Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013, việc xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Trường Trung học cơ sở Kim Mỹ, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, với quy mô gồm 2 cán bộ quản lý, 32 giáo viên và nhân viên, đang đối mặt với những thách thức trong quản lý tập thể sư phạm, đặc biệt là các mâu thuẫn nội bộ ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa tại trường, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển môi trường giáo dục lành mạnh, tạo động lực làm việc cho đội ngũ giáo viên, đồng thời xây dựng tập thể sư phạm đoàn kết, vững mạnh, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về văn hóa tổ chức và quản lý giáo dục, trong đó:

  • Lý thuyết văn hóa tổ chức (Deal & Kennedy, Woods): Văn hóa tổ chức là hệ thống giá trị, niềm tin và chuẩn mực được các thành viên trong tổ chức chấp nhận và thực hiện, tạo nên bản sắc riêng và ảnh hưởng đến hành vi, hiệu quả công việc. Sáu giá trị tích cực gồm sự đồng lòng, không phân biệt cấp bậc, cởi mở, tiếp cận thông tin, chú trọng quá trình và học hỏi từ kinh nghiệm được vận dụng để xây dựng văn hóa nhà trường.

  • Lý thuyết tổ chức biết học hỏi: Tập thể sư phạm cần trở thành tổ chức biết học hỏi để thích ứng với sự biến đổi, phát triển liên tục. Người lãnh đạo đóng vai trò quan trọng trong việc chia sẻ tầm nhìn, khởi xướng sự thay đổi và phát huy năng lực cá nhân.

  • Lý thuyết quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa: Quản lý tập thể sư phạm là quá trình tác động có mục đích của hiệu trưởng đến đội ngũ cán bộ, giáo viên nhằm xây dựng tập thể tích cực, đoàn kết, phát huy giá trị văn hóa nhà trường, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: văn hóa tổ chức, tập thể sư phạm, quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa, động lực sư phạm, và nguyên tắc quản lý hiện đại như tập trung dân chủ, tự chủ, minh bạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ trường Trung học cơ sở Kim Mỹ, gồm 2 cán bộ quản lý, 32 giáo viên và nhân viên, trong giai đoạn năm học 2019-2020 và 2020-2021.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, phân tích các bản kế hoạch, báo cáo sơ kết, tổng kết và sản phẩm hoạt động của giáo viên, học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm thống kê toán học để xử lý dữ liệu định lượng và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong hai năm học liên tiếp, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng.

Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên của trường nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện trong đánh giá.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa: Khoảng 85% cán bộ, giáo viên tại trường Kim Mỹ nhận thức rõ sự cần thiết của việc xây dựng tập thể sư phạm theo hướng văn hóa, tuy nhiên chỉ khoảng 60% cho rằng việc thực hiện còn nhiều bất cập do thiếu kế hoạch cụ thể và sự phối hợp chưa đồng bộ.

  2. Thực trạng quản lý và tổ chức hoạt động tập thể sư phạm: Kết quả khảo sát cho thấy 70% giáo viên đánh giá công tác quản lý chưa thực sự phát huy được vai trò của Ban giám hiệu trong việc xây dựng môi trường làm việc thân thiện, cởi mở. Việc xác lập các tiêu chí xây dựng tập thể sư phạm theo hướng văn hóa mới đạt khoảng 55% mức độ hoàn thiện.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý tập thể sư phạm: Các yếu tố như năng lực quản lý của hiệu trưởng, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn và nguồn lực vật chất được đánh giá có ảnh hưởng lớn, với tỷ lệ ảnh hưởng lần lượt là 78% và 65%. Môi trường làm việc tích cực giúp tăng động lực làm việc của giáo viên lên 40% so với trước khi áp dụng các biện pháp quản lý mới.

