Luận Văn Thạc Sĩ Về Rèn Kỹ Năng Nói Cho Học Sinh Lớp 2 Trong Giờ Dạy Tiếng Việt Tại Hải Phòng

• Tác giả: Trần Thị Thúy
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Hiên
• Trường học: Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Giáo dục học
• Đề tài: Rèn kĩ năng nói cho học sinh lớp 2 trong giờ dạy tiếng Việt ở một số trường tiểu học thành phố Hải Phòng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
• 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp, thủ pháp nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG NÓI CHO HỌC SINH LỚP 2 TRONG GIỜ DẠY TIẾNG VIỆT Ở MỘT SỐ TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
• 2.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp
• 2.2. Một số nhóm biện pháp rèn kỹ năng nói cho học sinh lớp 2 trong giờ dạy tiếng Việt
• 2.2.1. Nhóm biện pháp 1
• 2.2.2. Nhóm biện pháp 2
• 2.2.3. Nhóm biện pháp 3
• 2.3. Tiểu kết chương 2
• 2.4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 2.4.1. Mục đích thực nghiệm
• 2.4.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm
• 2.4.2.1. Đối tượng thực nghiệm
• 2.4.2.2. Địa bàn thực nghiệm
• 2.4.3. Nội dung thực nghiệm
• 2.4.4. Cách thức tiến hành thực nghiệm
• 2.4.5. Phân tích kết quả thực nghiệm
• 2.4.5.1. Kết quả các tiết học thực nghiệm
• 2.4.5.2. Kết quả kiểm tra kỹ năng nói của học sinh
• 2.4.5.3. Khảo sát về tính khả thi của các biện pháp
• 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Rèn kỹ năng nói

Rèn kỹ năng nói là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục tiếng Việt, đặc biệt đối với học sinh lớp 2. Việc rèn luyện này giúp học sinh phát triển khả năng giao tiếp, diễn đạt ý tưởng một cách rõ ràng và tự tin. Trong bối cảnh Hải Phòng, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiệu quả để rèn kỹ năng nói cho học sinh là cần thiết. Các biện pháp được đề xuất bao gồm việc sử dụng các hoạt động giao tiếp thực tế, tạo môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh tham gia vào các cuộc thảo luận nhóm. Những phương pháp này không chỉ giúp học sinh cải thiện kỹ năng nói mà còn phát triển khả năng tư duy và sáng tạo.

1.1. Phương pháp dạy tiếng Việt

Phương pháp dạy tiếng Việt đóng vai trò quan trọng trong việc rèn kỹ năng nói cho học sinh. Các phương pháp như học qua trò chơi, thảo luận nhóm và sử dụng hình ảnh minh họa giúp học sinh hứng thú và dễ dàng tiếp thu kiến thức. Đặc biệt, việc áp dụng phương pháp dạy tiếng Việt theo hướng giao tiếp giúp học sinh phát triển khả năng diễn đạt và tương tác với người khác. Các giáo viên cần linh hoạt trong việc sử dụng các phương pháp này để phù hợp với đặc điểm tâm lý và khả năng của học sinh lớp 2.

1.2. Kỹ năng giao tiếp

Kỹ năng giao tiếp là yếu tố cốt lõi trong việc rèn kỹ năng nói. Đối với học sinh lớp 2, việc phát triển kỹ năng này giúp các em tự tin hơn trong việc thể hiện bản thân và tương tác với bạn bè. Các hoạt động như đóng vai, thảo luận nhóm và trình bày ý kiến cá nhân được khuyến khích để rèn luyện kỹ năng giao tiếp. Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh cải thiện khả năng nói mà còn phát triển kỹ năng lắng nghe và phản hồi, từ đó hình thành nền tảng giao tiếp vững chắc.

II. Tiếng Việt và giáo dục

Tiếng Việt là môn học quan trọng trong chương trình giáo dục tiểu học, đặc biệt là đối với học sinh lớp 2. Môn học này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn góp phần hình thành nhân cách và tư duy logic. Trong bối cảnh Hải Phòng, việc đổi mới phương pháp dạy học tiếng Việt là cần thiết để đáp ứng yêu cầu của giáo dục hiện đại. Các biện pháp như tích hợp công nghệ thông tin, sử dụng tài liệu đa dạng và tạo môi trường học tập tích cực được đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy và học tiếng Việt.

