Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo, việc xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập tại các trường Trung học phổ thông (THPT) huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Tây Giang là huyện nghèo thuộc chương trình 30A của Chính phủ, với nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động giáo dục. Hai trường THPT Tây Giang và Võ Chí Công có tổng số cán bộ, giáo viên, nhân viên khoảng 61 người và hơn 600 học sinh, trong đó phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số Cơ Tu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng công tác xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả xây dựng tập thể sư phạm tại các trường này trong giai đoạn 2018-2025.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo nền tảng văn hóa học tập bền vững trong nhà trường. Qua đó, giúp các trường THPT huyện Tây Giang thích ứng với yêu cầu đổi mới giáo dục, phát huy vai trò của tập thể sư phạm trong việc nâng cao hiệu quả công tác giảng dạy và quản lý giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh của hai trường THPT trên địa bàn huyện Tây Giang trong hai năm học 2018-2019 và 2019-2020.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết tổ chức học tập (Learning Organization) của Peter Senge, nhấn mạnh năm đặc trưng cơ bản: quan điểm tầm nhìn được chia sẻ, hình thành và phát triển các nhóm học tập, chú trọng ý thức làm chủ cá nhân, xây dựng khuôn mẫu tinh thần và tư duy hệ thống. Tổ chức học tập được xem là nền tảng để các tổ chức, trong đó có nhà trường, phát triển bền vững trong môi trường biến đổi nhanh chóng.

Khái niệm quản lý giáo dục được vận dụng để phân tích vai trò của hiệu trưởng và các cấp quản lý trong việc xây dựng tập thể sư phạm. Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống nhằm điều phối các nguồn lực và hoạt động giáo dục để đạt mục tiêu chung. Tập thể sư phạm được hiểu là cộng đồng cán bộ, giáo viên, nhân viên trong nhà trường có tổ chức, mục tiêu và trách nhiệm chung, đóng vai trò quyết định chất lượng giáo dục.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các khái niệm về văn hóa tổ chức, tư duy hệ thống và kỹ năng lãnh đạo đổi mới nhằm làm rõ các điều kiện cần thiết để xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu, nghiên cứu trước đây về tổ chức học tập, quản lý giáo dục và xây dựng tập thể sư phạm.

Về thực tiễn, khảo sát được tiến hành tại hai trường THPT Tây Giang và Võ Chí Công trong giai đoạn tháng 4 đến tháng 5 năm 2020. Đối tượng khảo sát gồm 4 cán bộ quản lý, 57 giáo viên, nhân viên và học sinh. Phương pháp thu thập dữ liệu chủ yếu là điều tra bằng phiếu hỏi, kết hợp phỏng vấn chuyên gia và nghiên cứu hồ sơ tài liệu. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng thống kê mô tả, tính điểm trung bình theo thang đo 4 mức để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng và hiệu quả công tác xây dựng tập thể sư phạm. Quá trình phân tích tập trung vào các đặc trưng của tổ chức học tập và các điều kiện quản lý xây dựng tập thể sư phạm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tổ chức học tập: 57,4% cán bộ, giáo viên, nhân viên hiểu đúng và đầy đủ về khái niệm tổ chức học tập, 31,1% hiểu cơ bản, còn 11,5% chưa hiểu đúng. 100% đánh giá việc xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập là rất quan trọng. (Điểm trung bình nhận thức: 2,46/4; tầm quan trọng: 3,89/4)

  2. Đặc điểm tập thể sư phạm: Trình độ đào tạo của đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên đạt mức rất tốt với 98,4% đáp ứng yêu cầu công việc (điểm trung bình 3,8/4). Tuy nhiên, năng lực công tác chỉ đạt mức vừa đủ với 72,1% đáp ứng (điểm trung bình 2,95/4). Số lượng nhân sự chưa đáp ứng đủ yêu cầu, gây khó khăn trong triển khai nhiệm vụ. Ý thức và thái độ nghề nghiệp được đánh giá cao với điểm trung bình 3,74/4.

  3. Thực trạng công tác quản lý xây dựng tập thể sư phạm: Ban giám hiệu chưa quyết liệt trong đổi mới tư duy quản lý, chưa tạo môi trường phát huy tối đa tiềm năng của đội ngũ. Đội ngũ giáo viên còn tư tưởng thụ động, thiếu năng động và sáng tạo. Cơ sở vật chất, điều kiện học tập còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và giảng dạy.

  4. Đặc trưng tổ chức học tập tại các trường: Việc chia sẻ tầm nhìn, hình thành nhóm học tập, xây dựng ý thức làm chủ cá nhân và tư duy hệ thống chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả. Các tổ chức học tập còn thiếu sự gắn kết chặt chẽ giữa các thành viên và chưa phát huy hết vai trò lãnh đạo đổi mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy mặc dù nhận thức về tổ chức học tập đã được nâng cao, nhưng việc triển khai thực tế còn nhiều hạn chế do ảnh hưởng của điều kiện kinh tế xã hội khó khăn và năng lực quản lý chưa đồng đều. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tình trạng này tương đồng với các địa phương vùng sâu vùng xa, nơi mà cơ sở vật chất và nguồn nhân lực còn hạn chế.