  4. Biểu hiện văn hóa nhà trường và tập thể sư phạm: Khoảng 75% giáo viên và nhân viên thể hiện sự gắn bó, đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau trong công việc và sinh hoạt chuyên môn, tuy nhiên vẫn còn 15% phản ánh tồn tại các hành vi ứng xử tiêu cực như thiếu hợp tác, đố kỵ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa tại trường Trung học cơ sở Kim Mỹ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch chi tiết và phát huy vai trò của Ban giám hiệu. Nguyên nhân chủ yếu do sự thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các tổ chuyên môn, hạn chế về nguồn lực và chưa có cơ chế động viên khen thưởng hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, như nghiên cứu của Phạm Quang Huân (2007) và Sarason (1996), cho thấy việc xây dựng văn hóa nhà trường là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời cần sự lãnh đạo quyết liệt và sự tham gia tích cực của toàn thể cán bộ giáo viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và mức độ thực hiện các tiêu chí quản lý tập thể sư phạm, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ tròn về tỷ lệ hành vi ứng xử tích cực và tiêu cực trong tập thể sư phạm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác truyền thông, quán triệt nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Ban giám hiệu chủ trì.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống tiêu chí quản lý tập thể sư phạm: Thiết lập bộ tiêu chí rõ ràng, cụ thể về các giá trị văn hóa, hành vi ứng xử và hiệu quả công việc để làm cơ sở đánh giá và kiểm tra. Thực hiện trong vòng 1 năm, phối hợp giữa Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  3. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tập thể sư phạm. Chủ động vận động sự hỗ trợ từ địa phương và các tổ chức xã hội. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, do Ban giám hiệu và Phòng Giáo dục huyện Kim Sơn phối hợp.

  4. Đổi mới phương pháp và hình thức hoạt động tập thể sư phạm: Áp dụng các hình thức sinh hoạt chuyên môn sáng tạo, tăng cường giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các tổ chuyên môn và giáo viên. Thời gian triển khai liên tục trong năm học, do tổ chuyên môn và Ban giám hiệu tổ chức.

  5. Kiểm tra, giám sát và đánh giá thường xuyên: Thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát định kỳ nhằm đảm bảo việc thực hiện các biện pháp quản lý đạt hiệu quả, đồng thời kịp thời điều chỉnh các tồn tại. Thực hiện hàng quý, do Ban giám hiệu và tổ kiểm tra nhà trường đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường trung học cơ sở: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Áp dụng các kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong việc phát triển tập thể sư phạm vững mạnh.

  3. Giáo viên và tổ chuyên môn: Nắm bắt các nguyên tắc, biện pháp quản lý tập thể sư phạm để nâng cao tinh thần đoàn kết, hợp tác và phát huy năng lực cá nhân trong công tác giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục và văn hóa nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa là gì?
    Là quá trình tác động có hệ thống, có mục đích của hiệu trưởng đến đội ngũ cán bộ, giáo viên nhằm xây dựng tập thể tích cực, đoàn kết, phát huy giá trị văn hóa nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Tại sao cần xây dựng tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa?
    Văn hóa nhà trường tạo động lực làm việc, tăng sự gắn bó giữa các thành viên, hạn chế tiêu cực và xung đột, từ đó nâng cao hiệu quả công tác giáo dục và uy tín nhà trường.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý tập thể sư phạm?
    Năng lực quản lý của hiệu trưởng, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn, nguồn lực vật chất, môi trường làm việc và chính sách động viên khen thưởng là những yếu tố quan trọng.

  4. Các biện pháp quản lý tập thể sư phạm hiệu quả gồm những gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng tiêu chí quản lý, huy động nguồn lực, đổi mới phương pháp hoạt động tập thể và kiểm tra, giám sát thường xuyên.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa?
    Thông qua khảo sát nhận thức, đánh giá hành vi ứng xử, mức độ thực hiện các tiêu chí văn hóa, hiệu quả công tác giảng dạy và sự hài lòng của cán bộ, giáo viên.

Kết luận

  • Quản lý tập thể sư phạm theo hướng tiếp cận văn hóa tại trường Trung học cơ sở Kim Mỹ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và phát huy vai trò Ban giám hiệu.
  • Văn hóa nhà trường là động lực vô hình nhưng có sức mạnh lớn trong việc nâng cao hiệu quả công tác giáo dục và xây dựng tập thể đoàn kết.
  • Các yếu tố như năng lực quản lý, phối hợp tổ chuyên môn và nguồn lực vật chất ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý tập thể sư phạm.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể gồm nâng cao nhận thức, xây dựng tiêu chí, huy động nguồn lực, đổi mới phương pháp và kiểm tra giám sát nhằm nâng cao chất lượng quản lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp trong giai đoạn tiếp theo để xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh, góp phần phát triển giáo dục địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường trung học cơ sở và cơ quan quản lý giáo dục cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, hướng tới xây dựng môi trường giáo dục văn hóa, lành mạnh và hiệu quả.