dịch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển trí tuệ xúc cảm cho nhân viên
    Trung tâm nên tổ chức các khóa đào tạo về nhận biết, sử dụng, thấu hiểu và quản lý xúc cảm nhằm nâng cao năng lực EI của nhân viên. Mục tiêu tăng 20% điểm trung bình EI trong vòng 12 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với chuyên gia tâm lý thực hiện.

  2. Xây dựng chương trình hỗ trợ tâm lý và tư vấn cảm xúc
    Thiết lập hệ thống tư vấn tâm lý giúp nhân viên xử lý cảm xúc tiêu cực, duy trì tinh thần tích cực trong công việc và cuộc sống. Mục tiêu giảm 15% tỷ lệ stress trong nhân viên trong 6 tháng, do bộ phận chăm sóc nhân viên triển khai.

  3. Khuyến khích chia sẻ và lan tỏa cảm xúc tích cực trong tổ chức
    Tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm thiện nguyện nhằm tạo môi trường hỗ trợ cảm xúc tích cực, tăng cường sự gắn kết. Mục tiêu tăng 30% số lượng nhân viên tham gia các sự kiện thiện nguyện trong năm tiếp theo, do ban lãnh đạo và phòng truyền thông phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng chính sách khen thưởng và ghi nhận đóng góp
    Áp dụng các chính sách khen thưởng dựa trên mức độ tham gia và hiệu quả hoạt động thiện nguyện, tạo động lực cho nhân viên. Mục tiêu tăng 25% số nhân viên tham gia hoạt động thiện nguyện trong 1 năm, do ban quản lý nhân sự và lãnh đạo Trung tâm thực hiện.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tế, góp phần nâng cao quyết định tham gia hoạt động thiện nguyện của nhân viên trong bối cảnh đại dịch và các tình huống tương tự trong tương lai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý nhân sự tại tổ chức xã hội và phi lợi nhuận
    Giúp hiểu rõ vai trò của trí tuệ xúc cảm trong việc thúc đẩy sự tham gia của nhân viên vào các hoạt động thiện nguyện, từ đó xây dựng chính sách quản lý hiệu quả.

  2. Chuyên gia tâm lý và tư vấn phát triển cá nhân
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về các yếu tố EI ảnh hưởng đến hành vi xã hội, hỗ trợ thiết kế các chương trình phát triển năng lực cảm xúc.

  3. Nhân viên và tình nguyện viên trong các tổ chức thiện nguyện
    Giúp nhận thức tầm quan trọng của trí tuệ xúc cảm trong việc ra quyết định và duy trì cam kết tham gia hoạt động xã hội, từ đó phát triển kỹ năng cá nhân.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Tâm lý học
    Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng mô hình EI trong bối cảnh thực tiễn, đặc biệt trong nghiên cứu hành vi tổ chức và xã hội trong thời kỳ khủng hoảng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Trí tuệ xúc cảm là gì và tại sao nó quan trọng trong quyết định tham gia thiện nguyện?
    Trí tuệ xúc cảm là khả năng nhận biết, hiểu và quản lý xúc cảm của bản thân và người khác. Nó giúp cá nhân xử lý cảm xúc hiệu quả, từ đó đưa ra quyết định tham gia thiện nguyện một cách chủ động và bền vững. Ví dụ, nhân viên có EI cao dễ đồng cảm và sẵn sàng giúp đỡ người khó khăn.

  2. Các yếu tố trí tuệ xúc cảm nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định tham gia thiện nguyện?
    Nghiên cứu cho thấy quản lý xúc cảm có ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là sử dụng xúc cảm, nhận biết xúc cảm và thấu hiểu xúc cảm. Khả năng kiểm soát cảm xúc giúp duy trì tinh thần tích cực trong bối cảnh khó khăn.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Luận văn kết hợp nghiên cứu định tính qua thảo luận nhóm chuyên gia và nghiên cứu định lượng khảo sát 137 nhân viên, sử dụng phân tích nhân tố khám phá và hồi quy tuyến tính để kiểm định giả thuyết.

  4. Làm thế nào để nâng cao trí tuệ xúc cảm trong tổ chức?
    Có thể tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng cảm xúc, xây dựng chương trình hỗ trợ tâm lý, khuyến khích chia sẻ cảm xúc tích cực và áp dụng chính sách khen thưởng nhằm phát triển EI cho nhân viên.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các tổ chức khác ngoài Trung tâm Bảo trợ Dạy nghề và Tạo việc làm không?
    Có, các kết quả và giải pháp có tính tổng quát, có thể áp dụng cho nhiều tổ chức xã hội, doanh nghiệp và nhóm cộng đồng nhằm nâng cao sự tham gia và hiệu quả hoạt động thiện nguyện trong các bối cảnh khác nhau.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định bốn yếu tố trí tuệ xúc cảm gồm nhận biết, sử dụng, thấu hiểu và quản lý xúc cảm đều tác động tích cực đến quyết định tham gia các hoạt động thiện nguyện trong giai đoạn phòng chống dịch Covid-19 của nhân viên tại Trung tâm Bảo trợ Dạy nghề và Tạo việc làm TP. Hồ Chí Minh.
  • Quản lý xúc cảm được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất, đóng vai trò then chốt trong việc duy trì cam kết tham gia thiện nguyện.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với mẫu khảo sát 137 nhân viên đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của trí tuệ xúc cảm trong hành vi xã hội, đặc biệt trong bối cảnh khủng hoảng y tế và xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, hỗ trợ tâm lý và chính sách khen thưởng nhằm nâng cao trí tuệ xúc cảm và thúc đẩy sự tham gia thiện nguyện trong tương lai.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo EI, xây dựng hệ thống hỗ trợ tâm lý và đánh giá hiệu quả định kỳ trong vòng 12 tháng tới. Các tổ chức xã hội và nhà quản lý nhân sự được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động thiện nguyện.

Call to action: Các nhà quản lý, chuyên gia và nhân viên trong lĩnh vực xã hội hãy cùng nhau phát triển trí tuệ xúc cảm để tạo nên sức mạnh cộng đồng vượt qua mọi thử thách.