Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt là trẻ mẫu giáo bé (3-4 tuổi), giai đoạn được xem là "thời kỳ vàng" để hình thành nhân cách và các kỹ năng sống cơ bản. Tại thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng, hoạt động vui chơi được xác định là hoạt động chủ đạo giúp trẻ phát triển thể chất, trí tuệ, tình cảm và thẩm mỹ. Theo số liệu thống kê, từ năm học 2018-2019 đến 2020-2021, số nhóm lớp mầm non tại thành phố tăng từ 129 lên 182, trong khi số trường ổn định ở mức 13 trường với đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên khoảng 34 và 224 người. Tuy nhiên, công tác quản lý tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non theo Thông tư số 51/2020/TT-BGDĐT và Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Cao Bằng trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2021, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển toàn diện trẻ và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp quản lý, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tạo môi trường vui chơi an toàn, sáng tạo cho trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục mầm non và quản lý giáo dục, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển nhân cách của Lêônchiev: Hoạt động vui chơi đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển tâm lý và nhân cách trẻ mẫu giáo, giúp trẻ hình thành cấu trúc tâm lý mới thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề.
  • Nguyên tắc giáo dục phù hợp với tự nhiên của Cômenxki: Giáo dục cần dựa trên quy luật tự nhiên của sự phát triển trẻ, tổ chức hoạt động vui chơi hòa nhập với môi trường xung quanh để phát triển nhân cách.
  • Lý thuyết hoạt động tự do của Maria Montessori: Nhấn mạnh vai trò của hoạt động vui chơi tự do, giúp trẻ phát triển độc lập, sáng tạo và tự lựa chọn nội dung học tập.
  • Mô hình quản lý giáo dục: Quản lý là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) lên khách thể quản lý (giáo viên, trẻ) nhằm đạt mục tiêu giáo dục thông qua các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động vui chơi, tổ chức hoạt động vui chơi, quản lý tổ chức hoạt động vui chơi, đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo bé, các loại hình trò chơi (đóng vai theo chủ đề, lắp ghép xây dựng, đóng kịch, học tập, vận động, dân gian, công nghệ hiện đại).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 10 trường mầm non trên địa bàn thành phố Cao Bằng, khảo sát 114 đối tượng gồm 34 cán bộ quản lý và 80 giáo viên phụ trách lớp mẫu giáo bé.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát, đàm thoại, điều tra bằng bảng hỏi, trưng cầu ý kiến chuyên gia và khảo nghiệm các biện pháp đề xuất.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê toán học, tính giá trị trung bình có trọng số để đánh giá mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý. Mức điểm đánh giá theo thang 3 mức: thấp (1-1,67), trung bình (1,68-2,34), cao (2,35-3,00).
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập số liệu từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2021, phân tích và đề xuất biện pháp trong cùng năm.

Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên có chủ đích các trường mầm non đại diện cho thành phố Cao Bằng nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò hoạt động vui chơi: Đa số cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của hoạt động vui chơi đối với sự phát triển toàn diện của trẻ mẫu giáo. Mức độ nhận thức đạt trung bình cao với điểm trung bình khoảng 2,7 trên thang 3 điểm.

  2. Thực trạng tổ chức các loại hình trò chơi: Các trường mầm non tổ chức đa dạng các loại hình trò chơi như đóng vai theo chủ đề, trò chơi vận động, trò chơi dân gian và trò chơi học tập. Tuy nhiên, tỷ lệ tổ chức trò chơi công nghệ hiện đại còn thấp, chỉ khoảng 30% trường áp dụng thường xuyên.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động vui chơi: Giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp trực quan minh họa và dùng lời nói, tuy nhiên việc áp dụng phương pháp giáo dục bằng tình cảm, khích lệ và nêu gương còn hạn chế. Hình thức tổ chức chủ yếu là chơi theo nhóm và chơi do cô khởi xướng, chưa phát huy tối đa hình thức chơi do trẻ tự khởi xướng.

