Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013, công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh (HS) tại các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học. Tại huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum, với 9 trường THCS và hơn 4.500 học sinh, công tác này đang đối mặt với nhiều thách thức như phương pháp kiểm tra còn nặng về ghi nhớ, thiếu khách quan và chưa phát huy được năng lực thực tiễn của HS. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS tại các trường THCS huyện Ngọc Hồi, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nghiên cứu tập trung khảo sát từ năm học 2021-2022 đến nay, với đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trên địa bàn huyện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện chất lượng giáo dục THCS, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc đổi mới công tác kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra đánh giá kết quả học tập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Theo Karold Koontz, quản lý là hoạt động phối hợp các nỗ lực nhằm đạt mục tiêu chung với hiệu quả cao nhất. Ở cấp độ vi mô, quản lý giáo dục là tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội trong nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục.

  • Lý thuyết kiểm tra đánh giá kết quả học tập: Dựa trên phân loại mục tiêu giáo dục của Benjamin S. Bloom với 6 cấp độ nhận thức (biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá), công tác kiểm tra đánh giá được thiết kế nhằm đo lường toàn diện năng lực học sinh. Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT quy định đánh giá học sinh THCS theo hướng đánh giá vì sự tiến bộ, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ, sử dụng cả hình thức nhận xét và điểm số.

  • Khái niệm chính: Quản lý công tác kiểm tra đánh giá là tổng thể các hoạt động xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, phân bổ nguồn lực, kiểm tra giám sát nhằm đảm bảo đánh giá chính xác và khách quan kết quả học tập của học sinh, góp phần cải thiện quá trình dạy và học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 25 cán bộ quản lý, 100 giáo viên và 150 học sinh tại các trường THCS huyện Ngọc Hồi trong năm học 2021-2022 và 2022-2023. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, nghiên cứu hồ sơ quản lý và tài liệu pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích điểm trung bình, tỷ lệ phần trăm và biểu đồ để đánh giá thực trạng nhận thức, thực hiện mục tiêu, phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá. Phân tích so sánh giữa các nhóm đối tượng nhằm xác định các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2023, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về kiểm tra đánh giá: 100% cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức đúng đắn về vai trò pháp lý và mục đích của công tác kiểm tra đánh giá, với điểm trung bình nhận thức đạt 3,06/4 (đồng ý). Tuy nhiên, vẫn còn một số ý kiến phân vân, cho thấy cần tăng cường bồi dưỡng nhận thức liên tục.

  2. Thực hiện mục tiêu kiểm tra đánh giá: 74% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá công tác kiểm tra giúp điều chỉnh phương pháp dạy học và hỗ trợ học sinh tự đánh giá, tự học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 58% cho rằng công tác này giúp cán bộ quản lý kịp thời chỉ đạo đổi mới, điểm trung bình 2,86/4, phản ánh hạn chế trong công tác chỉ đạo và phối hợp.

  3. Phương pháp kiểm tra đánh giá: Giáo viên ưu tiên sử dụng kiểm tra vấn đáp (48,3%) và sản phẩm học tập, bài tập nghiên cứu (44,1%), tiếp theo là kiểm tra trắc nghiệm (47,2%). Học sinh đánh giá kiểm tra vấn đáp và quan sát là phương pháp được sử dụng thường xuyên nhất (điểm trung bình 3,11 và 3,10/4). Các phương pháp thực hành và nghiên cứu sản phẩm ít được áp dụng, cho thấy sự hạn chế trong đổi mới phương pháp.

  4. Hình thức kiểm tra đánh giá: Đánh giá xếp loại hành kiểm được thực hiện thường xuyên nhất (39%), tiếp theo là kiểm tra vấn đáp (34%) và kiểm tra miệng (33%). Học sinh đánh giá mức độ phù hợp của các hình thức kiểm tra đánh giá ở mức trung bình đến phù hợp (tỷ lệ 36-39%), phản ánh sự đa dạng nhưng chưa đồng bộ trong áp dụng hình thức kiểm tra.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý kiểm tra đánh giá tại các trường THCS huyện Ngọc Hồi đã đạt được những bước tiến nhất định, đặc biệt trong nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu kiểm tra đánh giá còn hạn chế ở khâu chỉ đạo và đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra chưa đa dạng và chưa phát huy hết năng lực của học sinh.

Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện kinh tế xã hội đặc thù của huyện miền núi, với 57,9% học sinh dân tộc thiểu số, nhiều em phải phụ giúp gia đình, ảnh hưởng đến thời gian và chất lượng học tập. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, thiết bị hỗ trợ kiểm tra đánh giá còn hạn chế, cùng với kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp của giáo viên chưa đồng đều.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng các phương pháp kiểm tra đánh giá đa dạng, kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và định kỳ, sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý là xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục. Việc xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá khoa học, tổ chức nhân lực hợp lý và giám sát chặt chẽ là yếu tố quyết định thành công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp kiểm tra, biểu đồ tròn về mức độ phù hợp hình thức kiểm tra theo đánh giá học sinh, và bảng tổng hợp điểm trung bình nhận thức, thực hiện mục tiêu của cán bộ quản lý và giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn thường xuyên về công tác kiểm tra đánh giá theo hướng đổi mới, tập trung vào kỹ năng xây dựng ma trận đề thi, áp dụng đa dạng phương pháp kiểm tra. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường THCS.

  2. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch kiểm tra đánh giá khoa học, đồng bộ
    Hiệu trưởng các trường cần chủ động xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng môn học và năng lực học sinh, đảm bảo phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và định kỳ. Thời gian hoàn thành kế hoạch trước mỗi năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá
    Khuyến khích áp dụng kiểm tra trắc nghiệm khách quan, kiểm tra thực hành, đánh giá sản phẩm học tập và các hình thức đánh giá năng lực khác nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Thời gian triển khai thí điểm trong 1 học kỳ, đánh giá hiệu quả và nhân rộng. Chủ thể thực hiện: Giáo viên các tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tổ chức kiểm tra đánh giá
    Xây dựng kho ngân hàng đề thi điện tử, sử dụng phần mềm quản lý điểm và phân tích kết quả kiểm tra để nâng cao tính chính xác, khách quan và tiết kiệm thời gian. Mục tiêu triển khai phần mềm quản lý tại 100% trường THCS trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả công tác kiểm tra đánh giá
    Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát định kỳ công tác kiểm tra đánh giá của giáo viên và nhà trường, kịp thời phát hiện và xử lý các sai sót, đảm bảo tính công bằng, minh bạch. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, các tổ chức đoàn thể trong trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp nâng cao năng lực quản lý công tác kiểm tra đánh giá, xây dựng kế hoạch và giám sát hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THCS
    Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để tổ chức, chỉ đạo công tác kiểm tra đánh giá phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, đồng thời phát triển đội ngũ giáo viên.

  3. Giáo viên các môn học tại trường THCS
    Hỗ trợ đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, áp dụng đa dạng hình thức và kỹ thuật đánh giá nhằm phát huy năng lực học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý công tác kiểm tra đánh giá trong bối cảnh đổi mới giáo dục, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập có vai trò gì trong đổi mới giáo dục?
    Kiểm tra đánh giá giúp xác định mức độ đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng của học sinh, đồng thời cung cấp thông tin phản hồi để điều chỉnh phương pháp dạy và học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những phương pháp kiểm tra đánh giá nào được sử dụng phổ biến tại các trường THCS huyện Ngọc Hồi?
    Phổ biến nhất là kiểm tra vấn đáp, kiểm tra tự luận, kiểm tra trắc nghiệm và đánh giá sản phẩm học tập. Tuy nhiên, các phương pháp thực hành và nghiên cứu sản phẩm còn hạn chế áp dụng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý công tác kiểm tra đánh giá?
    Cần xây dựng kế hoạch khoa học, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác kiểm tra đánh giá tại các trường THCS?
    Bao gồm nhận thức và năng lực chuyên môn của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, tài chính, sự phối hợp của các bên liên quan và các quy định pháp lý hiện hành.

  5. Làm thế nào để học sinh phát huy được năng lực qua công tác kiểm tra đánh giá?
    Cần áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra, chú trọng đánh giá năng lực vận dụng, thực hành và phát triển phẩm chất, đồng thời khuyến khích học sinh tự đánh giá và điều chỉnh quá trình học tập.

Kết luận

  • Công tác quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập tại các trường THCS huyện Ngọc Hồi đã có nhận thức đúng đắn và bước đầu thực hiện các mục tiêu đổi mới giáo dục.
  • Phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá còn hạn chế, chưa đa dạng và chưa phát huy hết năng lực học sinh, đặc biệt trong áp dụng các phương pháp thực hành và đánh giá sản phẩm.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm năng lực chuyên môn giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa các bên và quy định pháp lý.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác kiểm tra đánh giá.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các biện pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để điều chỉnh, hoàn thiện công tác quản lý kiểm tra đánh giá tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giáo viên cần phối hợp triển khai các giải pháp đổi mới kiểm tra đánh giá để nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum.