Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) tại các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học. Tại huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam, với quy mô 8 trường THCS, 78 lớp và gần 2.500 học sinh, công tác quản lý TBDH đang đối mặt với nhiều thách thức về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng thiết bị. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý TBDH tại các trường THCS trên địa bàn huyện Hiệp Đức trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Nghiên cứu tập trung vào ba khâu chính: lựa chọn, mua sắm và trang bị TBDH; sử dụng và khai thác thiết bị; bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 8 trường THCS trực thuộc Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hiệp Đức, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý TBDH, góp phần thực hiện hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời nâng cao hiệu quả đầu tư cơ sở vật chất giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển nhân cách và năng lực học sinh. Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục, tập trung vào tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học và giáo dục trong phạm vi nhà trường.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Quản lý TBDH là hoạt động có mục đích nhằm xây dựng, phát triển và sử dụng hiệu quả hệ thống thiết bị phục vụ công tác giáo dục. Bao gồm các khâu: lựa chọn, mua sắm, sử dụng, bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị. Quản lý TBDH hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính trực quan và thực hành trong giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: thiết bị dạy học (TBDH), quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý thiết bị dạy học, phòng học bộ môn, và đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các lý thuyết, mô hình quản lý giáo dục và quản lý TBDH để xây dựng cơ sở lý luận.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với 19 cán bộ quản lý, 181 giáo viên và nhân viên thiết bị tại 8 trường THCS huyện Hiệp Đức; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên có kinh nghiệm; quan sát trực tiếp các giờ học sử dụng TBDH; nghiên cứu hồ sơ lưu trữ liên quan đến quản lý và sử dụng thiết bị.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý TBDH. Phiếu khảo sát được thiết kế theo thang đo 3-4 mức độ để đánh giá nhận thức, tần suất sử dụng, chất lượng và hiệu quả TBDH.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2021, tập trung khảo sát thực trạng giai đoạn 2019-2021 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng số lượng và chất lượng TBDH: Khoảng 63% cán bộ quản lý và 61% giáo viên đánh giá TBDH hiện tại chưa đáp ứng yêu cầu tối thiểu theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong 8 trường khảo sát, chỉ có 50% trường có đủ 4 phòng học bộ môn, trong đó 50% phòng học bộ môn đạt mức khá - tốt, 43% đạt trung bình và 7% yếu. Thiết bị nghe nhìn cho môn Ngoại ngữ và máy tính cho môn Tin học còn thiếu nghiêm trọng, nhiều thiết bị hư hỏng chưa được sửa chữa kịp thời.

  2. Quản lý khâu mua sắm và trang bị TBDH: Việc mua sắm TBDH còn hạn chế do kinh phí thấp, thủ tục thanh lý phức tạp và thiếu đồng bộ trong trang bị. Các trường chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, đóng góp của phụ huynh và tự làm thiết bị. Ban quản lý thiết bị chưa được tổ chức chặt chẽ, nhân viên thiết bị còn thiếu về số lượng và trình độ chuyên môn.

  3. Sử dụng và khai thác TBDH: Tần suất sử dụng TBDH chưa cao, nhiều giáo viên chưa thành thạo hoặc chưa chú trọng sử dụng thiết bị trong giảng dạy thường xuyên. Một số giáo viên sử dụng TBDH chủ yếu trong các tiết thao giảng hoặc hội giảng. Việc sử dụng thiết bị chưa phù hợp với nội dung bài học và trình độ học sinh, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

  4. Bảo quản, sửa chữa và thanh lý TBDH: Công tác bảo quản thiết bị còn nhiều bất cập do thiếu phòng kho, tủ đựng, vật dụng bảo quản chuyên dụng. Việc sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ chưa được thực hiện thường xuyên, gây hư hỏng thiết bị. Quy trình thanh lý thiết bị cũ còn phức tạp, ảnh hưởng đến việc mua sắm mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy thực trạng quản lý TBDH tại các trường THCS huyện Hiệp Đức còn nhiều hạn chế, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về quản lý thiết bị giáo dục. Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về kinh phí, nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như thiếu đội ngũ nhân viên kỹ thuật chuyên trách. Việc thiếu đồng bộ trong trang bị và sử dụng thiết bị ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 đòi hỏi tăng cường ứng dụng công nghệ và phương tiện dạy học hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sử dụng TBDH theo từng môn học, bảng phân loại chất lượng phòng học bộ môn và biểu đồ tỷ lệ cán bộ quản lý, giáo viên đánh giá mức độ đáp ứng thiết bị. So sánh với các nghiên cứu trước đây cho thấy, việc đầu tư và quản lý TBDH cần được chú trọng hơn để phát huy tối đa vai trò của thiết bị trong đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch mua sắm và trang bị TBDH đồng bộ, hiện đại: Hiệu trưởng các trường cần phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên trang bị thiết bị phục vụ các môn học trọng điểm như Tin học, Ngoại ngữ, Hóa - Sinh, Vật lý. Thời gian thực hiện từ 2022 đến 2025, đảm bảo đáp ứng danh mục thiết bị tối thiểu theo Thông tư 38/2021/TT-BGDĐT.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng và quản lý TBDH cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật sử dụng, bảo quản và khai thác thiết bị, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian triển khai trong năm học 2022-2023, do Phòng Giáo dục chủ trì phối hợp với các chuyên gia.

  3. Cải thiện công tác bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị: Thiết lập hệ thống quản lý thiết bị khoa học, có sổ sách theo dõi mượn trả, bảo dưỡng định kỳ. Đầu tư cơ sở vật chất như phòng kho, tủ đựng thiết bị phù hợp. Xây dựng quy trình thanh lý thiết bị cũ minh bạch, thuận tiện. Thực hiện ngay từ năm học 2022-2023.

  4. Khuyến khích tự làm thiết bị dạy học và sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học: Hỗ trợ giáo viên sáng tạo, thiết kế thiết bị tự làm phù hợp với điều kiện thực tế, đồng thời tăng cường ứng dụng phần mềm, mô phỏng trong giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian thực hiện liên tục, gắn với các hoạt động chuyên môn hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện thực trạng và các giải pháp quản lý TBDH, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường THCS: Áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị hiệu quả, nâng cao năng lực tổ chức, sử dụng và bảo quản TBDH trong nhà trường.

  3. Giáo viên và nhân viên thiết bị: Nâng cao nhận thức, kỹ năng sử dụng và bảo quản thiết bị, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý TBDH, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong giáo dục THCS?
    Quản lý TBDH giúp đảm bảo thiết bị được đầu tư, sử dụng và bảo quản hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính trực quan và thực hành, phù hợp với đổi mới chương trình giáo dục.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý TBDH tại các trường THCS huyện Hiệp Đức là gì?
    Bao gồm hạn chế về kinh phí, thiếu đồng bộ trang bị, nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu nhân viên kỹ thuật chuyên trách, cùng với cơ sở vật chất bảo quản chưa đáp ứng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH trong giảng dạy?
    Cần đào tạo bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học và trình độ học sinh, đồng thời khuyến khích sáng tạo thiết bị tự làm và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Các biện pháp bảo quản thiết bị dạy học hiệu quả gồm những gì?
    Thiết lập hệ thống quản lý thiết bị khoa học, có sổ sách theo dõi, bảo dưỡng định kỳ, đầu tư phòng kho, tủ đựng thiết bị, tuân thủ hướng dẫn bảo quản của nhà sản xuất và xử lý thiết bị hư hỏng đúng quy trình.

  5. Làm sao để huy động nguồn lực đầu tư TBDH cho các trường THCS?
    Kết hợp ngân sách nhà nước, đóng góp của phụ huynh, các tổ chức xã hội và tự làm thiết bị; đồng thời xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên thiết bị phục vụ đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học tại các trường THCS huyện Hiệp Đức còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng thiết bị.
  • Các yếu tố khách quan như kinh phí, cơ sở vật chất và yếu tố chủ quan như nhận thức, kỹ năng của cán bộ quản lý, giáo viên ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý TBDH.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đồng bộ về mua sắm, sử dụng, bảo quản và đào tạo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý TBDH trong giai đoạn 2021-2025.
  • Việc nâng cao quản lý TBDH góp phần quan trọng vào đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo bồi dưỡng, xây dựng hệ thống quản lý thiết bị và đánh giá hiệu quả thực hiện định kỳ.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục tại trường bạn bằng cách áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị dạy học hiệu quả!