Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng học viên bỏ học tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) ở thành phố Hải Phòng đã và đang là vấn đề đáng quan tâm trong lĩnh vực quản lý giáo dục. Theo số liệu khảo sát từ năm học 2016 đến 2018, số lượng học viên theo học tại các Trung tâm này có xu hướng giảm sút nghiêm trọng, đồng thời tỷ lệ học viên bỏ học cũng gia tăng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quy mô và chất lượng đào tạo. Vấn đề bỏ học không chỉ làm lãng phí nguồn lực đầu tư của Nhà nước mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển nhân lực địa phương và quốc gia. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học của học viên tại các Trung tâm GDNN-GDTX trên địa bàn Hải Phòng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm duy trì và ổn định sĩ số học viên, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 05 Trung tâm GDNN-GDTX tại Hải Phòng trong giai đoạn 2016-2019, với đối tượng khảo sát gồm 15 cán bộ quản lý, 160 giáo viên và nhân viên, 100 phụ huynh học viên và 200 học viên. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục phòng ngừa bỏ học, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các Trung tâm, đồng thời hỗ trợ chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều phối, giám sát và điều chỉnh các hoạt động giáo dục để đạt mục tiêu đề ra. Trong đó, quản lý nhà trường và quản lý Trung tâm GDNN-GDTX là các cấp độ vi mô, tập trung vào việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục.

  2. Lý thuyết giáo dục phòng ngừa bỏ học: Giáo dục phòng ngừa bỏ học là các tác động giáo dục nhằm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của học viên để ngăn chặn và hạn chế tình trạng bỏ học. Hoạt động này bao gồm xây dựng nội dung giáo dục, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá hiệu quả.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, bỏ học, học viên bỏ học, giáo dục phòng ngừa bỏ học và quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học. Ngoài ra, luận văn cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học, bao gồm yếu tố chủ quan (trình độ, năng lực, phẩm chất của Giám đốc Trung tâm) và yếu tố khách quan (tác động xã hội, gia đình, môi trường Trung tâm).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và phòng ngừa bỏ học.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

    • Quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học tại các Trung tâm.
    • Điều tra viết qua phiếu khảo sát với 15 cán bộ quản lý, 160 giáo viên, 100 phụ huynh và 200 học viên.
    • Phỏng vấn chuyên sâu với các giảng viên, cán bộ quản lý và chuyên gia giáo dục.
    • Phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến tư vấn, góp ý về các biện pháp quản lý.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê toán học để phân tích dữ liệu thu thập được, đánh giá thực trạng và hiệu quả các hoạt động quản lý.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2019, tập trung khảo sát 05 Trung tâm GDNN-GDTX tại Hải Phòng. Cỡ mẫu tổng cộng 475 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ học viên bỏ học gia tăng: Số liệu thống kê cho thấy trong năm học 2016-2017, tỷ lệ học viên bỏ học chiếm khoảng 12%, tăng lên gần 15% trong năm học 2017-2018. Biểu đồ so sánh số học viên bỏ học giữa hai năm học minh họa rõ xu hướng này.

  2. Nguyên nhân bỏ học đa dạng và phức tạp: Qua khảo sát, nguyên nhân chủ yếu gồm khó khăn kinh tế gia đình (chiếm 40%), học lực yếu kém (25%), thiếu động lực học tập (20%) và tác động tiêu cực từ môi trường xã hội (15%). Các nguyên nhân này được xác nhận từ cả phía Trung tâm, học viên và phụ huynh.

  3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học còn hạn chế: Đánh giá mức độ thực hiện các nội dung giáo dục phòng ngừa cho thấy chỉ khoảng 60% kế hoạch được xây dựng đầy đủ, 55% kế hoạch được tổ chức thực hiện đúng tiến độ, và 50% các phương pháp giáo dục phòng ngừa được áp dụng thường xuyên. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động này cũng chưa được thực hiện nghiêm túc và đồng bộ.

  4. Ảnh hưởng của yếu tố chủ quan và khách quan: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan như trình độ, năng lực quản lý của Giám đốc Trung tâm được đánh giá ở mức 70%, trong khi các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội, gia đình và môi trường Trung tâm chiếm khoảng 65%. Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục và gia đình còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng tỷ lệ học viên bỏ học có thể giải thích do nhiều yếu tố khách quan như khó khăn kinh tế, áp lực xã hội và sự biến đổi trong nhận thức của học viên về giá trị học tập. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các nước đang phát triển, nơi mà các yếu tố kinh tế xã hội đóng vai trò quan trọng trong quyết định tiếp tục học tập.

Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học còn nhiều hạn chế phản ánh sự thiếu đồng bộ trong công tác xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá. Điều này cũng tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và hạn chế về năng lực quản lý của cán bộ quản lý Trung tâm.

Việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng cho thấy, năng lực chuyên môn và quản lý của Giám đốc Trung tâm là nhân tố quyết định đến hiệu quả công tác phòng ngừa bỏ học. Đồng thời, các yếu tố khách quan như môi trường xã hội, gia đình và điều kiện Trung tâm cũng tạo ra những thách thức lớn. Dữ liệu có thể được trình bày qua bảng phân tích mức độ ảnh hưởng các yếu tố chủ quan và khách quan, giúp minh họa rõ ràng tác động của từng nhóm yếu tố.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp giữa Trung tâm, gia đình và xã hội, đồng thời đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục phòng ngừa bỏ học để phù hợp với đặc điểm học viên đa dạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho Giám đốc Trung tâm

    • Mục tiêu: Nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý giáo dục phòng ngừa bỏ học.
    • Thời gian: Triển khai trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cơ sở đào tạo quản lý giáo dục.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch giáo dục phòng ngừa bỏ học đồng bộ, cụ thể

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% Trung tâm có kế hoạch chi tiết, thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục phòng ngừa.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm, giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn.

  3. Tăng cường phối hợp giữa Trung tâm, gia đình và các tổ chức xã hội

    • Mục tiêu: Phát huy sức mạnh tổng hợp trong công tác giáo dục và hỗ trợ học viên có nguy cơ bỏ học.
    • Thời gian: Thường xuyên, có đánh giá định kỳ 6 tháng/lần.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm phối hợp với chính quyền địa phương, đoàn thể và phụ huynh.

  4. Đổi mới phương pháp giáo dục phòng ngừa bỏ học, tăng cường hoạt động trải nghiệm và hỗ trợ học viên yếu kém

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức, thái độ và hành vi tích cực của học viên đối với việc học tập.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong các lớp học hiện tại.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy văn hóa và dạy nghề.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát hiệu quả hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học

    • Mục tiêu: Đảm bảo việc thực hiện kế hoạch được theo dõi chặt chẽ, kịp thời điều chỉnh các biện pháp.
    • Thời gian: Kiểm tra định kỳ hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm và các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các Trung tâm GDNN-GDTX

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý phòng ngừa bỏ học, nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các hoạt động phòng ngừa bỏ học.

  2. Giáo viên và nhân viên các Trung tâm GDNN-GDTX

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò trong giáo dục phòng ngừa bỏ học, áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp.
    • Use case: Tổ chức các buổi sinh hoạt lớp, hỗ trợ học viên yếu kém.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục thường xuyên

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục phòng ngừa bỏ học.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, thành phố

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ các Trung tâm GDNN-GDTX trong công tác phòng ngừa bỏ học.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao học viên bỏ học tại các Trung tâm GDNN-GDTX lại tăng?
    Nguyên nhân chính là do khó khăn kinh tế gia đình, học lực yếu kém và thiếu động lực học tập. Ví dụ, khoảng 40% học viên bỏ học vì phải giúp đỡ gia đình, 25% do không theo kịp chương trình học.

  2. Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học gồm những nội dung gì?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện nội dung giáo dục phòng ngừa, chỉ đạo áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp và kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện.

  3. Vai trò của Giám đốc Trung tâm trong công tác phòng ngừa bỏ học là gì?
    Giám đốc là người đứng đầu, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, phối hợp các lực lượng giáo dục và kiểm tra đánh giá hiệu quả công tác phòng ngừa bỏ học.

  4. Phương pháp giáo dục phòng ngừa bỏ học hiệu quả nhất là gì?
    Sự phối hợp linh hoạt giữa các phương pháp thuyết phục, tổ chức hoạt động trải nghiệm và kích thích hành vi như khen thưởng, thi đua giúp học viên thay đổi nhận thức và hành vi tích cực.

  5. Làm thế nào để tăng cường phối hợp giữa Trung tâm, gia đình và xã hội?
    Cần thiết lập cơ chế thông tin hai chiều, tổ chức các buổi họp phụ huynh, phối hợp với các tổ chức đoàn thể địa phương để hỗ trợ học viên có nguy cơ bỏ học.

Kết luận

  • Tình trạng học viên bỏ học tại các Trung tâm GDNN-GDTX Hải Phòng đang gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.
  • Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bỏ học còn nhiều hạn chế do năng lực quản lý và sự phối hợp giữa các bên chưa hiệu quả.
  • Các yếu tố chủ quan như trình độ, năng lực Giám đốc và yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế, gia đình, xã hội đều tác động mạnh đến tình trạng bỏ học.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch đồng bộ, đổi mới phương pháp giáo dục và tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục.
  • Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn tiếp theo để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các Trung tâm cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời các cơ quan quản lý giáo dục cần hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phòng ngừa bỏ học. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể liên hệ với tác giả hoặc các đơn vị nghiên cứu giáo dục địa phương.