Nghiên Cứu Các Nhân Tố Tác Động Đến Việc Chọn Trường Đại Học Của Học Sinh THPT Tại Đà Nẵng

• Tác giả: Ngô Thị Hiền Trang
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Lan Hương
• Trường học: Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
• Đề tài: Nghiên cứu các nhân tố tác động đến việc chọn trường học bậc đại học của học sinh trung học phổ thông: Trường hợp tại thành phố Đà Nẵng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Bố cục đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LỰA CHỌN TRƯỜNG HỌC BẬC ĐẠI HỌC CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 1.1. Quá trình lựa chọn trường học bậc đại học
• 1.2. Các nghiên cứu có trước về lựa chọn trường học bậc đại học
• 1.2.1. Nghiên cứu của Chapman (1981)
• 1.2.2. Nghiên cứu của Litten (1982)
• 1.2.3. Nghiên cứu của Burns và các cộng sự (2006)
• 1.2.4. Nghiên cứu của Tan (2009)
• 1.2.5. Nghiên cứu của Lee So Jung và Chatfield Hyun Kyung (2010)
• 1.2.6. Nghiên cứu của Audrey Sorrells và Heather Cole (2011)
• 1.2.7. Nghiên cứu của Trần Văn Quí, Cao Hào Thi (2009)
• 1.3. So sánh các mô hình nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn trường học bậc đại học
• 2.1.1. Yếu tố về đặc điểm trường bậc đại học
• 2.1.2. Yếu tố về đặc điểm ngành đào tạo
• 2.1.3. Yếu tố về nỗ lực giao tiếp với học sinh của các trường bậc đại học
• 2.1.4. Yếu tố về cơ hội trong tương lai
• 2.1.5. Yếu tố về các cá nhân có ảnh hưởng
• 2.2. Thiết kế quy trình nghiên cứu
• 2.2.1. Xác định vấn đề và mục tiêu nghiên cứu
• 2.2.2. Xây dựng kế hoạch nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: XỬ LÝ DỮ LIỆU
• 3.1. Thông tin mẫu nghiên cứu
• 3.2. Phân tích công cụ đánh giá thang đo
• 3.2.1. Phân tích nhân tố khám phá – EFA (Exploratory Factor Analysis)
• 3.2.2. Đánh giá thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach Alpha
• 3.3. Phân tích kết quả khảo sát
• 3.3.1. Thống kê mô tả
• 3.3.2. Phân tích phương sai (ANOVA)
• 4. CHƯƠNG 4: HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 4.1. Kết quả nghiên cứu
• 4.1.1. Nỗ lực giao tiếp với học sinh của các trường bậc đại học
• 4.1.2. Các cá nhân có ảnh hưởng
• 4.1.3. Đặc điểm trường học bậc đại học
• 4.1.4. Cơ hội trong tương lai
• 4.1.5. Mức độ đa dạng và hấp dẫn của ngành đào tạo
• 4.1.6. Ngành đào tạo tương thích với đặc điểm cá nhân
• 4.1.7. Cơ hội trúng tuyển
• 4.2. Hàm ý chính sách
• 4.3. Giới hạn của nghiên cứu
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Quyết định chọn trường đại học

Quyết định chọn trường đại học là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các yếu tố tác động đến quyết định này của học sinh THPT tại Đà Nẵng. Các yếu tố bao gồm đặc điểm cá nhân, thông tin trường đại học, và các yếu tố xã hội. Kết quả nghiên cứu cho thấy, tâm lý học sinh và định hướng nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn trường. Ngoài ra, các yếu tố kinh tế và tư vấn giáo dục cũng ảnh hưởng đáng kể đến quyết định này.

1.1. Yếu tố cá nhân

Yếu tố cá nhân bao gồm sở thích, năng lực học tập, và định hướng nghề nghiệp của học sinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng, học sinh có xu hướng chọn trường phù hợp với sở thích và năng lực của mình. Tâm lý học sinh cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển tiếp từ THPT lên đại học. Những học sinh có định hướng nghề nghiệp rõ ràng thường có quyết định chọn trường chính xác hơn.

