Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh trở thành ngôn ngữ giao tiếp quốc tế, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như kinh doanh, y tế, du lịch và giáo dục. Tại Việt Nam, mặc dù tiếng Anh được giảng dạy phổ biến trong nhà trường, nhưng việc sử dụng tiếng Anh trong đời sống xã hội còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng nghe – một trong bốn kỹ năng cơ bản của ngôn ngữ. Theo khảo sát tại Trường Trung học Phạm Hồng Thái, thành phố Bà Rịa – Vũng Tàu, khoảng 70% học sinh lớp 9 gặp khó khăn trong việc nghe hiểu tiếng Anh, dẫn đến việc hạn chế khả năng giao tiếp thực tế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của việc sử dụng video clips trong giai đoạn tiền nghe (pre-listening) để tăng cường sự tham gia và cải thiện kỹ năng nghe của học sinh.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 60 học sinh lớp 9 tại Trường Trung học Phạm Hồng Thái trong năm học 2022-2023, với các chủ đề nghe liên quan đến đời sống hàng ngày như phim ảnh và mua sắm, dựa trên giáo trình Basic Tactics for Listening (ấn bản thứ hai). Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp phương pháp giảng dạy sinh động, kích thích sự hứng thú và nâng cao hiệu quả học tập kỹ năng nghe, góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh trong các trường trung học phổ thông tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nghe và giai đoạn tiền nghe trong quá trình học ngoại ngữ. Theo Harmer (2001), nghe là kỹ năng tiếp nhận, giúp người học nắm bắt ý chính từ ngôn ngữ nói. Giai đoạn tiền nghe được xem là bước chuẩn bị quan trọng, giúp kích hoạt kiến thức nền tảng và tạo động lực cho người học trước khi tiếp nhận nội dung nghe (Underwood, 1989). Ngoài ra, các chiến lược nghe như dự đoán nội dung, nhận biết tín hiệu phi ngôn ngữ và ghi chú cũng được áp dụng để nâng cao hiệu quả học tập.
Video clips được sử dụng như một công cụ hỗ trợ trực quan, giúp học sinh không chỉ nghe mà còn quan sát các tín hiệu phi ngôn ngữ như cử chỉ, biểu cảm khuôn mặt, từ đó tăng khả năng hiểu và ghi nhớ. Các nghiên cứu trước đây đã chứng minh video giúp tăng sự tập trung, hứng thú và khả năng tham gia của học sinh trong các hoạt động nghe (Cakir, 2006; Harmer, 2001).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods), kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát 60 học sinh lớp 9, tập trung vào thái độ, mức độ tham gia và hiệu quả của việc sử dụng video trong giai đoạn tiền nghe. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn 5 giáo viên tiếng Anh và 60 học sinh, cùng với quan sát lớp học nhằm đánh giá thực tế quá trình giảng dạy và học tập.
Mẫu nghiên cứu gồm 60 học sinh được chọn ngẫu nhiên từ hai lớp học, đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm thống kê để xử lý bảng câu hỏi, đồng thời phân tích nội dung phỏng vấn và ghi chú quan sát để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia và hiệu quả học tập. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ II năm học 2022-2023.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thái độ và nhận thức về kỹ năng nghe: 55% học sinh nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng nghe trong học tập tiếng Anh, tuy nhiên 90% cho biết kỹ năng này rất khó và 77% cảm thấy nhàm chán khi học nghe theo phương pháp truyền thống.
Động lực học tập: 80% học sinh học tiếng Anh chủ yếu để vượt qua kỳ thi, chỉ 10% học vì mục đích giao tiếp thực tế hoặc phát triển tương lai.
Ảnh hưởng của video clips trong giai đoạn tiền nghe: 85% học sinh cho biết video clips giúp họ tập trung hơn, tăng sự hứng thú và tự tin khi tham gia các hoạt động nghe. Quan sát lớp học cho thấy tỷ lệ tham gia tích cực trong các hoạt động tiền nghe tăng từ khoảng 40% lên 75% khi sử dụng video.
Các yếu tố cản trở sự tham gia: Học sinh thiếu môi trường thực hành tiếng Anh bên ngoài lớp học, trình độ tiếng Anh còn hạn chế (chỉ 30% có GPA trên 3.5), và thiếu động lực nội tại là những nguyên nhân chính khiến học sinh không tích cực tham gia nghe.
Thảo luận kết quả
Việc sử dụng video clips trong giai đoạn tiền nghe đã tạo ra sự khác biệt rõ rệt về mức độ tham gia và thái độ học tập của học sinh. Video không chỉ cung cấp ngữ cảnh trực quan, giúp học sinh dễ dàng dự đoán nội dung mà còn kích thích sự tò mò và hứng thú, từ đó giảm cảm giác nhàm chán và áp lực khi học nghe. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của phương tiện nghe nhìn trong việc nâng cao kỹ năng nghe (Harmer, 2001; Cakir, 2006).