2.1. Chương trình học lớp 2

Chương trình học lớp 2 được thiết kế để phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh, bao gồm nghe, nói, đọc và viết. Trong đó, kỹ năng nói được chú trọng nhằm giúp học sinh tự tin trong giao tiếp và diễn đạt ý tưởng. Các nội dung trong chương trình học lớp 2 được lựa chọn phù hợp với đặc điểm tâm lý và khả năng của học sinh, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực giúp học sinh hứng thú và dễ dàng tiếp thu kiến thức.

2.2. Học tiếng Việt cho trẻ em

Học tiếng Việt cho trẻ em đòi hỏi sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Đối với học sinh lớp 2, việc học tiếng Việt không chỉ dừng lại ở việc nhận biết từ ngữ mà còn phải phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp hàng ngày. Các hoạt động như đọc truyện, kể chuyện và thảo luận nhóm được khuyến khích để rèn luyện kỹ năng ngôn ngữ. Những hoạt động này giúp học sinh phát triển vốn từ vựng, cải thiện khả năng diễn đạt và hình thành thói quen sử dụng tiếng Việt một cách chính xác và linh hoạt.

III. Thực trạng và giải pháp

Thực trạng việc rèn kỹ năng nói cho học sinh lớp 2 tại Hải Phòng cho thấy nhiều bất cập trong phương pháp dạy học và nội dung chương trình. Học sinh thường gặp khó khăn trong việc diễn đạt ý tưởng và thiếu tự tin khi giao tiếp. Để khắc phục tình trạng này, các giải pháp như đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường thực hành và tạo môi trường học tập tích cực được đề xuất. Những giải pháp này không chỉ giúp học sinh cải thiện kỹ năng nói mà còn phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ khác.

3.1. Thực trạng dạy học

Thực trạng dạy học tiếng Việt tại các trường tiểu học ở Hải Phòng cho thấy nhiều hạn chế trong việc rèn kỹ năng nói cho học sinh. Học sinh thường gặp khó khăn trong việc diễn đạt ý tưởng và thiếu tự tin khi giao tiếp. Nguyên nhân chính là do phương pháp dạy học chưa phù hợp và thiếu các hoạt động thực hành. Để cải thiện tình trạng này, các giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường các hoạt động thực hành và tạo môi trường học tập tích cực để khuyến khích học sinh tham gia vào các cuộc thảo luận và trình bày ý kiến cá nhân.

