Tổng quan nghiên cứu

Kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh đóng vai trò then chốt trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ của người học, đặc biệt trong bối cảnh học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (ESL) hoặc ngoại ngữ (EFL). Theo khảo sát tại 38 quốc gia do Đại học Cambridge thực hiện, đọc hiểu được đánh giá là kỹ năng ngôn ngữ quan trọng nhất trong 12 ngành công nghiệp khác nhau, vượt trội hơn so với các kỹ năng nghe, nói và viết. Tại Việt Nam, đặc biệt trong các trung tâm ngoại ngữ như SEAMEO RETRAC, học sinh ở độ tuổi khoảng 10 tuổi vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc đọc hiểu do thiếu sự hướng dẫn bài bản về các chiến lược đọc.

Luận văn này tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của chiến lược Questioning-the-Author (QtA) đến khả năng đọc hiểu của học sinh EFL trẻ tuổi trong vòng 3 tháng áp dụng. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả của QtA trong việc nâng cao kết quả đọc hiểu và khảo sát nhận thức, thái độ của học sinh đối với chiến lược này, bao gồm sự ưu thích, khó khăn gặp phải và đề xuất cải tiến. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại trung tâm SEAMEO RETRAC, thành phố Hồ Chí Minh, với đối tượng là học sinh lớp tiểu học khoảng 10 tuổi.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về hiệu quả của QtA trong môi trường học EFL cho trẻ em, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy đọc hiểu tại các trung tâm ngoại ngữ. Kết quả nghiên cứu cũng có thể hỗ trợ các nhà thiết kế chương trình, giáo viên và nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng và điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp nhằm cải thiện kỹ năng đọc hiểu cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về đọc hiểu và chiến lược đọc, trong đó nhấn mạnh vai trò của quá trình tương tác giữa người đọc, văn bản và mục đích đọc (Snow, 2002; Pardo, 2004). Đọc hiểu được định nghĩa là quá trình xây dựng ý nghĩa thông qua sự tương tác chủ động giữa người đọc và văn bản, bao gồm các thành phần chính: người đọc, văn bản và hoạt động đọc.

Chiến lược Questioning-the-Author (QtA) được phát triển dựa trên lý thuyết xây dựng kiến thức (constructivism) và khái niệm “scaffolding” trong tâm lý học giáo dục (Wood et al., 1976). QtA khuyến khích học sinh đặt câu hỏi về ý định, nội dung và cách trình bày của tác giả nhằm kích thích tư duy phản biện và xây dựng ý nghĩa sâu sắc hơn. Các loại câu hỏi trong QtA gồm: câu hỏi khởi đầu (initiating queries), câu hỏi tiếp nối (follow-up queries) và câu hỏi về nhân vật, cốt truyện (narrative queries).

Ngoài ra, nghiên cứu cũng dựa trên các lý thuyết về đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh nhỏ tuổi trong môi trường học EFL (Cameron, 2001; McCloskey, 1998), đồng thời xem xét vai trò của việc sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ (L1) hỗ trợ trong quá trình học tập tiếng Anh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng phương pháp định lượng với thiết kế thử nghiệm độc lập (independent T-test) để so sánh kết quả đọc hiểu giữa nhóm học sinh áp dụng QtA và nhóm đối chứng không áp dụng. Cỡ mẫu gồm khoảng 60 học sinh lớp tiểu học tại SEAMEO RETRAC, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện (convenience sampling).

Dữ liệu được thu thập qua bài kiểm tra đọc hiểu trước và sau khi áp dụng chiến lược QtA trong 3 tháng, cùng với bảng câu hỏi khảo sát nhận thức của học sinh về chiến lược này. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các phép kiểm định thống kê nhằm đánh giá sự khác biệt về kết quả học tập và thái độ học sinh. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 10 năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải thiện đáng kể kết quả đọc hiểu: Kết quả kiểm định T-test cho thấy nhóm học sinh áp dụng QtA có điểm trung bình đọc hiểu sau 3 tháng tăng khoảng 15% so với trước khi áp dụng, trong khi nhóm đối chứng chỉ tăng khoảng 5%. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với p < 0.05.

  2. Thái độ tích cực đối với QtA: Khoảng 70% học sinh trong nhóm thử nghiệm bày tỏ sự thích thú và mong muốn tiếp tục sử dụng chiến lược QtA trong các bài học đọc tiếp theo. Họ đánh giá QtA giúp họ hiểu sâu hơn về nội dung văn bản và kích thích tư duy phản biện.

  3. Khó khăn trong việc áp dụng: Mặc dù có thái độ tích cực, khoảng 65% học sinh cho biết họ gặp khó khăn khi phải đặt câu hỏi và tham gia thảo luận về ý định của tác giả, đặc biệt là với những đoạn văn bản phức tạp hoặc mới lạ.

  4. Tăng cường sự tham gia thảo luận: Số lượng học sinh tích cực tham gia thảo luận trong lớp tăng lên khoảng 30% so với trước khi áp dụng QtA, cho thấy chiến lược này thúc đẩy sự tương tác và hợp tác trong quá trình học.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng QtA đã giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc hiểu thông qua việc chủ động đặt câu hỏi và tham gia thảo luận, phù hợp với lý thuyết xây dựng kiến thức và vai trò của “scaffolding” trong hỗ trợ học tập. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây tại các quốc gia khác như Indonesia, Iran và Singapore, khẳng định tính hiệu quả của QtA trong nhiều bối cảnh khác nhau.

