Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh tiểu học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ. Tại thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, với dân số khoảng 90.046 người, trong đó có 12 trường tiểu học với 15 điểm trường, công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học đang được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2022 nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho các trường tiểu học tại Bình Minh. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát 16 cán bộ quản lý, 124 giáo viên và 20 phụ huynh tại 6 trường tiểu học trên địa bàn. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, phát triển nhân cách học sinh phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh bốn chức năng quản lý cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Lý thuyết giáo dục đạo đức được tiếp cận từ quan điểm giáo dục toàn diện, coi giáo dục đạo đức là quá trình tác động có mục đích, có hệ thống nhằm hình thành và phát triển phẩm chất đạo đức, thái độ và hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giáo dục đạo đức: quá trình chuyển hóa các chuẩn mực đạo đức xã hội thành phẩm chất đạo đức cá nhân.
  • Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức: sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý nhằm tổ chức và điều hành các hoạt động giáo dục đạo đức đạt hiệu quả.
  • Chủ thể quản lý: hiệu trưởng, cán bộ quản lý, giáo viên, các tổ chức đoàn thể trong và ngoài nhà trường.
  • Các yếu tố ảnh hưởng: bao gồm yếu tố khách quan (chính sách, cơ sở vật chất, khoa học công nghệ, gia đình, xã hội) và yếu tố chủ quan (nhận thức, năng lực quản lý, tâm lý học sinh).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Phiếu khảo sát ý kiến của 16 cán bộ quản lý, 124 giáo viên và 20 phụ huynh tại 6 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Bình Minh.
  • Phỏng vấn chuyên sâu với các nhà quản lý giáo dục và giáo viên chủ nhiệm.
  • Tài liệu pháp luật, văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các nghị quyết của Đảng liên quan đến giáo dục đạo đức.

Phương pháp phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình, xếp hạng và phân tích tương quan Spearman để đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất. Cỡ mẫu khảo sát là 160 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2022 đến tháng 7/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về sự cần thiết của giáo dục đạo đức: Kết quả khảo sát cho thấy điểm trung bình về sự cần thiết của GDĐĐ cho học sinh là 4.31/5, trong đó giáo dục ý thức bảo vệ môi trường và giữ gìn của công được đánh giá cao nhất (4.49 và 4.31). Hầu hết cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh đều đồng thuận GDĐĐ là yếu tố quan trọng trong phát triển toàn diện học sinh.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức: Mức độ thực hiện các mục tiêu GDĐĐ đạt trung bình 4.17/5, với 7/10 nội dung được đánh giá ở mức tốt. Các mục tiêu như trang bị tri thức chính trị, giáo dục lòng yêu nước, ý thức chấp hành nội quy được thực hiện khá hiệu quả. Tuy nhiên, một số mục tiêu như giáo dục lối sống có văn hóa và truyền thống dân tộc còn ở mức khá và trung bình.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức: Phương pháp truyền thống như đàm thoại, nêu gương, rèn luyện được sử dụng thường xuyên với điểm trung bình trên 4.5. Các phương pháp hiện đại như dự án, điều tra, đóng vai, trò chơi được sử dụng ít hơn, mức độ thường xuyên thấp hơn (khoảng 3.9-4.5). Hình thức giáo dục đạo đức qua môn đạo đức, sinh hoạt lớp, phối hợp với gia đình và các tổ chức xã hội được đánh giá ở mức khá đến tốt.

