Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam phát triển nhanh chóng với số lượng trường đại học tăng gần 400% từ năm 1987 đến 2009, việc nâng cao chất lượng đào tạo trở thành vấn đề cấp thiết. Năm 2009, tổng số sinh viên đại học đạt trên 1,7 triệu, tăng 13 lần so với năm 1987. Tuy nhiên, chương trình đào tạo theo tín chỉ vẫn còn nhiều hạn chế do sự cứng nhắc trong khung chương trình do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định. Trong đó, phương pháp giảng dạy và phong cách học tập của sinh viên được xem là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kiến thức thu nhận.

Nghiên cứu này tập trung vào mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy của giảng viên và phong cách học tập của sinh viên, đồng thời khảo sát tác động của phong cách học tập đến kiến thức thu nhận của sinh viên ngành Quản trị kinh doanh tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh. Mẫu nghiên cứu gồm 267 sinh viên đại học, thu thập dữ liệu năm 2011-2012. Mục tiêu cụ thể là: (1) khám phá mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập; (2) nghiên cứu tác động của phong cách học tập đến kiến thức thu nhận. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp giảng viên lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp với phong cách học tập của sinh viên, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và kỹ năng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba khái niệm chính: phương pháp giảng dạy, phong cách học tập và kiến thức thu nhận.

  • Phương pháp giảng dạy được định nghĩa là cách thức tổ chức các hoạt động sư phạm nhằm giúp sinh viên đạt mục tiêu học tập (Gutek, 1988; Prégent, 1990). Nghiên cứu áp dụng năm phương pháp giảng dạy chính theo Henry (2000): diễn thuyết, thảo luận nhóm, tình huống, đóng vai và giải quyết vấn đề.

  • Phong cách học tập theo Honey và Mumford (1986) gồm bốn loại: năng động, phản xạ, suy luận và thực hành. Mỗi phong cách thể hiện cách tiếp cận và xử lý thông tin khác nhau của sinh viên trong quá trình học tập.

  • Kiến thức thu nhận được định nghĩa là đánh giá tổng quát của sinh viên về kiến thức và kỹ năng thu được trong quá trình học tập (Young và cộng sự, 2003). Năng lực giảng dạy và phong cách học tập được xem là các yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức thu nhận.

Mô hình nghiên cứu đề xuất hai giả thuyết chính: (H1) có mối tương quan có ý nghĩa giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập; (H2) phong cách học tập tác động có ý nghĩa đến kiến thức thu nhận.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức.

  • Nghiên cứu sơ bộ: Thảo luận nhóm với 8 sinh viên ngành Quản trị kinh doanh nhằm hiệu chỉnh thang đo và câu hỏi khảo sát.

  • Nghiên cứu chính thức: Thu thập dữ liệu bằng bảng câu hỏi trực tiếp với 267 sinh viên đại học tại TP. Hồ Chí Minh, gồm các trường Đại học Kinh tế TP.HCM, Đại học Văn Lang và Đại học Công nghệ Sài Gòn. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0 với các bước: kiểm định độ tin cậy Cronbach Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và phân tích hồi quy tuyến tính để kiểm định giả thuyết. Thang đo sử dụng thang Likert 7 điểm, từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 7 (hoàn toàn đồng ý).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng phương pháp giảng dạy: Phương pháp thảo luận nhóm được sử dụng nhiều nhất với điểm trung bình 5,63, tiếp theo là giải quyết vấn đề (5,06), diễn thuyết (4,89), tình huống (4,87) và đóng vai thấp nhất (3,09).

  2. Phong cách học tập phổ biến: Sinh viên đánh giá cao phong cách học tập phản xạ (5,33), thực hành (5,06), suy luận (5,00) và năng động (4,97).

  3. Kiến thức thu nhận: Sinh viên tự đánh giá kiến thức thu nhận ở mức cao với điểm trung bình 5,26.

  4. Mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập: Phân tích tương quan cho thấy tất cả các phương pháp giảng dạy đều có mối tương quan dương có ý nghĩa thống kê với các phong cách học tập (p < 0,01). Ví dụ, phương pháp thảo luận nhóm có tương quan cao nhất với phong cách phản xạ (r = 0,356) và năng động (r = 0,339).