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả

Các giải pháp nâng cao hiệu quả rèn kỹ năng nói cho học sinh lớp 2 bao gồm việc đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường thực hành và tạo môi trường học tập tích cực. Các giáo viên cần sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như học qua trò chơi, thảo luận nhóm và sử dụng hình ảnh minh họa để giúp học sinh hứng thú và dễ dàng tiếp thu kiến thức. Bên cạnh đó, việc tạo môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh tham gia vào các cuộc thảo luận và trình bày ý kiến cá nhân cũng góp phần nâng cao hiệu quả rèn kỹ năng nói.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam giai đoạn 2011-2020, việc phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh tiểu học được xem là nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Theo báo cáo khảo sát tại một số trường tiểu học ở thành phố Hải Phòng, kỹ năng nói của học sinh lớp 2 còn nhiều hạn chế, thể hiện qua việc các em nói chưa đủ ý, ngôn ngữ diễn đạt lủng củng, thiếu logic và sự tự tin khi trình bày trước lớp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh lớp 2 trong giờ dạy tiếng Việt, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại năm trường tiểu học thuộc các quận Kiến An, Hồng Bàng và Ngô Quyền, trong giai đoạn từ năm học 2015 đến 2018. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về kỹ năng nói của học sinh, từ đó hỗ trợ phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ khác như nghe, đọc, viết, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: lý thuyết hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, lý thuyết hội thoại và lý thuyết tâm lý học phát triển ngôn ngữ. Lý thuyết hoạt động giao tiếp nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ như phương tiện trao đổi thông tin và phát triển nhân cách. Lý thuyết hội thoại tập trung vào các hình thức giao tiếp đa dạng như đơn thoại, đa thoại, và các nguyên tắc hội thoại nhằm nâng cao hiệu quả giao tiếp. Lý thuyết tâm lý học cung cấp cơ sở về sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em, đặc biệt là quá trình hình thành kỹ năng nói và các giai đoạn phát triển ngôn ngữ phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 2. Các khái niệm chính bao gồm kỹ năng nói, kỹ năng phát âm, nghi thức lời nói, đặt và trả lời câu hỏi, thuật việc kể chuyện, và phát biểu thuyết trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát 40 giáo viên và 200 học sinh lớp 2 tại năm trường tiểu học ở Hải Phòng. Phương pháp thống kê được sử dụng để phân tích kết quả khảo sát về nhận thức, thái độ và thực trạng kỹ năng nói của học sinh. Phương pháp phân tích, tổng hợp giúp hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng dạy học. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành tại một trường tiểu học quận Kiến An nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp rèn kỹ năng nói. Cỡ mẫu khảo sát gồm 240 đối tượng, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2015-2018, bao gồm khảo sát thực trạng, xây dựng biện pháp, thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức của giáo viên về kỹ năng nói: 55,6% giáo viên đánh giá việc rèn kỹ năng nói cho học sinh là mức độ bình thường, 6,2% cho rằng không cần thiết. 82,5% giáo viên thường xuyên luyện phát âm chuẩn cho học sinh, trong khi chỉ 27,5% thường xuyên tạo môi trường thuận lợi để rèn kỹ năng nói.

2. Thực trạng kỹ năng nói của học sinh: 22,5% học sinh đạt mức giỏi về phát âm, 44% khá, còn lại trung bình và yếu. Về sử dụng nghi thức lời nói, chỉ 16% học sinh giỏi, 35,5% khá. Kỹ năng đặt và trả lời câu hỏi có 26,5% học sinh giỏi, 32% khá. Kỹ năng thuật việc, kể chuyện và phát biểu thuyết trình chỉ có khoảng 24-26% học sinh đạt giỏi.

3. Phương pháp dạy học: 70% giáo viên thường xuyên rèn kỹ năng nói qua hoạt động giao tiếp, 55% sử dụng phương tiện dạy học hỗ trợ, nhưng chỉ 22,5% xây dựng hệ thống bài tập thực hành riêng biệt. 55% giáo viên đôi khi tổ chức trò chơi học tập, 15% không tổ chức.

4. Thái độ học tập của học sinh: 40,6% học sinh thích luyện nói, 45,9% bình thường, 13,5% không thích. Chỉ 28,2% học sinh thường xuyên phát biểu trong lớp, 31,2% không bao giờ phát biểu.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy giáo viên chưa thực sự coi trọng việc rèn kỹ năng nói, dẫn đến việc tạo môi trường giao tiếp và xây dựng bài tập luyện nói chưa hiệu quả. Mức độ thành thạo kỹ năng nói của học sinh còn thấp, đặc biệt ở các kỹ năng phức tạp như thuật việc, kể chuyện và phát biểu thuyết trình. So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với thực trạng hạn chế về vốn từ và sự tự tin của học sinh tiểu học trong giao tiếp. Việc thiếu đa dạng trong phương pháp dạy học và thiếu sự phối hợp với phụ huynh cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả rèn kỹ năng nói. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ học sinh đạt các mức độ kỹ năng nói và bảng thống kê mức độ sử dụng các biện pháp của giáo viên, giúp minh họa rõ nét những điểm mạnh và hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp rèn kỹ năng nói, nâng cao nhận thức và kỹ năng sư phạm cho giáo viên tiểu học. Mục tiêu đạt 90% giáo viên sử dụng hiệu quả các biện pháp rèn kỹ năng nói trong vòng 1 năm.