Biểu đồ so sánh tỷ lệ tham gia trước và sau khi áp dụng video clips minh họa rõ sự tăng trưởng tích cực, đồng thời bảng phân tích câu trả lời khảo sát cho thấy sự cải thiện về nhận thức và thái độ học tập. Tuy nhiên, hạn chế về trình độ và môi trường thực hành bên ngoài vẫn là thách thức cần giải quyết để nâng cao hiệu quả lâu dài.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường sử dụng video clips trong giảng dạy: Giáo viên nên tích hợp video clips phù hợp với trình độ và sở thích học sinh vào giai đoạn tiền nghe nhằm kích thích sự tham gia và nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian áp dụng: ngay trong năm học tiếp theo.
Phát triển chương trình đào tạo giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật sử dụng công nghệ và phương pháp giảng dạy nghe hiệu quả, giúp giáo viên tự tin và sáng tạo hơn trong việc sử dụng video clips. Chủ thể thực hiện: phòng đào tạo nhà trường, trong 6 tháng tới.
Xây dựng môi trường học tập tiếng Anh đa dạng: Tạo các câu lạc bộ tiếng Anh, tổ chức các hoạt động ngoại khóa sử dụng tiếng Anh để học sinh có cơ hội thực hành và giao tiếp thực tế, từ đó nâng cao động lực học tập. Thời gian triển khai: trong vòng 1 năm.
Đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy: Thường xuyên thu thập phản hồi từ học sinh và giáo viên để điều chỉnh nội dung, hình thức sử dụng video clips phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh. Chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn, ban giám hiệu, định kỳ mỗi học kỳ.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh trung học: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy nghe hiệu quả, giúp giáo viên áp dụng video clips để tăng cường sự tham gia và cải thiện kỹ năng nghe của học sinh.
Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình học phù hợp với xu hướng ứng dụng công nghệ trong giảng dạy ngoại ngữ.
Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu và ứng dụng công nghệ trong giảng dạy kỹ năng nghe, hỗ trợ cho các đề tài luận văn và nghiên cứu khoa học.
Các nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về tác động của video clips trong giai đoạn tiền nghe, mở ra hướng nghiên cứu mới về công nghệ hỗ trợ học tập.
Câu hỏi thường gặp
Video clips có thực sự giúp cải thiện kỹ năng nghe không?
Có, nghiên cứu cho thấy 85% học sinh cảm thấy video clips giúp họ tập trung và hiểu bài nghe tốt hơn nhờ vào các tín hiệu hình ảnh hỗ trợ.Làm thế nào để chọn video phù hợp cho giai đoạn tiền nghe?
Video nên có nội dung gần gũi, phù hợp trình độ học sinh, kích thích sự tò mò và liên quan đến chủ đề bài học để giúp học sinh dự đoán nội dung hiệu quả.Có cần trang bị thiết bị công nghệ hiện đại để sử dụng video trong lớp không?
Không nhất thiết phải có thiết bị quá hiện đại; máy chiếu hoặc màn hình đơn giản cùng với nguồn video phù hợp đã đủ để triển khai hiệu quả.Làm sao để khắc phục sự thiếu động lực học nghe của học sinh?
Kết hợp video clips sinh động, tạo môi trường giao tiếp thực tế và xây dựng các hoạt động tương tác sẽ giúp tăng động lực và sự hứng thú cho học sinh.Phương pháp này có áp dụng được cho các cấp học khác không?
Có thể áp dụng linh hoạt cho nhiều cấp học, tuy nhiên cần điều chỉnh nội dung và độ khó của video phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Kết luận
- Việc sử dụng video clips trong giai đoạn tiền nghe giúp tăng cường sự tham gia và cải thiện kỹ năng nghe của học sinh tại Trường Trung học Phạm Hồng Thái.
- Học sinh nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của kỹ năng nghe và có thái độ tích cực hơn khi học nghe qua video.
- Các yếu tố như trình độ tiếng Anh và môi trường thực hành bên ngoài vẫn là thách thức cần được giải quyết.
- Đề xuất áp dụng rộng rãi video clips trong giảng dạy, đồng thời phát triển chương trình đào tạo giáo viên và môi trường học tập tiếng Anh đa dạng.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc ứng dụng công nghệ trong giảng dạy ngoại ngữ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam.
Hành động tiếp theo: Các nhà trường và giáo viên nên bắt đầu tích hợp video clips vào bài giảng tiền nghe, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo để nâng cao năng lực sử dụng công nghệ trong giảng dạy. Để biết thêm chi tiết và tài liệu hỗ trợ, vui lòng liên hệ với tác giả hoặc phòng đào tạo của Trường Trung học Phạm Hồng Thái.