1.2. Thông tin trường đại học

Thông tin trường đại học là yếu tố then chốt trong quá trình lựa chọn. Học sinh thường tìm kiếm thông tin về chất lượng đào tạo, cơ sở vật chất, và cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp. Nghiên cứu cho thấy, các trường có chiến lược quảng bá hiệu quả thường thu hút được nhiều học sinh hơn. Xu hướng chọn trường cũng bị ảnh hưởng bởi danh tiếng và vị trí địa lý của trường.

II. Các yếu tố xã hội và kinh tế

Các yếu tố xã hội và kinh tế đóng vai trò quan trọng trong quyết định chọn trường đại học của học sinh. Nghiên cứu này chỉ ra rằng, gia đình và bạn bè có ảnh hưởng lớn đến quyết định của học sinh. Các yếu tố kinh tế như học phí và hỗ trợ tài chính cũng là yếu tố quyết định. Học sinh từ các gia đình có thu nhập thấp thường chọn trường có học phí phù hợp hoặc có chính sách hỗ trợ tài chính.

2.1. Ảnh hưởng từ gia đình và bạn bè

Gia đình và bạn bè là những người có ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định chọn trường của học sinh. Nghiên cứu cho thấy, học sinh thường tham khảo ý kiến của cha mẹ và bạn bè trước khi đưa ra quyết định. Các yếu tố xã hội như văn hóa gia đình và kỳ vọng của cha mẹ cũng đóng vai trò quan trọng.

2.2. Yếu tố kinh tế

Các yếu tố kinh tế như học phí, chi phí sinh hoạt, và hỗ trợ tài chính là yếu tố quyết định trong việc chọn trường. Học sinh từ các gia đình có thu nhập thấp thường chọn trường có học phí phù hợp hoặc có chính sách hỗ trợ tài chính. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, các trường có chính sách hỗ trợ tài chính hiệu quả thường thu hút được nhiều học sinh hơn.

III. Tư vấn giáo dục và định hướng nghề nghiệp

Tư vấn giáo dục và định hướng nghề nghiệp là yếu tố quan trọng giúp học sinh đưa ra quyết định chọn trường phù hợp. Nghiên cứu này chỉ ra rằng, học sinh được tư vấn kỹ lưỡng thường có quyết định chính xác hơn. Định hướng nghề nghiệp rõ ràng giúp học sinh chọn trường và ngành học phù hợp với năng lực và sở thích của mình.

3.1. Vai trò của tư vấn giáo dục

Tư vấn giáo dục giúp học sinh hiểu rõ hơn về các ngành học và cơ hội nghề nghiệp. Nghiên cứu cho thấy, học sinh được tư vấn kỹ lưỡng thường có quyết định chọn trường phù hợp hơn. Các chương trình tư vấn giáo dục hiệu quả cũng giúp học sinh giảm bớt áp lực trong quá trình chọn trường.

3.2. Định hướng nghề nghiệp

Định hướng nghề nghiệp rõ ràng giúp học sinh chọn trường và ngành học phù hợp với năng lực và sở thích của mình. Nghiên cứu chỉ ra rằng, học sinh có định hướng nghề nghiệp rõ ràng thường có quyết định chọn trường chính xác hơn và ít hối tiếc sau này.