Việc trình độ đào tạo cao nhưng năng lực công tác chưa tương xứng phản ánh sự cần thiết phải tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng thực tiễn cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý. Điều này phù hợp với quan điểm của Peter Senge về vai trò của học tập liên tục và phát triển năng lực cá nhân trong tổ chức học tập.

Ngoài ra, sự thiếu quyết liệt trong lãnh đạo và chưa tạo được môi trường học tập tích cực làm giảm hiệu quả xây dựng tập thể sư phạm. Các biểu đồ so sánh mức độ nhận thức và thực trạng công tác quản lý có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa nhận thức và thực hành, từ đó làm cơ sở đề xuất các giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng năng lực: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về tổ chức học tập và quản lý đổi mới cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên hiểu đúng và vận dụng hiệu quả trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng môi trường học tập nhóm: Thành lập và phát triển các tổ, nhóm học tập chuyên môn, khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác trong công việc. Định kỳ tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo hướng học tập nhóm. Mục tiêu tăng 30% số nhóm hoạt động hiệu quả trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.

  3. Tăng cường lãnh đạo đổi mới: Hiệu trưởng cần thể hiện vai trò lãnh đạo đổi mới, chia sẻ tầm nhìn, trao quyền và tạo động lực cho đội ngũ. Xây dựng kế hoạch lãnh đạo theo hướng đổi mới sáng tạo, đánh giá hiệu quả hàng năm. Mục tiêu đạt 80% cán bộ, giáo viên đánh giá tích cực về lãnh đạo trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Sở GD&ĐT.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất: Đề xuất các nguồn lực đầu tư nâng cấp phòng học, thiết bị dạy học và không gian sinh hoạt cho giáo viên, học sinh nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho học tập và làm việc. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp cơ sở vật chất trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT.

  5. Xây dựng văn hóa học tập và đánh giá công bằng: Thiết lập hệ thống đánh giá, khen thưởng công khai, minh bạch nhằm khuyến khích sáng tạo và học tập suốt đời trong tập thể sư phạm. Mục tiêu tăng 50% số cá nhân được khen thưởng về đổi mới sáng tạo trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chức công đoàn nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực lãnh đạo đổi mới, xây dựng môi trường học tập tích cực trong nhà trường, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đội ngũ.

  2. Giáo viên và nhân viên trường học: Hỗ trợ hiểu rõ về tổ chức học tập, phát triển kỹ năng làm việc nhóm, tự học và sáng tạo trong công tác giảng dạy và quản lý lớp học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Làm căn cứ để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực giáo dục, đặc biệt tại các vùng khó khăn như Tây Giang.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tổ chức học tập là gì và tại sao quan trọng trong trường học?
    Tổ chức học tập là nơi mọi thành viên liên tục mở rộng khả năng để đạt kết quả mong muốn, thúc đẩy đổi mới và sáng tạo. Trong trường học, nó giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển đội ngũ giáo viên.

  2. Những đặc trưng nào của tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập?
    Bao gồm: tầm nhìn được chia sẻ, nhóm học tập phát triển, ý thức làm chủ cá nhân, khuôn mẫu tinh thần tích cực và tư duy hệ thống.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực công tác của giáo viên?
    Thông qua đào tạo chuyên môn sâu, bồi dưỡng kỹ năng thực tiễn, khuyến khích tự học và làm việc nhóm, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ sáng tạo.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong xây dựng tổ chức học tập là gì?
    Hiệu trưởng là người lãnh đạo đổi mới, chia sẻ tầm nhìn, trao quyền và tạo động lực cho đội ngũ, đồng thời xây dựng môi trường học tập tích cực.

  5. Các khó khăn chính trong xây dựng tập thể sư phạm tại Tây Giang là gì?
    Bao gồm điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, cơ sở vật chất hạn chế, đội ngũ còn thiếu kinh nghiệm và tư duy quản lý chưa đồng bộ.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tổ chức học tập tại các trường THPT huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, với nhiều điểm mạnh và hạn chế cụ thể.
  • Đã xác định năm đặc trưng cơ bản của tổ chức học tập và các điều kiện cần thiết để xây dựng tập thể sư phạm phát triển bền vững.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao nhận thức, năng lực, môi trường học tập và lãnh đạo đổi mới trong nhà trường.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thúc đẩy đổi mới giáo dục tại vùng khó khăn, đồng thời làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh phù hợp.

Các trường THPT huyện Tây Giang cần phối hợp chặt chẽ với các cấp quản lý để triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng và cải thiện điều kiện làm việc nhằm xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.