Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những chính sách an sinh xã hội quan trọng, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế. Tại Việt Nam, BHXH tự nguyện được triển khai nhằm mở rộng đối tượng tham gia, đặc biệt là người lao động tự do không thuộc diện BHXH bắt buộc. Từ năm 2017 đến 2021, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp đã ghi nhận sự gia tăng ổn định về số lượng người tham gia BHXH tự nguyện và nguồn thu từ chính sách này. Tuy nhiên, công tác quản lý thu BHXH tự nguyện tại địa phương còn nhiều hạn chế do nhận thức của người dân chưa cao, chính sách truyền thông chưa sâu sát, năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại thành phố Cao Lãnh trong giai đoạn 2017-2021, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu trong thời gian tới. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại thành phố Cao Lãnh, với dữ liệu thu thập từ cơ quan BHXH tỉnh Đồng Tháp và khảo sát 300 người dân cùng cán bộ nghiệp vụ. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện, đảm bảo cân đối quỹ và phát triển bền vững hệ thống an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu bảo hiểm xã hội, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý thu trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho quỹ BHXH, từ đó duy trì sự ổn định và bền vững của hệ thống an sinh xã hội.
  • Mô hình phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia của người lao động tự do, như nhận thức, điều kiện kinh tế, chính sách hỗ trợ và truyền thông.
  • Khái niệm quản lý thu BHXH tự nguyện: Bao gồm quản lý người tham gia, quản lý mức thu, tổ chức thu và khai thác người dân tham gia, cùng các yếu tố tác động như trình độ dân trí, điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách truyền thông và năng lực quản lý.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: BHXH tự nguyện, quản lý thu, phát triển đối tượng tham gia, quỹ BHXH, truyền thông chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ báo cáo công tác thu BHXH tự nguyện giai đoạn 2017-2021 của BHXH tỉnh Đồng Tháp và BHXH thành phố Cao Lãnh; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 300 người dân và cán bộ nghiệp vụ tại địa phương.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ tăng trưởng người tham gia và số thu BHXH tự nguyện qua các năm; phân tích các yếu tố ảnh hưởng dựa trên khảo sát mức độ tác động; phỏng vấn chuyên gia và nhà quản lý để bổ sung góc nhìn chuyên môn.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu giai đoạn 2017-2021; đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2023.

Phương pháp chọn mẫu khảo sát theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau trong cộng đồng dân cư thành phố Cao Lãnh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số người tham gia BHXH tự nguyện: Từ năm 2017 đến 2021, số người tham gia BHXH tự nguyện tại thành phố Cao Lãnh tăng trung bình khoảng 15% mỗi năm, với tổng số người tham gia đạt khoảng 5.000 người vào năm 2021. Tỷ lệ người tham gia so với tổng dân số trong độ tuổi lao động đạt khoảng 12% năm 2021, tăng so với mức 7% năm 2017.

  2. Nguồn thu BHXH tự nguyện ổn định: Tổng số thu BHXH tự nguyện tăng đều qua các năm, đạt khoảng 3 tỷ đồng năm 2021, tăng gần 60% so với năm 2017. Mức đóng trung bình của người tham gia dao động từ 700.000 đồng đến 1.000.000 đồng/tháng, phù hợp với mức thu nhập của đa số người lao động tự do.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu: Khảo sát cho thấy trình độ dân trí và nhận thức về BHXH tự nguyện ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định tham gia (chiếm khoảng 70% mức độ tác động). Điều kiện kinh tế - xã hội và chính sách truyền thông cũng đóng vai trò quan trọng, với mức độ ảnh hưởng lần lượt là 60% và 55%. Năng lực của đội ngũ quản lý và cộng tác viên thu có ảnh hưởng khoảng 50%.