Tổng quan nghiên cứu

Việc lựa chọn trường đại học là một bước ngoặt quan trọng đối với học sinh trung học phổ thông (THPT), đặc biệt trong bối cảnh hệ thống giáo dục đại học Việt Nam ngày càng phát triển với hơn 440 trường đại học, cao đẳng trên toàn quốc, trong đó có 77 trường ngoài công lập. Tại thành phố Đà Nẵng, với sự đa dạng về các trường đại học và ngành đào tạo, học sinh lớp 12 phải đối mặt với nhiều áp lực trong việc quyết định chọn trường phù hợp. Theo thống kê năm 2012, có hơn 1,3 triệu thí sinh dự thi đại học và 454.211 thí sinh dự thi cao đẳng, trong khi chỉ tiêu tuyển sinh chỉ khoảng 560. Điều này tạo ra sự cạnh tranh gay gắt và đòi hỏi học sinh phải cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa các lý thuyết liên quan đến lựa chọn trường đại học, xác định các nhân tố tác động đến quyết định chọn trường của học sinh lớp 12 tại Đà Nẵng trong kỳ thi tuyển sinh năm 2013, đồng thời phân tích sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này giữa các nhóm học sinh khác nhau dựa trên đặc điểm cá nhân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 900 học sinh tại 9 trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, với dữ liệu thu thập trong năm 2013.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp, giúp học sinh có quyết định chọn trường phù hợp hơn, từ đó góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho xã hội. Các chỉ số như tỷ lệ chọi đầu vào, điểm chuẩn, mức độ đa dạng ngành học, và sự ảnh hưởng của gia đình, bạn bè được xem là các metrics quan trọng trong đánh giá quyết định chọn trường của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình lý thuyết chính về quá trình lựa chọn trường đại học của học sinh:

1. Mô hình của Chapman (1981): Mô hình này nhấn mạnh ba nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường gồm đặc điểm cố định của trường (học phí, vị trí, môi trường ký túc xá), đặc điểm cá nhân của học sinh (sở thích, năng lực), và nỗ lực giao tiếp của trường đại học (quảng bá, giới thiệu, hỗ trợ tài chính). Chapman cũng chỉ ra vai trò quan trọng của gia đình và bạn bè trong việc tác động đến quyết định của học sinh.

2. Mô hình mở rộng của Litten (1982): Mô hình này bổ sung các yếu tố xã hội và cá nhân đa dạng hơn như nền tảng xã hội (chủng tộc, kinh tế xã hội, trình độ cha mẹ), đặc điểm cá nhân (năng lực học tập, giá trị bản thân), đặc điểm trường trung học, các ảnh hưởng từ cá nhân và truyền thông, chính sách công và các hoạt động của trường đại học. Mô hình này cho phép phân tích sự khác biệt theo giới tính, chủng tộc, năng lực và vị trí địa lý.

Ngoài ra, các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: đặc điểm trường đại học, đặc điểm ngành đào tạo, nỗ lực giao tiếp của trường đại học với học sinh, cơ hội trong tương lai (việc làm, thu nhập, vị trí xã hội), và các cá nhân có ảnh hưởng (gia đình, thầy cô, bạn bè, chuyên gia tư vấn).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu định tính và định lượng:

• Nghiên cứu định tính: Thực hiện qua hai giai đoạn. Giai đoạn 1 là phỏng vấn chuyên gia tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT ở Đà Nẵng để thu thập ý kiến về các yếu tố ảnh hưởng. Giai đoạn 2 là thảo luận nhóm (brainstorming) với 30 học sinh lớp 12 nhằm bổ sung và điều chỉnh các biến quan sát phù hợp với thực tế địa phương.

• Nghiên cứu định lượng: Tiến hành khảo sát bằng bảng câu hỏi với 900 học sinh lớp 12 tại 9 trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng. Bảng câu hỏi gồm 50 câu, đo lường 36 biến quan sát thuộc 5 nhóm yếu tố chính, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá mức độ quan trọng của từng yếu tố.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 16 để thực hiện phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach Alpha, thống kê mô tả, phân tích phương sai (ANOVA) để so sánh sự khác biệt giữa các nhóm học sinh theo đặc điểm cá nhân như giới tính, học lực, trình độ học vấn mong muốn, và thu nhập gia đình.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện với kích thước 900 học sinh, vượt mức tối thiểu 360 mẫu theo quy tắc 10 mẫu cho mỗi biến quan sát, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm trường đại học ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định chọn trường: Trong số các yếu tố thuộc nhóm đặc điểm trường, điểm tuyển sinh và tỷ lệ chọi thấp được học sinh quan tâm nhất, với mức độ quan trọng trung bình đạt khoảng 4,3 trên thang Likert 5. Trường có danh tiếng và đội ngũ giảng viên nổi tiếng cũng được đánh giá cao, chiếm tỷ lệ 78% học sinh cho rằng đây là yếu tố quan trọng.

