Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, việc quản lý hoạt động học tập môn Hóa học ở các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Quận Hà Đông, Hà Nội, với hơn 20 trường THCS công lập và hàng nghìn học sinh, đang đối mặt với thách thức trong việc quản lý hiệu quả hoạt động học tập môn Hóa học. Theo khảo sát năm học 2020-2021, tổng số học sinh THCS trên địa bàn quận là khoảng 23.000 em, trong đó hoạt động học tập môn Hóa học còn nhiều hạn chế như học sinh học theo máy móc, thiếu hứng thú và chưa vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động học tập môn Hóa học của học sinh các trường THCS quận Hà Đông, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng học tập và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Nghiên cứu tập trung khảo sát 15 trường THCS trên địa bàn quận trong giai đoạn 2019-2021, với sự tham gia của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả quản lý giáo dục, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và giáo viên trong việc tổ chức hoạt động học tập môn Hóa học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba tiếp cận lý thuyết chính: tiếp cận hoạt động, tiếp cận năng lực và tiếp cận chức năng quản lý. Tiếp cận hoạt động nhấn mạnh vai trò của sự tương tác giữa chủ thể quản lý và học sinh trong quá trình học tập môn Hóa học nhằm phát triển kiến thức và kỹ năng. Tiếp cận năng lực tập trung vào việc hình thành và phát triển năng lực nhận thức, kỹ năng thực hành và phẩm chất của học sinh thông qua hoạt động học tập môn Hóa học. Tiếp cận chức năng quản lý đề cập đến bốn chức năng cơ bản của quản lý giáo dục gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, nhằm đảm bảo hoạt động học tập diễn ra hiệu quả. Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động học tập môn Hóa học, quản lý hoạt động học tập, năng lực học sinh, chức năng quản lý giáo dục và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát bảng hỏi với 150 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 15 trường THCS quận Hà Đông, cùng với phỏng vấn sâu 30 cán bộ quản lý và giáo viên. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả và phân tích tương quan để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, cũng như đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thực hiện mục tiêu học tập môn Hóa học: Kết quả khảo sát cho thấy mức độ thực hiện mục tiêu học tập môn Hóa học của học sinh đạt điểm trung bình 3,95 trên thang 5, trong đó mục tiêu về kiến thức được đánh giá cao nhất với điểm 4,29 (mức tốt), mục tiêu về kỹ năng đạt 4,21 (mức khá), mục tiêu về năng lực đạt 3,92 và mục tiêu về tình cảm, thái độ đạt 3,38 (mức khá). Điều này phản ánh học sinh đã tiếp thu kiến thức cơ bản tốt nhưng còn hạn chế về thái độ và động cơ học tập.

  2. Quản lý hoạt động học tập: Việc lập kế hoạch và tổ chức quản lý học tập môn Hóa học được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình khoảng 3,7-4,0. Tuy nhiên, công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chung.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố: Năng lực và kinh nghiệm của cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn của giáo viên, nhận thức và động cơ học tập của học sinh, cùng với điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố có ảnh hưởng đáng kể đến quản lý hoạt động học tập môn Hóa học. Trong đó, năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên được xem là nhân tố quyết định.

  4. Cơ sở vật chất và nguồn lực: Mặc dù 100% trường THCS có phòng học kiên cố và trang thiết bị cơ bản, nhưng việc đầu tư thiết bị dạy học chuyên biệt cho môn Hóa học còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động thực hành, thí nghiệm và trải nghiệm sáng tạo của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động học tập môn Hóa học tại các trường THCS quận Hà Đông đã đạt được những kết quả tích cực về mặt kiến thức và kỹ năng cơ bản, song vẫn còn tồn tại hạn chế về mặt thái độ học tập và sự chủ động của học sinh. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc quản lý chưa đồng bộ, đặc biệt là trong công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng chung khi nhiều trường học còn gặp khó khăn trong việc đổi mới phương pháp quản lý và giảng dạy môn Hóa học. Việc thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các chủ thể quản lý như hiệu trưởng, giáo viên và gia đình học sinh cũng làm giảm hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm trung bình các mục tiêu học tập và bảng so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp quản lý học tập môn Hóa học, nhằm nâng cao năng lực lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo thực hiện.

  2. Nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên Hóa học: Đẩy mạnh các chương trình bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn lên trên 95% trong 2 năm tới.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư bổ sung phòng thí nghiệm, thiết bị thực hành và tài liệu học tập chuyên biệt cho môn Hóa học tại các trường THCS. Kêu gọi sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa trong vòng 18 tháng.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, phụ huynh và các tổ chức đoàn thể nhằm nâng cao nhận thức và động cơ học tập của học sinh. Triển khai các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Hóa học để kích thích hứng thú học tập. Thời gian thực hiện liên tục, có đánh giá định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các giải pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực tổ chức và kiểm tra hoạt động học tập môn Hóa học, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Giáo viên bộ môn Hóa học: Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá và phối hợp với các chủ thể quản lý để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về quản lý hoạt động học tập, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giáo dục.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức giáo dục xã hội: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp quản lý, hỗ trợ học sinh phát triển năng lực học tập môn Hóa học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động học tập môn Hóa học có vai trò gì trong giáo dục THCS?
    Quản lý hoạt động học tập giúp đảm bảo học sinh lĩnh hội kiến thức, kỹ năng và phát triển năng lực phù hợp với mục tiêu giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Hóa học.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động học tập môn Hóa học?
    Năng lực quản lý của cán bộ, trình độ chuyên môn của giáo viên, động cơ học tập của học sinh và điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  3. Làm thế nào để nâng cao hứng thú học tập môn Hóa học cho học sinh?
    Thông qua đổi mới phương pháp dạy học tích cực, tổ chức các hoạt động thực hành, thí nghiệm, câu lạc bộ và liên kết kiến thức với thực tiễn cuộc sống để kích thích sự tò mò và sáng tạo của học sinh.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát bảng hỏi định lượng và phỏng vấn sâu định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý.

  5. Các biện pháp quản lý được đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp được khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi qua ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế của các trường THCS quận Hà Đông.

Kết luận

  • Đã xây dựng được cơ sở lý luận toàn diện về quản lý hoạt động học tập môn Hóa học ở các trường THCS quận Hà Đông, Hà Nội.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy việc thực hiện mục tiêu học tập đạt mức khá, nhưng còn hạn chế về quản lý và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Các yếu tố như năng lực quản lý, trình độ giáo viên, động cơ học tập của học sinh và cơ sở vật chất có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng học tập môn Hóa học, có tính khả thi và phù hợp với thực tiễn.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và phụ huynh phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Hãy áp dụng những giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động học tập môn Hóa học, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.