  4. Hạn chế trong công tác quản lý: Công tác truyền thông còn mang tính hình thức, chưa sâu sát với đời sống người dân; hệ thống đại lý thu còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm; việc nhắc nhở người tham gia khi đến hạn đóng chưa hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ người tham gia đáo hạn thấp, chỉ khoảng 40% trong năm 2021.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức của người dân về quyền lợi BHXH tự nguyện còn thấp, do chính sách truyền thông chưa thực sự đi vào thực tế cuộc sống. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, mức độ tham gia BHXH tự nguyện tại Cao Lãnh còn thấp hơn trung bình toàn quốc, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả truyền thông và cải thiện năng lực quản lý. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và thu tiền còn hạn chế cũng ảnh hưởng đến hiệu quả công tác thu. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ người tham gia qua các năm và mức độ tác động của các yếu tố có thể minh họa rõ nét các xu hướng này. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của công tác truyền thông và đào tạo đội ngũ cộng tác viên trong việc nâng cao tỷ lệ tham gia và duy trì bền vững quỹ BHXH tự nguyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông sâu sát, đa dạng hình thức: Phát động các chiến dịch truyền thông phù hợp với đặc điểm văn hóa, kinh tế của từng khu vực, sử dụng cả truyền hình, phát thanh, mạng xã hội và đối thoại trực tiếp. Mục tiêu nâng cao nhận thức người dân về quyền lợi BHXH tự nguyện trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh, UBND các xã, phường.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cộng tác viên và nhân viên thu: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, kỹ năng giao tiếp và ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ thu BHXH tự nguyện. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu đúng hạn lên 70% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh, các tổ chức đại lý thu.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu: Xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, thanh toán trực tuyến và nhắc nhở tự động qua điện thoại để giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 24 tháng. Chủ thể thực hiện: BHXH Việt Nam phối hợp BHXH tỉnh.

  4. Chính sách hỗ trợ và khuyến khích người tham gia: Đề xuất tăng mức hỗ trợ ngân sách cho người thuộc diện nghèo và cận nghèo, đồng thời xây dựng các chính sách ưu đãi cho người tham gia lâu dài nhằm tăng tính bền vững. Mục tiêu tăng số người tham gia thêm 20% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, BHXH Việt Nam.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu BHXH tự nguyện, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ và phát triển quỹ bền vững.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp, thúc đẩy bao phủ BHXH tự nguyện toàn dân.

  3. Các tổ chức đại lý thu BHXH: Hướng dẫn cải tiến quy trình thu, nâng cao kỹ năng giao tiếp và truyền thông với người dân nhằm tăng tỷ lệ tham gia và duy trì đóng góp.

  4. Người lao động tự do và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ khi tham gia BHXH tự nguyện, từ đó chủ động tham gia và hưởng lợi từ chính sách an sinh xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. BHXH tự nguyện là gì và ai có thể tham gia?
    BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội dành cho người lao động tự do, không thuộc diện BHXH bắt buộc. Người từ 15 tuổi trở lên có thể tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân.

  2. Mức đóng BHXH tự nguyện được tính như thế nào?
    Mức đóng bằng 22% trên mức thu nhập lựa chọn, tối thiểu bằng chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (khoảng 1 triệu đồng/tháng) và tối đa 20 lần lương cơ sở. Nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng cho người thuộc diện nghèo và cận nghèo.

  3. Lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện là gì?
    Người tham gia được hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động, được cấp thẻ BHYT miễn phí suốt đời, và thân nhân được hưởng chế độ tử tuất khi người tham gia qua đời.

  4. Tại sao công tác truyền thông BHXH tự nguyện còn hạn chế?
    Chính sách truyền thông chưa thực sự sâu sát với đời sống người dân, hình thức còn mang tính hình thức, chưa đa dạng và chưa tận dụng hiệu quả các kênh truyền thông hiện đại.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu BHXH tự nguyện?
    Cần tăng cường đào tạo đội ngũ thu, ứng dụng công nghệ thông tin, cải tiến quy trình thu, và xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm thu hút và duy trì người tham gia.

Kết luận

  • BHXH tự nguyện tại thành phố Cao Lãnh đã có sự tăng trưởng ổn định về số lượng người tham gia và nguồn thu trong giai đoạn 2017-2021.
  • Công tác quản lý thu còn nhiều hạn chế do nhận thức người dân thấp, truyền thông chưa hiệu quả và năng lực quản lý chưa đồng đều.
  • Các yếu tố kinh tế, xã hội và chính sách hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển BHXH tự nguyện.
  • Giải pháp nâng cao bao gồm tăng cường truyền thông, đào tạo đội ngũ thu, ứng dụng công nghệ và chính sách hỗ trợ người tham gia.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện giải pháp trong 2 năm tới nhằm phát triển bền vững quỹ BHXH tự nguyện tại địa phương.

Để góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội toàn diện, các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp đã đề xuất. Hành động ngay hôm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của BHXH tự nguyện tại thành phố Cao Lãnh và các địa phương khác.