2. Đặc điểm ngành đào tạo có vai trò quyết định: Ngành đào tạo phù hợp với sở thích và năng lực cá nhân được học sinh đánh giá là yếu tố quan trọng nhất, với mức trung bình 4,5 và 4,4 tương ứng. Sự đa dạng và hấp dẫn của ngành học cũng được 65% học sinh xem là yếu tố ảnh hưởng tích cực.

3. Nỗ lực giao tiếp của trường đại học tác động tích cực: Các hoạt động như tham quan trường, website, ấn phẩm quảng bá và sự kiện văn hóa, thể thao được học sinh đánh giá có ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định chọn trường, với mức độ quan trọng trung bình khoảng 4,0. Đặc biệt, hoạt động tư vấn tuyển sinh tại trường THPT được 70% học sinh cho là rất quan trọng.

4. Cơ hội trong tương lai là động lực lớn: Cơ hội có việc làm sau khi ra trường và thu nhập cao được học sinh đánh giá cao nhất, với mức trung bình lần lượt là 4,6 và 4,4. Cơ hội có vị trí, địa vị xã hội cũng được 60% học sinh xem là yếu tố quan trọng.

5. Các cá nhân có ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định: Cha mẹ hoặc người giám hộ được 85% học sinh xác nhận là nhân tố ảnh hưởng lớn nhất, tiếp theo là thầy cô giáo (70%) và bạn bè (55%). Các chuyên gia tư vấn hướng nghiệp và sinh viên đang học tại trường cũng có tác động nhưng ở mức độ thấp hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các mô hình lý thuyết của Chapman và Litten, đồng thời phản ánh thực trạng tại Đà Nẵng. Việc học sinh quan tâm đến điểm tuyển sinh và tỷ lệ chọi thấp cho thấy áp lực cạnh tranh trong kỳ thi đại học là yếu tố then chốt. Sự phù hợp ngành học với sở thích và năng lực cá nhân thể hiện nhu cầu cá nhân hóa trong lựa chọn nghề nghiệp, điều này cũng được nhiều nghiên cứu quốc tế xác nhận.

Nỗ lực giao tiếp của trường đại học qua các kênh truyền thông và hoạt động hướng nghiệp giúp tăng cường nhận thức và thiện cảm của học sinh, từ đó ảnh hưởng tích cực đến quyết định chọn trường. Cơ hội việc làm và thu nhập cao là động lực quan trọng, phản ánh sự thực tế và tính kinh tế trong lựa chọn nghề nghiệp của học sinh hiện nay.

Ảnh hưởng của gia đình và thầy cô giáo là minh chứng cho vai trò của môi trường xã hội trong quá trình ra quyết định. So sánh với các nghiên cứu trước đây, mức độ ảnh hưởng của các cá nhân này tại Đà Nẵng tương đối cao, phù hợp với văn hóa gia đình Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ quan trọng trung bình của từng nhóm yếu tố, hoặc bảng so sánh tỷ lệ phần trăm học sinh đánh giá các yếu tố là quan trọng, rất quan trọng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hoạt động tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT: Các trường cần tổ chức các buổi tư vấn chuyên sâu, cung cấp thông tin chính xác về các trường đại học, ngành học và cơ hội nghề nghiệp nhằm giúp học sinh có quyết định chọn trường phù hợp. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ thi tuyển sinh; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường THPT.

2. Phát triển kênh truyền thông và quảng bá hình ảnh trường đại học: Các trường đại học cần đẩy mạnh việc xây dựng website, ấn phẩm, tổ chức sự kiện văn hóa, thể thao và tham quan trường để thu hút học sinh. Mục tiêu tăng nhận diện thương hiệu và tạo thiện cảm tích cực. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban truyền thông các trường đại học.

3. Xây dựng chính sách học bổng và hỗ trợ tài chính minh bạch, hấp dẫn: Để giảm bớt gánh nặng tài chính cho học sinh và gia đình, các trường cần công khai các chương trình học bổng, hỗ trợ chi phí học tập, tạo điều kiện cho học sinh có năng lực nhưng khó khăn về kinh tế. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Ban tuyển sinh, phòng tài chính các trường đại học.

4. Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các chuyên gia tư vấn: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm giữa phụ huynh, học sinh và chuyên gia tư vấn để nâng cao nhận thức về lựa chọn nghề nghiệp và trường học phù hợp. Thời gian: định kỳ; Chủ thể: Sở Giáo dục, các trường THPT, tổ chức tư vấn hướng nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Học sinh lớp 12 và phụ huynh: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học, từ đó đưa ra quyết định phù hợp với năng lực và sở thích cá nhân, đồng thời cân nhắc các cơ hội nghề nghiệp tương lai.

2. Giáo viên và chuyên gia tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chương trình tư vấn hướng nghiệp hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm lý và xã hội của học sinh tại Đà Nẵng.

3. Ban giám hiệu và phòng tuyển sinh các trường đại học: Hỗ trợ trong việc thiết kế chiến lược tuyển sinh, quảng bá hình ảnh trường, phát triển các chính sách học bổng và hỗ trợ tài chính nhằm thu hút thí sinh tiềm năng.

4. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về xu hướng lựa chọn trường đại học của học sinh, từ đó đề xuất các chính sách phát triển giáo dục đại học phù hợp với nhu cầu xã hội.

Câu hỏi thường gặp

1. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc chọn trường đại học của học sinh?
   Đặc điểm trường đại học như điểm tuyển sinh, tỷ lệ chọi và danh tiếng trường được học sinh đánh giá là những yếu tố quan trọng nhất, chiếm tỷ lệ trên 75% trong khảo sát.

2. Ngành đào tạo có vai trò như thế nào trong quyết định chọn trường?
   Ngành đào tạo phù hợp với sở thích và năng lực cá nhân là yếu tố quyết định, với mức độ quan trọng trung bình trên 4,4/5, giúp học sinh cảm thấy tự tin và phù hợp với nghề nghiệp tương lai.

3. Gia đình ảnh hưởng ra sao đến quyết định chọn trường của học sinh?
   Gia đình, đặc biệt là cha mẹ hoặc người giám hộ, có ảnh hưởng rất lớn, được 85% học sinh xác nhận, thể hiện vai trò tư vấn và hỗ trợ trong quá trình ra quyết định.

4. Các trường đại học có thể làm gì để thu hút học sinh?
   Tăng cường hoạt động giao tiếp như tổ chức tham quan trường, quảng bá qua website, ấn phẩm, sự kiện văn hóa và thể thao, đồng thời cung cấp học bổng và hỗ trợ tài chính minh bạch.

5. Có sự khác biệt nào về lựa chọn trường theo giới tính hoặc học lực không?
   Kết quả phân tích ANOVA cho thấy có sự khác biệt đáng kể về mức độ quan tâm đến các yếu tố chọn trường giữa các nhóm học sinh theo học lực và giới tính, ví dụ nữ sinh thường quan tâm hơn đến môi trường học tập và hỗ trợ tài chính.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định 5 nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của học sinh THPT tại Đà Nẵng: đặc điểm trường, đặc điểm ngành đào tạo, nỗ lực giao tiếp của trường, cơ hội trong tương lai và các cá nhân có ảnh hưởng.
• Điểm tuyển sinh, tỷ lệ chọi, ngành học phù hợp và cơ hội việc làm là những yếu tố được đánh giá cao nhất.
• Gia đình và thầy cô giáo đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và ảnh hưởng đến quyết định của học sinh.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các trường đại học và cơ quan giáo dục xây dựng chính sách tuyển sinh và tư vấn hướng nghiệp hiệu quả hơn.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác và cập nhật dữ liệu theo từng năm để phản ánh xu hướng thay đổi.

Hành động ngay hôm nay: Các trường THPT và đại học tại Đà Nẵng nên phối hợp chặt chẽ để tổ chức các chương trình tư vấn hướng nghiệp và truyền thông hiệu quả, giúp học sinh có lựa chọn đúng đắn, phù hợp với năng lực và nhu cầu xã hội.