2. Xây dựng hệ thống bài tập luyện nói đa dạng: Phát triển bộ bài tập thực hành phù hợp với tâm lý và trình độ học sinh lớp 2, bao gồm các hoạt động đặt câu hỏi, kể chuyện, thuyết trình và sử dụng nghi thức lời nói. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do tổ chuyên môn phối hợp xây dựng.

3. Tạo môi trường giao tiếp tích cực trong lớp học: Khuyến khích giáo viên tổ chức các hoạt động giao tiếp, trò chơi học tập nhằm kích thích sự tự tin và hứng thú nói của học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh thường xuyên phát biểu lên 50% trong năm học tiếp theo.

4. Phối hợp với phụ huynh trong việc rèn luyện kỹ năng nói: Hướng dẫn phụ huynh cách hỗ trợ con em luyện nói tại nhà qua các hoạt động giao tiếp hàng ngày và trò chơi ngôn ngữ. Triển khai các buổi họp phụ huynh định kỳ để trao đổi kinh nghiệm, trong vòng 3 tháng đầu năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiểu học: Nghiên cứu cung cấp các biện pháp cụ thể và thực tiễn để nâng cao kỹ năng nói cho học sinh lớp 2, giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học tiếng Việt.

2. Nhà quản lý giáo dục: Thông tin về thực trạng và giải pháp rèn kỹ năng nói hỗ trợ xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cải tiến chương trình giảng dạy.

3. Sinh viên ngành sư phạm tiểu học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu về phương pháp dạy học tiếng Việt và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và cách thức hỗ trợ con em phát triển kỹ năng nói tại nhà, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và giao tiếp của trẻ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kỹ năng nói của học sinh lớp 2 còn hạn chế?
   Do vốn từ vựng còn nghèo nàn, thiếu kinh nghiệm giao tiếp và sự tự tin, cùng với phương pháp dạy học chưa đa dạng và chưa tạo đủ môi trường giao tiếp trong lớp.

2. Các biện pháp nào giúp cải thiện kỹ năng nói cho học sinh?
   Bao gồm luyện phát âm chuẩn, rèn kỹ năng qua hoạt động giao tiếp, xây dựng bài tập thực hành đa dạng, tổ chức trò chơi học tập và phối hợp với phụ huynh.

3. Làm thế nào để giáo viên tạo môi trường giao tiếp tích cực?
   Bằng cách tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi ngôn ngữ, khuyến khích học sinh phát biểu, tạo không khí thân thiện, khích lệ sự tự tin và tránh ngắt lời học sinh khi nói.

4. Phụ huynh có thể hỗ trợ con em luyện kỹ năng nói như thế nào?
   Phụ huynh nên tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp thường xuyên, kể chuyện, đặt câu hỏi và tham gia các hoạt động ngôn ngữ tại nhà, đồng thời phối hợp với giáo viên để theo dõi tiến bộ.

5. Kết quả thực nghiệm cho thấy hiệu quả của các biện pháp ra sao?
   Sau thực nghiệm, tỷ lệ học sinh đạt mức khá và giỏi về kỹ năng nói tăng lên đáng kể, đặc biệt ở kỹ năng phát âm và kể chuyện, chứng tỏ các biện pháp đề xuất có tính khả thi và hiệu quả.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định rõ thực trạng hạn chế về kỹ năng nói của học sinh lớp 2 tại một số trường tiểu học Hải Phòng, với tỷ lệ học sinh đạt giỏi kỹ năng nói chỉ khoảng 22-26%.
• Các biện pháp rèn kỹ năng nói dựa trên lý thuyết giao tiếp, hội thoại và tâm lý học đã được xây dựng và thực nghiệm thành công, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.
• Giáo viên cần tăng cường đào tạo, xây dựng hệ thống bài tập đa dạng và tạo môi trường giao tiếp tích cực trong lớp học.
• Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh là yếu tố quan trọng để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng nói toàn diện.
• Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm mở rộng thực nghiệm, đào tạo giáo viên và phát triển tài liệu hỗ trợ nhằm nhân rộng mô hình rèn kỹ năng nói cho học sinh tiểu học.

Hãy áp dụng các biện pháp này để nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh lớp 2, góp phần xây dựng nền giáo dục vững mạnh và hiện đại.