Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, việc nâng cao chất lượng giáo dục trung học cơ sở (THCS) trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, với 17 trường THCS và 56 tổ chuyên môn (TCM), đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động TCM nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới. Theo khảo sát, chỉ có khoảng 75% TCM hoạt động đạt kết quả tốt, trong khi việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá còn chậm, sinh hoạt TCM chưa thực sự hiệu quả, năng lực chuyên môn của một bộ phận TCM còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Núi Thành trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào vai trò của Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn trong việc xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, đánh giá giáo viên và bồi dưỡng chuyên môn. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng dạy học, phát huy vai trò của TCM trong đổi mới giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực địa phương và đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển hệ thống giáo dục (M.Kônzacôv, Đặng Xuân Hải).

  • Lý thuyết quản lý nhà trường: Quản lý nhà trường là sự tác động có định hướng của Hiệu trưởng đến tập thể giáo viên, học sinh và các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục (Nguyễn Ngọc Quang, Trần Kiểm).

  • Khái niệm tổ chuyên môn (TCM): TCM là bộ phận cấu thành trong bộ máy tổ chức nhà trường, chịu trách nhiệm quản lý chuyên môn, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và thực hiện kế hoạch giáo dục (Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT).

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 17 trường THCS huyện Núi Thành, với 56 tổ trưởng chuyên môn, 17 Hiệu trưởng và 17 Phó Hiệu trưởng.

  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi để thu thập ý kiến về thực trạng hoạt động và quản lý TCM; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề; nghiên cứu các văn bản pháp luật, nghị quyết, kế hoạch của nhà trường và ngành giáo dục.

  • Phân tích dữ liệu: Áp dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ hoạt động hiệu quả, nhận thức và năng lực quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022; đề xuất biện pháp quản lý đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn: Trong 56 TCM, 75% hoạt động đạt kết quả tốt, tuy nhiên còn 25% chưa đáp ứng yêu cầu về năng lực quản lý và chuyên môn. Tuổi đời và trình độ chuyên môn của TCM phân bố không đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

  2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động TCM: Khoảng 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò quan trọng của TCM trong đổi mới giáo dục, nhưng chỉ 60% đánh giá cao hiệu quả sinh hoạt chuyên môn hiện tại.

  3. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động TCM: 70% trường có kế hoạch hoạt động TCM được xây dựng theo hướng dẫn, nhưng chỉ 55% kế hoạch có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế.

  4. Phân công giáo viên trong TCM: Việc phân công giáo viên chưa hoàn toàn khoa học, chỉ 65% giáo viên được phân công đúng chuyên môn và sở trường, dẫn đến hiệu quả giảng dạy chưa cao.

  5. Sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng chuyên môn: Sinh hoạt chuyên môn được tổ chức định kỳ 2 lần/tháng, nhưng chỉ 60% buổi sinh hoạt tập trung vào nội dung chuyên môn sâu. Công tác bồi dưỡng chuyên môn cho TCM còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động TCM tại các trường THCS huyện Núi Thành đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế như năng lực tổ trưởng chuyên môn chưa đồng đều, kế hoạch hoạt động chưa sát thực tế, phân công giáo viên chưa hợp lý và sinh hoạt chuyên môn chưa hiệu quả.

Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn chưa được bồi dưỡng đầy đủ, điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ còn thiếu, cũng như sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn và các bộ phận trong nhà trường chưa chặt chẽ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các vấn đề này là phổ biến ở nhiều địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương đồng.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ TCM hoạt động hiệu quả, biểu đồ phân bố trình độ tổ trưởng chuyên môn, bảng đánh giá mức độ phù hợp kế hoạch hoạt động TCM sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực quản lý cho Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn kỹ năng quản lý, xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên môn.
    • Mục tiêu nâng tỷ lệ TCM hoạt động hiệu quả lên trên 90% trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GDĐT phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  2. Xây dựng và chuẩn hóa kế hoạch hoạt động TCM sát với thực tế

    • Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch cụ thể, khả thi, phù hợp với điều kiện từng trường và từng tổ.
    • Kiểm tra, đánh giá định kỳ việc thực hiện kế hoạch.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.

  3. Phân công giáo viên theo đúng chuyên môn và sở trường

    • Xây dựng quy trình phân công khoa học, đảm bảo phát huy tối đa năng lực giáo viên.
    • Định kỳ rà soát, điều chỉnh phân công phù hợp với năng lực và nhu cầu phát triển.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường.

  4. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học và ứng dụng công nghệ thông tin

    • Tăng cường các buổi sinh hoạt chuyên môn chuyên sâu, tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
    • Khuyến khích sử dụng các công cụ CNTT hỗ trợ sinh hoạt và bồi dưỡng.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ trưởng chuyên môn phối hợp với Hiệu trưởng.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động TCM

    • Trang bị phòng học, thiết bị dạy học, máy tính kết nối internet cho các tổ chuyên môn.
    • Tạo môi trường thuận lợi để giáo viên tự học, tự bồi dưỡng và chia sẻ kinh nghiệm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GDĐT và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động TCM hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý nhà trường.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý chuyên môn, phân công giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên môn.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên THCS

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và cách thức tổ chức hoạt động TCM, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý.
    • Use case: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tự bồi dưỡng và hỗ trợ đồng nghiệp.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp phòng và sở

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường THCS trong quản lý hoạt động TCM.
    • Use case: Thiết kế chương trình tập huấn, đánh giá hiệu quả quản lý chuyên môn tại địa phương.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động TCM trong trường THCS.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ hoặc tiến sĩ liên quan đến quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn có vai trò gì trong nâng cao chất lượng giáo dục?
    Quản lý hoạt động TCM giúp tổ chức, điều phối các hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và đổi mới phương pháp dạy học, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập trong nhà trường.

  2. Hiệu trưởng cần làm gì để quản lý tốt hoạt động tổ chuyên môn?
    Hiệu trưởng cần xây dựng kế hoạch quản lý rõ ràng, phân công giáo viên phù hợp, tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả và đầu tư cơ sở vật chất hỗ trợ hoạt động TCM.

  3. Sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là gì?
    Đây là hình thức sinh hoạt chuyên môn tập trung vào việc dự giờ, thảo luận, rút kinh nghiệm bài dạy minh họa nhằm đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực giáo viên.

  4. Làm thế nào để phân công giáo viên trong tổ chuyên môn hiệu quả?
    Phân công dựa trên chuyên môn đào tạo, sở trường và năng lực của giáo viên, đồng thời cân đối với nhu cầu thực tế và mục tiêu giáo dục của nhà trường.

  5. Các biện pháp bồi dưỡng tổ trưởng chuyên môn nên tập trung vào những nội dung nào?
    Bồi dưỡng cần tập trung nâng cao năng lực quản lý, kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Núi Thành, Quảng Nam.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về năng lực tổ trưởng chuyên môn, kế hoạch hoạt động, phân công giáo viên và sinh hoạt chuyên môn.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đồng bộ, khoa học nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM đến năm 2025.
  • Các biện pháp tập trung vào bồi dưỡng năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên, đổi mới sinh hoạt chuyên môn và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Kêu gọi các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện để phát huy tối đa vai trò của TCM trong đổi mới giáo dục phổ thông.