  4. Quản lý cơ sở vật chất và môi trường vui chơi: Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động vui chơi được trang bị tương đối đầy đủ theo quy định, nhưng vẫn còn thiếu đa dạng đồ chơi phù hợp với từng chủ đề và lứa tuổi. Môi trường vui chơi ngoài trời chưa được đầu tư đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động vận động của trẻ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý, giáo viên còn chưa đồng đều, một số nhà quản lý chưa chú trọng đúng mức đến công tác quản lý hoạt động vui chơi. So với các nghiên cứu tại các thành phố lớn, tỷ lệ áp dụng phương pháp tổ chức vui chơi tự do và công nghệ hiện đại tại Cao Bằng còn thấp, do điều kiện kinh tế xã hội và cơ sở vật chất hạn chế. Kết quả khảo sát được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức và bảng so sánh tỷ lệ áp dụng các loại hình trò chơi, giúp minh họa rõ nét thực trạng. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò quản lý trong việc nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi, từ đó đề xuất các biện pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý tổ chức hoạt động vui chơi, tập trung vào phương pháp tổ chức trò chơi đa dạng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo bé. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.

  2. Đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp chơi do trẻ tự khởi xướng, tăng cường sử dụng công nghệ hiện đại trong hoạt động vui chơi. Thực hiện thí điểm tại 5 trường trong 6 tháng đầu năm, đánh giá hiệu quả và nhân rộng.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và môi trường vui chơi: Phối hợp với các cấp chính quyền và gia đình đầu tư trang thiết bị, đồ chơi đa dạng, an toàn, phù hợp với từng chủ đề giáo dục. Xây dựng môi trường vui chơi ngoài trời hiện đại, an toàn trong vòng 18 tháng.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát công tác tổ chức hoạt động vui chơi: Ban giám hiệu cần xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, đánh giá hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu đạt 100% trường mầm non thực hiện kiểm tra hàng quý.

Các giải pháp trên cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Phòng GD&ĐT, các trường mầm non, gia đình và cộng đồng nhằm tạo môi trường giáo dục toàn diện cho trẻ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động vui chơi, từ đó nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi.

  2. Giáo viên mầm non: Áp dụng các phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo bé, phát triển kỹ năng tổ chức trò chơi đa dạng, sáng tạo và hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục mầm non: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả khảo sát thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục mầm non.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non, đặc biệt là nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động vui chơi lại quan trọng đối với trẻ mẫu giáo?
    Hoạt động vui chơi giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Qua chơi, trẻ hình thành nhân cách và chuẩn bị tâm thế cho học tập ở các cấp học tiếp theo.

  2. Những loại hình trò chơi nào phù hợp với trẻ mẫu giáo bé?
    Các loại hình trò chơi như đóng vai theo chủ đề, trò chơi vận động, trò chơi dân gian và trò chơi học tập được đánh giá phù hợp, giúp trẻ phát triển kỹ năng và nhận thức đa dạng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tổ chức hoạt động vui chơi?
    Cần nâng cao nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

  4. Vai trò của gia đình trong tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ là gì?
    Gia đình phối hợp với nhà trường tạo môi trường vui chơi an toàn, hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng xã hội và nhân cách thông qua các hoạt động vui chơi tại nhà và cộng đồng.

  5. Có thể áp dụng công nghệ hiện đại trong hoạt động vui chơi như thế nào?
    Sử dụng phần mềm giáo dục, trò chơi tương tác trên máy tính hoặc thiết bị di động phù hợp với lứa tuổi, giúp trẻ phát triển nhận thức, ngôn ngữ và kỹ năng vận động tinh.

Kết luận

  • Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, có vai trò quan trọng trong phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo bé.
  • Quản lý tổ chức hoạt động vui chơi tại các trường mầm non thành phố Cao Bằng còn nhiều hạn chế, cần đổi mới phương pháp và nâng cao năng lực quản lý.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương trong giai đoạn đổi mới.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý, nhà trường và gia đình phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm phát triển hoạt động vui chơi hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất trong kế hoạch phát triển giáo dục mầm non của thành phố Cao Bằng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác quản lý tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo.