Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng đổi mới, việc phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động. Tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm Ngữ văn đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc cập nhật nội dung, phương pháp và chuẩn đầu ra phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp hiện đại. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2020 đến tháng 9/2021 nhằm quản lý và phát triển chương trình đào tạo này theo hướng ứng dụng nghề nghiệp, góp phần nâng cao năng lực giảng viên, cải tiến nội dung đào tạo và tăng cường sự phối hợp với các bên liên quan.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm Ngữ văn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng chuẩn đầu ra và nhu cầu tuyển dụng giáo viên Ngữ văn tại các trường phổ thông và cơ sở giáo dục khác. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên và cựu sinh viên khoa Ngữ văn.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý phát triển chương trình đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giáo viên Ngữ văn, đồng thời tạo tiền đề cho các trường đại học sư phạm khác trong việc đổi mới chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình đào tạo hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển chương trình theo chuẩn đầu ra (Outcome-Based Education - OBE): Tập trung vào việc xác định năng lực và chuẩn đầu ra của người học, từ đó thiết kế nội dung và phương pháp đào tạo phù hợp nhằm đảm bảo sinh viên sau khi tốt nghiệp có thể đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp thực tế.

  • Mô hình quản lý phát triển chương trình đào tạo: Bao gồm các bước phân tích nhu cầu thị trường lao động, xác định mục tiêu đào tạo, xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình, đánh giá và điều chỉnh liên tục nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: chương trình đào tạo, chương trình giảng dạy, chuẩn đầu ra, phát triển chương trình đào tạo, quản lý chương trình đào tạo, định hướng nghề nghiệp ứng dụng, năng lực nghề nghiệp, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển chương trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, các tài liệu chuyên ngành về quản lý giáo dục, phát triển chương trình đào tạo, cũng như các công trình nghiên cứu trước đây liên quan đến đào tạo cử nhân Sư phạm Ngữ văn và định hướng nghề nghiệp ứng dụng.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng khảo sát, điều tra với cỡ mẫu khoảng 150 người gồm cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên và cựu sinh viên khoa Ngữ văn tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu phân tầng nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích định tính để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp quản lý. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, từ tháng 10/2020 đến tháng 9/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giảng viên nhận định rằng chương trình đào tạo chưa thực sự đáp ứng đầy đủ yêu cầu của thị trường lao động và chuẩn đầu ra nghề nghiệp. Việc cập nhật nội dung và phương pháp giảng dạy còn chậm, chưa đồng bộ với xu hướng đổi mới giáo dục.

  2. Nhận thức về phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng chưa đồng đều: 70% giảng viên và cán bộ quản lý có nhận thức tích cực về tầm quan trọng của việc phát triển chương trình theo hướng này, tuy nhiên chỉ khoảng 45% thực sự tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển chương trình.

  3. Quy trình phát triển chương trình chưa được thực hiện đầy đủ và hiệu quả: Chỉ có khoảng 50% các bước trong quy trình phát triển chương trình được thực hiện nghiêm túc, đặc biệt các bước khảo sát thị trường lao động và đánh giá kết quả thực hiện chương trình còn yếu.

  4. Sự tham gia của các bên liên quan chưa được huy động tối đa: Tỷ lệ tham gia của nhà tuyển dụng, cựu sinh viên và các chuyên gia bên ngoài vào quá trình phát triển chương trình chỉ đạt khoảng 30%, dẫn đến chương trình chưa phản ánh đầy đủ nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện kinh tế - xã hội địa phương và cơ sở vật chất của nhà trường còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc đổi mới chương trình và phương pháp đào tạo. Về chủ quan, nhận thức và năng lực quản lý phát triển chương trình của cán bộ quản lý và giảng viên chưa đồng đều, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng đòi hỏi sự tham gia tích cực của nhiều bên, đặc biệt là nhà tuyển dụng và cựu sinh viên để đảm bảo tính thực tiễn và khả thi. Việc xây dựng chuẩn đầu ra rõ ràng, cập nhật nội dung đào tạo và đổi mới phương pháp giảng dạy là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và tham gia của các nhóm đối tượng, bảng tổng hợp các bước quy trình phát triển chương trình và mức độ thực hiện, cũng như biểu đồ tròn phân bố sự tham gia của các bên liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khảo sát và phân tích thị trường lao động: Thực hiện định kỳ hàng năm các khảo sát nhu cầu tuyển dụng giáo viên Ngữ văn và các vị trí liên quan để cập nhật kịp thời yêu cầu chuẩn đầu ra và nội dung chương trình. Chủ thể thực hiện là Phòng Đào tạo phối hợp với Khoa Ngữ văn, thời gian triển khai từ quý 1 năm học mới.

  2. Hoàn thiện chuẩn đầu ra và mục tiêu đào tạo: Xây dựng chuẩn đầu ra chi tiết, rõ ràng, phản ánh đầy đủ năng lực nghề nghiệp cần thiết, đồng thời tổ chức hội thảo lấy ý kiến các bên liên quan để hoàn thiện. Chủ thể là Ban chấp hành khoa và các chuyên gia, hoàn thành trong vòng 6 tháng.

  3. Nâng cao năng lực giảng viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá kết quả học tập. Thời gian thực hiện trong năm học, do Phòng Đào tạo phối hợp với Trung tâm bồi dưỡng tổ chức.

  4. Tăng cường phối hợp với các bên liên quan: Thiết lập cơ chế hợp tác chặt chẽ với nhà tuyển dụng, cựu sinh viên, các cơ sở giáo dục phổ thông và các chuyên gia để tham gia xây dựng, đánh giá và cập nhật chương trình đào tạo. Chủ thể là Ban Giám hiệu và Khoa Ngữ văn, triển khai liên tục.

  5. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát và đánh giá chương trình: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện chương trình đào tạo, từ đó có các điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao chất lượng. Chủ thể là Phòng Khảo thí và đảm bảo chất lượng, thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Giảng viên và nhà thiết kế chương trình đào tạo: Tài liệu chi tiết về quy trình xây dựng, tổ chức thực hiện và đánh giá chương trình đào tạo, hỗ trợ giảng viên đổi mới phương pháp giảng dạy và thiết kế nội dung phù hợp.

  3. Sinh viên ngành Sư phạm Ngữ văn: Giúp sinh viên hiểu rõ về mục tiêu, chuẩn đầu ra và nội dung chương trình đào tạo, từ đó chủ động trong học tập và phát triển năng lực nghề nghiệp.

  4. Các cơ quan tuyển dụng và nhà tuyển dụng giáo viên: Cung cấp thông tin về năng lực và chuẩn đầu ra của sinh viên tốt nghiệp, hỗ trợ trong việc đánh giá và lựa chọn nhân sự phù hợp với yêu cầu công việc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng?
    Phát triển chương trình theo định hướng này giúp sinh viên sau khi tốt nghiệp có năng lực thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công việc cụ thể trên thị trường lao động, nâng cao khả năng thích nghi và chuyển đổi nghề nghiệp.

  2. Quy trình phát triển chương trình đào tạo gồm những bước nào?
    Quy trình bao gồm phân tích thị trường lao động, xác định hồ sơ nghề nghiệp, xây dựng chuẩn đầu ra, thiết kế chương trình khung và chi tiết, tổ chức thực hiện, đánh giá và điều chỉnh liên tục.

  3. Ai là những bên liên quan trong phát triển chương trình đào tạo?
    Các bên liên quan gồm cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên, cựu sinh viên, nhà tuyển dụng, chuyên gia trong ngành và các cơ sở giáo dục phổ thông liên kết.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực giảng viên trong phát triển chương trình?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn về phương pháp giảng dạy tích cực, đánh giá theo năng lực và cập nhật kiến thức mới liên tục.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý phát triển chương trình đào tạo?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, cơ sở vật chất, nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giảng viên, sự phối hợp giữa các bên liên quan, cũng như chính sách và quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Kết luận

  • Quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm Ngữ văn theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.
  • Thực trạng tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên còn nhiều hạn chế về quy trình, nhận thức và sự phối hợp giữa các bên liên quan.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp cụ thể như khảo sát thị trường lao động, hoàn thiện chuẩn đầu ra, nâng cao năng lực giảng viên và tăng cường phối hợp với các bên liên quan.
  • Tiếp theo, cần triển khai các biện pháp này trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát hiệu quả thực hiện.
  • Kêu gọi các nhà quản lý, giảng viên và các bên liên quan tích cực tham gia để phát triển chương trình đào tạo ngày càng phù hợp và hiệu quả hơn.