Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại, giáo dục và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở cấp Trung học cơ sở (THCS), việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục là yêu cầu cấp thiết. Theo ước tính, trong giai đoạn 2016-2019, các trường THCS huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều hoạt động đổi mới, trong đó có việc áp dụng dạy học môn Toán theo hướng tích hợp nhằm phát triển năng lực học sinh.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường THCS huyện Mỹ Đức còn nhiều khó khăn, hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và học tập. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại 5 trường THCS trên địa bàn huyện Mỹ Đức trong 3 năm học gần đây (2016-2019), từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo hướng tích hợp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc tổ chức hoạt động dạy học hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, tập trung vào quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến khách thể quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý hoạt động dạy học bao gồm việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động dạy học.

  2. Lý thuyết dạy học tích hợp: Dạy học tích hợp là phương pháp tổ chức hoạt động học tập nhằm huy động đồng thời kiến thức, kỹ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập, qua đó phát triển năng lực học sinh. Các hình thức tích hợp gồm tích hợp đa môn, tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn, giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, dạy học tích hợp, năng lực học sinh, quản lý giáo viên, kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 5 trường THCS trên địa bàn huyện Mỹ Đức gồm THCS Tế Tiêu, Phù Lưu Tế, Xuy Xá, Đại Hưng và Phùng Xá. Đối tượng khảo sát gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên dạy Toán và học sinh.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát dự giờ, điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, tham khảo ý kiến chuyên gia, nghiên cứu sản phẩm và tổng kết kinh nghiệm.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý số liệu, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn, phân tích tương quan và kiểm định độ tin cậy.

  • Cỡ mẫu: Khoảng vài trăm phiếu khảo sát được thu thập từ các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 5 trường THCS.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong 3 năm học từ 2016 đến 2019, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn giáo dục địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THCS huyện Mỹ Đức có nhận thức đúng về tầm quan trọng của dạy học tích hợp trong môn Toán. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên có năng lực và kỹ năng thực hiện dạy học theo hướng tích hợp một cách hiệu quả.

  2. Thực trạng xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học: 70% giáo viên đã xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng tích hợp, nhưng chỉ 55% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và đúng tiến độ. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn và hạn chế về cơ sở vật chất là nguyên nhân chính.

  3. Sử dụng cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Chỉ khoảng 50% trường THCS có đủ trang thiết bị phục vụ dạy học tích hợp môn Toán. Việc khai thác và sử dụng thiết bị còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giờ học.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng tích hợp: Khoảng 65% giáo viên thực hiện kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh, nhưng phương pháp đánh giá còn mang tính truyền thống, chưa đa dạng và chưa phản ánh đầy đủ năng lực tích hợp của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù nhận thức về dạy học tích hợp được nâng cao, nhưng năng lực thực hiện và quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường THCS huyện Mỹ Đức còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu sự đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho giáo viên, hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, cũng như chưa có hệ thống kiểm tra, đánh giá phù hợp.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, nơi việc đổi mới phương pháp dạy học còn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về nguồn lực và năng lực quản lý. Việc quản lý hoạt động dạy học theo hướng tích hợp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, giáo viên và các tổ chức xã hội trong nhà trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên xây dựng kế hoạch, sử dụng thiết bị dạy học và áp dụng phương pháp kiểm tra đánh giá tích hợp, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về dạy học tích hợp: Tổ chức các hội thảo, tập huấn định kỳ nhằm nâng cao nhận thức và hiểu biết của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng và phương pháp dạy học tích hợp. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên nắm vững kiến thức trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mỹ Đức phối hợp với các trường.

  2. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên: Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về dạy học tích hợp môn Toán, tập trung vào kỹ năng xây dựng kế hoạch, thiết kế bài giảng và phương pháp đánh giá năng lực học sinh. Mục tiêu 80% giáo viên được bồi dưỡng trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm bồi dưỡng giáo viên và các trường THCS.

  3. Tăng cường đầu tư, khai thác cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Phân bổ ngân sách hợp lý để mua sắm, nâng cấp thiết bị dạy học phục vụ dạy học tích hợp, đồng thời hướng dẫn giáo viên sử dụng hiệu quả các thiết bị hiện có. Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng thiết bị lên 75% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường phối hợp với Phòng Giáo dục.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực: Xây dựng và áp dụng các phương pháp kiểm tra đa dạng, phù hợp với dạy học tích hợp, như đánh giá qua dự án, thuyết trình, quan sát quá trình học tập. Mục tiêu 70% giáo viên áp dụng phương pháp mới trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn và Ban giám hiệu các trường.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh và các tổ chức xã hội nhằm hỗ trợ học sinh trong học tập và phát triển năng lực. Mục tiêu thiết lập ít nhất 3 hoạt động phối hợp hiệu quả mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm và Hội cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp trường và phòng giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên dạy môn Toán tại các trường THCS: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp dạy học tích hợp, kỹ năng xây dựng kế hoạch bài giảng, tổ chức giờ học và đánh giá học sinh theo hướng phát triển năng lực.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp một nghiên cứu điển hình về quản lý hoạt động dạy học tích hợp, giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả trong bối cảnh giáo dục phổ thông Việt Nam.

  4. Các tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học tích hợp là gì và tại sao cần áp dụng trong môn Toán?
    Dạy học tích hợp là phương pháp tổ chức học tập kết hợp kiến thức, kỹ năng từ nhiều lĩnh vực để giải quyết nhiệm vụ học tập, giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Áp dụng trong môn Toán giúp học sinh hiểu sâu hơn, liên hệ kiến thức với thực tế, tăng tính ứng dụng và phát triển năng lực tổng hợp.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu kỹ năng và kinh nghiệm dạy học tích hợp, hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, và phương pháp kiểm tra đánh giá chưa phù hợp. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn và nhà trường còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên?
    Thông qua các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu, tập huấn kỹ năng xây dựng kế hoạch, thiết kế bài giảng tích hợp, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Đồng thời, tạo điều kiện cho giáo viên thực hành, trao đổi kinh nghiệm và được hỗ trợ từ cán bộ quản lý.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy học tích hợp là gì?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động dạy học tích hợp. Họ cũng là người tổ chức đào tạo, tạo điều kiện về cơ sở vật chất và phối hợp các bên liên quan để đảm bảo hiệu quả công tác dạy học.

  5. Phương pháp kiểm tra, đánh giá nào phù hợp với dạy học tích hợp môn Toán?
    Phương pháp đa dạng như đánh giá qua dự án, thuyết trình, quan sát quá trình học tập, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng. Các phương pháp này giúp phản ánh chính xác năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng giải quyết vấn đề và phát triển phẩm chất của học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường THCS huyện Mỹ Đức còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học tích hợp chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và học tập.
  • Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh.
  • Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học tích hợp.
  • Các biện pháp đề xuất trong luận văn có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh trong giai đoạn 2019-2022.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các nhà nghiên cứu trong việc đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường THCS. Để tiếp tục phát triển, cần triển khai các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả trong thực tiễn giáo dục địa phương.