  5. Tác động của phong cách học tập đến kiến thức thu nhận: Phân tích hồi quy cho thấy phong cách học tập năng động và thực hành có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến kiến thức thu nhận (p < 0,01). Hệ số tương quan lần lượt là 0,363 và 0,394.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định giả thuyết H1 và H2, cho thấy phương pháp giảng dạy của giảng viên có ảnh hưởng rõ rệt đến phong cách học tập của sinh viên, đồng thời phong cách học tập ảnh hưởng tích cực đến kiến thức thu nhận. Phương pháp thảo luận nhóm và giải quyết vấn đề kích thích phong cách học tập năng động và thực hành, giúp sinh viên chủ động tiếp thu kiến thức. Điều này phù hợp với triết lý giáo dục lấy sinh viên làm trung tâm, khuyến khích sự tương tác và phát triển kỹ năng thực tiễn.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với quan điểm của Honey và Mumford (1986) về sự phù hợp giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập. Đồng thời, nghiên cứu bổ sung bằng số liệu thực tế tại Việt Nam, góp phần làm rõ vai trò của phong cách học tập trong việc nâng cao hiệu quả học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ sử dụng các phương pháp giảng dạy và biểu đồ đường thể hiện mối tương quan giữa các phong cách học tập với kiến thức thu nhận, giúp minh họa trực quan các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới phương pháp giảng dạy: Giảng viên cần tăng cường sử dụng phương pháp thảo luận nhóm và giải quyết vấn đề nhằm kích thích phong cách học tập năng động và thực hành của sinh viên. Thời gian thực hiện: ngay trong các học kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giảng viên và khoa đào tạo.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp giảng dạy lấy sinh viên làm trung tâm, giúp giảng viên hiểu và áp dụng linh hoạt các phương pháp phù hợp với phong cách học tập đa dạng. Thời gian: trong vòng 6 tháng. Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng đào tạo.

  3. Hỗ trợ sinh viên xác định phong cách học tập: Cung cấp các công cụ đánh giá phong cách học tập để sinh viên nhận biết và lựa chọn phương pháp học phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức. Thời gian: triển khai hàng năm. Chủ thể: phòng tư vấn học tập và giảng viên cố vấn.

  4. Xây dựng chương trình đào tạo linh hoạt: Điều chỉnh chương trình học để tạo điều kiện cho việc áp dụng đa dạng phương pháp giảng dạy, phù hợp với nhu cầu và phong cách học tập của sinh viên. Thời gian: trong vòng 1-2 năm. Chủ thể: ban đào tạo và các khoa chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên đại học ngành Quản trị kinh doanh: Nghiên cứu giúp giảng viên hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập, từ đó điều chỉnh phương pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục đại học: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo, phát triển chương trình và nâng cao chất lượng giảng dạy trong các trường đại học.

  3. Sinh viên ngành Quản trị kinh doanh: Giúp sinh viên nhận diện phong cách học tập cá nhân, lựa chọn phương pháp học tập phù hợp nhằm tối ưu hóa quá trình tiếp thu kiến thức.

  4. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp giảng dạy, phong cách học tập và hiệu quả học tập trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp giảng dạy nào được sử dụng phổ biến nhất trong nghiên cứu?
    Phương pháp thảo luận nhóm được sử dụng nhiều nhất với điểm trung bình 5,63, cho thấy sự ưu tiên của giảng viên trong việc tạo môi trường học tập tương tác.

  2. Phong cách học tập nào ảnh hưởng mạnh nhất đến kiến thức thu nhận?
    Phong cách học tập thực hành và năng động có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến kiến thức thu nhận, giúp sinh viên áp dụng kiến thức vào thực tế hiệu quả hơn.

  3. Làm thế nào để giảng viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với phong cách học tập?
    Giảng viên cần nhận diện các phong cách học tập của sinh viên qua đánh giá và quan sát, sau đó áp dụng linh hoạt các phương pháp như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề để phù hợp với từng nhóm sinh viên.

  4. Nghiên cứu sử dụng mẫu khảo sát như thế nào?
    Mẫu gồm 267 sinh viên đại học ngành Quản trị kinh doanh tại TP. Hồ Chí Minh, được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho phân tích.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này là gì?
    Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập trong giáo dục đại học, hỗ trợ giảng viên và nhà quản lý trong việc thiết kế chương trình và phương pháp đào tạo phù hợp với đặc điểm sinh viên.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác nhận mối quan hệ có ý nghĩa giữa phương pháp giảng dạy và phong cách học tập của sinh viên ngành Quản trị kinh doanh tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Phong cách học tập năng động và thực hành tác động tích cực đến kiến thức thu nhận của sinh viên.
  • Phương pháp thảo luận nhóm và giải quyết vấn đề là những phương pháp giảng dạy hiệu quả nhất trong việc kích thích phong cách học tập tích cực.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên lựa chọn phong cách học tập phù hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đổi mới giảng dạy, đào tạo giảng viên và xây dựng chương trình đào tạo linh hoạt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đại học.

Hành động ngay hôm nay để áp dụng các phương pháp giảng dạy phù hợp và hỗ trợ sinh viên phát triển phong cách học tập hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành Quản trị kinh doanh tại Việt Nam.