Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao dân trí và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã nhấn mạnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đặc biệt là giáo dục phổ thông nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực công dân. Trường Trung học cơ sở (THCS) Cự Thắng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ, nằm trong vùng miền núi với đặc điểm kinh tế - xã hội đa dạng và nhiều dân tộc sinh sống, đã đạt chuẩn quốc gia giai đoạn 2010-2015 và được đánh giá ngoài đạt mức độ 3 năm 2015. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng theo tiếp cận văn hóa tổ chức, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 9/2017 đến tháng 6/2019, tập trung vào đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh từ lớp 6 đến lớp 9. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc xây dựng mô hình quản lý phù hợp với đặc thù văn hóa tổ chức nhà trường, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý hoạt động dạy học và lý thuyết văn hóa tổ chức. Quản lý hoạt động dạy học được hiểu là sự tác động có quy luật của chủ thể quản lý lên quá trình dạy và học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Văn hóa tổ chức, theo Louis (1980) và Tunstal (1983), là hệ thống các giá trị, quy chuẩn hành vi và cách thức hoạt động riêng biệt của tổ chức, tạo nên bản sắc và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm: hoạt động dạy học (bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và học của học sinh), văn hóa tổ chức nhà trường (hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực và phong cách quản lý), và quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức (quản lý dựa trên các giá trị văn hóa nhà trường làm công cụ và mục tiêu quản lý).

Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các mô hình quản lý giáo dục hiện đại, nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong xây dựng văn hóa nhà trường, đổi mới phương pháp dạy học và phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh tại trường THCS Cự Thắng. Cỡ mẫu khảo sát gồm 31 cán bộ, giáo viên, nhân viên và 364 học sinh từ lớp 6 đến lớp 9.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ đối tượng trong trường nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung phỏng vấn để đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2017 đến tháng 6/2019, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ qua các năm học và các giai đoạn đánh giá khác nhau.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung và chương trình dạy học: 100% giáo viên thực hiện chương trình theo quy định, tuy nhiên chỉ có khoảng 70% giáo viên thường xuyên trao đổi kinh nghiệm giảng dạy. Việc xây dựng kế hoạch dạy học còn thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng giảng dạy.

  2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên: 100% giáo viên có trình độ đại học, trong đó 90% có phẩm chất đạo đức tốt và tâm huyết với nghề. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% giáo viên thực hiện nghiêm túc việc soạn bài và đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy năng lực học sinh.

  3. Quản lý hoạt động học của học sinh: Tỷ lệ học sinh có thái độ học tập tích cực chiếm khoảng 70%, trong khi 30% còn lại gặp khó khăn do điều kiện kinh tế gia đình và địa hình đi lại phức tạp. Tỷ lệ học sinh giỏi đạt 10,65%, cao hơn mức trung bình huyện Thanh Sơn (6,48%).

  4. Cơ sở vật chất và môi trường văn hóa sư phạm: Trường có 8 phòng học kiên cố, 6 phòng bộ môn, 19 máy tính nối mạng internet. Môi trường học tập được đánh giá thân thiện, dân chủ nhưng còn hạn chế về trang thiết bị hiện đại phục vụ đổi mới phương pháp dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc duy trì chương trình và đội ngũ giáo viên có trình độ cao. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, như tại các trường THCS ở thành phố Cà Mau và Đồng Tháp, việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng. Tại Cự Thắng, điều kiện kinh tế - xã hội miền núi và đặc điểm đa dân tộc cũng tạo ra những thách thức riêng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học sinh giỏi, biểu đồ mức độ thực hiện đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên, và bảng đánh giá cơ sở vật chất phục vụ dạy học để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý theo tiếp cận văn hóa tổ chức trong vòng 12 tháng, do Phòng GD&ĐT phối hợp với trường Đại học Giáo dục thực hiện.

  2. Xây dựng kế hoạch dạy học đồng bộ và khoa học: Hiệu trưởng chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết, phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế, triển khai ngay từ đầu năm học, đảm bảo theo dõi và điều chỉnh kịp thời.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy năng lực học sinh: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp tích cực, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ giảng dạy, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn định kỳ để chia sẻ kinh nghiệm.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng các chương trình giao lưu, hội thảo với phụ huynh và cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức về vai trò giáo dục, hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

  5. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đề xuất đầu tư bổ sung thiết bị công nghệ, phòng học bộ môn hiện đại trong vòng 2 năm tới, huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò của văn hóa tổ chức trong quản lý hoạt động dạy học, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả.

  2. Giáo viên và nhân viên nhà trường: Tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng môi trường văn hóa tích cực trong nhà trường.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, tỉnh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ và nâng cao chất lượng quản lý giáo dục ở cấp cơ sở.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức là gì?
    Là phương pháp quản lý dựa trên các giá trị, chuẩn mực và phong cách văn hóa nhà trường làm công cụ và mục tiêu để nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học, tạo môi trường học tập tích cực.

  2. Tại sao văn hóa tổ chức lại quan trọng trong quản lý giáo dục?
    Văn hóa tổ chức tạo ra môi trường làm việc ổn định, thúc đẩy sự hợp tác, sáng tạo và trách nhiệm của cán bộ, giáo viên và học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cự Thắng?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, chính sách giáo dục, cơ sở vật chất, trình độ và phẩm chất của giáo viên, cán bộ quản lý, học sinh và sự phối hợp với gia đình, xã hội.

  4. Làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả?
    Thông qua bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, áp dụng phương pháp tích cực, sử dụng công nghệ thông tin, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và khuyến khích sáng tạo trong giảng dạy.

  5. Cơ sở vật chất hiện tại của trường có đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục không?
    Trường có cơ sở vật chất cơ bản như phòng học kiên cố, phòng bộ môn và thiết bị tin học, nhưng cần bổ sung thêm thiết bị hiện đại để phục vụ đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận văn hóa tổ chức tại trường THCS Cự Thắng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong duy trì chương trình và đội ngũ giáo viên có trình độ cao.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng kế hoạch dạy học còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.
  • Các yếu tố kinh tế - xã hội, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội đóng vai trò quan trọng trong quản lý hoạt động dạy học.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp giáo dục.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại trường THCS Cự Thắng và các trường THCS miền núi tương tự.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng môi trường giáo dục văn hóa tổ chức tích cực, góp phần phát triển bền vững giáo dục trung học cơ sở tại các vùng miền núi.