Khó khăn mà học sinh gặp phải phản ánh đặc điểm tâm lý và nhận thức của trẻ em trong độ tuổi 10, khi kỹ năng ngôn ngữ và tư duy phản biện vẫn đang phát triển. Điều này cho thấy cần có sự hỗ trợ và hướng dẫn kỹ lưỡng từ giáo viên trong quá trình triển khai QtA, đồng thời kết hợp sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ để giảm bớt áp lực ngôn ngữ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh điểm đọc hiểu trước và sau khi áp dụng QtA giữa hai nhóm, cũng như biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực và gặp khó khăn. Bảng tổng hợp các câu hỏi khảo sát cũng giúp minh họa rõ hơn nhận thức của học sinh về chiến lược này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về QtA: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu giúp giáo viên nắm vững kỹ thuật xây dựng câu hỏi và điều phối thảo luận theo phương pháp QtA, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy trong vòng 6 tháng tới.

  2. Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Biên soạn và cung cấp các bài đọc có độ khó phù hợp với trình độ học sinh, kèm theo bộ câu hỏi QtA mẫu để giáo viên dễ dàng áp dụng, hoàn thành trong vòng 3 tháng.

  3. Kết hợp sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ hỗ trợ: Khuyến khích giáo viên sử dụng L1 một cách hợp lý trong quá trình hướng dẫn và thảo luận để giảm bớt khó khăn về ngôn ngữ cho học sinh, đặc biệt trong giai đoạn đầu áp dụng QtA.

  4. Tăng cường hoạt động thảo luận nhóm: Thiết kế các hoạt động nhóm nhỏ nhằm khuyến khích học sinh trao đổi, tranh luận và xây dựng ý nghĩa chung, giúp phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện trong vòng 1 học kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tiểu học: Nhận được hướng dẫn cụ thể về cách áp dụng QtA để nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh, đồng thời hiểu rõ các khó khăn và cách khắc phục trong quá trình giảng dạy.

  2. Nhà thiết kế chương trình và sách giáo khoa: Có cơ sở khoa học để tích hợp chiến lược QtA vào chương trình và tài liệu học tập, giúp phát triển kỹ năng đọc hiểu một cách hệ thống và hiệu quả.

  3. Quản lý giáo dục và trung tâm ngoại ngữ: Đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy, tổ chức đào tạo giáo viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh cho học sinh nhỏ tuổi.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực TESOL: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về chiến lược đọc hiểu và giáo dục ngôn ngữ cho trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

  1. QtA là gì và tại sao lại hiệu quả trong dạy đọc hiểu?
    QtA là chiến lược đặt câu hỏi về ý định và nội dung của tác giả nhằm kích thích tư duy phản biện và xây dựng ý nghĩa sâu sắc hơn. Nghiên cứu cho thấy QtA giúp học sinh chủ động tương tác với văn bản, từ đó cải thiện đáng kể kỹ năng đọc hiểu.

  2. Chiến lược QtA có phù hợp với học sinh nhỏ tuổi không?
    Mặc dù có một số khó khăn ban đầu, học sinh khoảng 10 tuổi vẫn có thể áp dụng QtA hiệu quả nếu được hướng dẫn và hỗ trợ phù hợp, đặc biệt khi giáo viên kết hợp sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ để giảm áp lực ngôn ngữ.

  3. Làm thế nào để giáo viên xây dựng câu hỏi QtA hiệu quả?
    Giáo viên cần xác định các ý chính trong văn bản, dự đoán những điểm khó hiểu và thiết kế câu hỏi mở khơi gợi suy nghĩ, đồng thời sử dụng các “discussion moves” như đánh dấu, quay lại, diễn giải lại để duy trì thảo luận.

  4. QtA có thể áp dụng trong các môn học khác ngoài tiếng Anh không?
    QtA tập trung vào việc đặt câu hỏi và thảo luận về ý định của tác giả, do đó có thể được điều chỉnh để áp dụng trong các môn học có sử dụng văn bản như lịch sử, khoa học xã hội nhằm phát triển kỹ năng tư duy phản biện.

  5. Làm sao để khắc phục khó khăn khi học sinh không quen đặt câu hỏi hoặc tham gia thảo luận?
    Giáo viên nên tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự tham gia, bắt đầu với các câu hỏi đơn giản, sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ hỗ trợ và tăng dần độ khó theo thời gian để học sinh dần làm quen và tự tin hơn.

Kết luận

  • Chiến lược Questioning-the-Author (QtA) đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng đọc hiểu của học sinh EFL trẻ tuổi sau 3 tháng áp dụng, với mức tăng điểm trung bình khoảng 15%.
  • Học sinh có thái độ tích cực, mong muốn tiếp tục sử dụng QtA, mặc dù gặp một số khó khăn trong việc đặt câu hỏi và tham gia thảo luận.
  • Việc áp dụng QtA cần sự hỗ trợ chặt chẽ từ giáo viên, bao gồm đào tạo kỹ năng xây dựng câu hỏi và điều phối thảo luận, cũng như kết hợp sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ để giảm bớt áp lực ngôn ngữ.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của QtA trong giảng dạy đọc hiểu tiếng Anh cho học sinh nhỏ tuổi tại Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh chương trình và phương pháp giảng dạy.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng quy mô nghiên cứu, phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp và tổ chức các khóa đào tạo giáo viên nhằm phổ biến và nâng cao hiệu quả áp dụng QtA trong thực tế.

Hành động khuyến nghị: Các trung tâm ngoại ngữ và trường học nên cân nhắc tích hợp QtA vào chương trình giảng dạy đọc hiểu, đồng thời đầu tư đào tạo giáo viên để tối ưu hóa kết quả học tập của học sinh.