  4. Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức: Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý GDĐĐ đạt mức khá (3.36/5). Các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá được thực hiện ở mức khá, tuy nhiên việc lập kế hoạch chi tiết theo tuần và kiểm tra đánh giá còn hạn chế. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý GDĐĐ gồm có chính sách nhà nước, toàn cầu hóa, khoa học công nghệ, gia đình, mục tiêu chương trình giáo dục và điều kiện cơ sở vật chất đều được đánh giá có ảnh hưởng lớn (điểm trung bình trên 4.2).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học tại thị xã Bình Minh đã đạt được những kết quả tích cực, thể hiện qua nhận thức đúng đắn của cán bộ quản lý, giáo viên và sự tham gia tích cực của học sinh. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp giáo dục hiện đại còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục đạo đức. Việc lập kế hoạch và kiểm tra đánh giá chưa được thực hiện thường xuyên và chi tiết, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý giáo dục đạo đức cần được thực hiện đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Các yếu tố toàn cầu hóa và công nghệ thông tin tạo ra thách thức mới đòi hỏi nhà quản lý phải có tầm nhìn và phương pháp quản lý phù hợp để định hướng giá trị đạo đức cho học sinh. Việc đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức, tăng cường kiểm tra đánh giá sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, phát triển nhân cách học sinh toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện mức độ thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức, tần suất sử dụng các phương pháp giáo dục, mức độ nhận thức và thực hiện các chức năng quản lý của hiệu trưởng, cũng như biểu đồ tương quan giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về quản lý hoạt động giáo dục đạo đức: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, hội thảo chuyên đề cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của giáo dục đạo đức. Thời gian: hàng năm; Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT, Phòng GDĐT, Hiệu trưởng.

  2. Tăng cường lập kế hoạch chi tiết và khả thi: Hiệu trưởng cần xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cụ thể theo năm, học kỳ, tháng và tuần, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và tâm sinh lý học sinh. Thời gian: lập kế hoạch đầu năm học và điều chỉnh theo kỳ; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  3. Đổi mới tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức: Đa dạng hóa hình thức và phương pháp giáo dục đạo đức, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại như trò chơi, đóng vai, dự án, thảo luận nhóm để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể thực hiện: Giáo viên, Tổng phụ trách Đội.

  4. Đẩy mạnh chỉ đạo và phối hợp các lực lượng giáo dục: Hiệu trưởng cần chỉ đạo chặt chẽ, phối hợp hiệu quả giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội trong công tác giáo dục đạo đức. Thời gian: thường xuyên; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh, các đoàn thể địa phương.

  5. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá rõ ràng, tổ chức kiểm tra, đánh giá thường xuyên và định kỳ về hoạt động giáo dục đạo đức, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích. Thời gian: định kỳ hàng học kỳ, năm học; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng và triển khai các kế hoạch giáo dục đạo đức phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức, phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức đa dạng, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác giáo dục đạo đức trong các trường tiểu học trên địa bàn.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với nhà trường giáo dục đạo đức cho con em, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học lại quan trọng?
    Giáo dục đạo đức giúp hình thành nhân cách, thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh, tạo nền tảng phát triển toàn diện và góp phần xây dựng xã hội văn minh.

  2. Những phương pháp giáo dục đạo đức nào hiệu quả cho học sinh tiểu học?
    Phương pháp đa dạng như đàm thoại, nêu gương, trò chơi, đóng vai và dự án giúp học sinh tích cực tham gia, phát huy tính sáng tạo và tự giác trong học tập.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý giáo dục đạo đức?
    Ngoài chính sách nhà nước và cơ sở vật chất, yếu tố gia đình và nhận thức, năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên đóng vai trò quyết định hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục đạo đức?
    Cần nâng cao nhận thức, lập kế hoạch chi tiết, đổi mới tổ chức hoạt động, đẩy mạnh chỉ đạo phối hợp và cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá.

  5. Vai trò của gia đình trong giáo dục đạo đức cho học sinh là gì?
    Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên, có ảnh hưởng sâu sắc đến nhân cách và hành vi của học sinh, cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường để giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Giáo dục đạo đức là nền tảng quan trọng trong phát triển nhân cách học sinh tiểu học, góp phần xây dựng xã hội văn minh, phát triển bền vững.
  • Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cần thực hiện đồng bộ các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá để đạt hiệu quả cao.
  • Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức tại thị xã Bình Minh đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về phương pháp, hình thức và công tác kiểm tra đánh giá.
  • Năm biện pháp quản lý được đề xuất gồm nâng cao nhận thức, tăng cường lập kế hoạch, đổi mới tổ chức, đẩy mạnh chỉ đạo và cải tiến kiểm tra đánh giá đều được đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi.
  • Các bước tiếp theo là triển khai đồng bộ các biện pháp này, tổ chức bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá thường xuyên và nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả trong các trường tiểu học trên địa bàn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học, góp phần xây dựng thế hệ trẻ phát triển toàn diện và bền vững!