Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm tại các trường trung học cơ sở (THCS) thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa trở thành một vấn đề cấp thiết. Theo số liệu khảo sát từ năm học 2019-2020 và 2020-2021 tại 6 trường THCS trên địa bàn, hoạt động dạy học môn Toán vẫn còn mang tính truyền thụ một chiều, thiếu sự kết nối thực tiễn và chưa phát huy tối đa năng lực sáng tạo của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, góp phần thực hiện hiệu quả đổi mới giáo dục.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THCS tại thành phố Thanh Hóa, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên dạy Toán và học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực tư duy, sáng tạo và kỹ năng thực hành cho học sinh, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và học tập dựa trên trải nghiệm. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết học tập dựa trên trải nghiệm của David A. Kolb được áp dụng để thiết kế các hoạt động dạy học môn Toán, giúp học sinh tham gia trực tiếp vào quá trình học tập qua các tình huống thực tiễn.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động dạy học môn Toán: Quá trình tương tác giữa giáo viên và học sinh nhằm phát triển kiến thức, kỹ năng và phẩm chất.
  • Quản lý hoạt động dạy học: Tác động có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến khách thể quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Dạy học theo hướng trải nghiệm: Phương pháp dạy học tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn để phát triển năng lực và phẩm chất.
  • Đặc điểm tâm lý học sinh THCS: Giai đoạn chuyển tiếp với nhiều biến đổi về nhận thức, tình cảm và nhu cầu, ảnh hưởng đến quá trình học tập.
  • Phương pháp dạy học trải nghiệm: Bao gồm khám phá, thí nghiệm, thảo luận nhóm và trải nghiệm thực tế nhằm kích thích tư duy và sáng tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu hỏi khảo sát 6 trường THCS tại thành phố Thanh Hóa với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên dạy Toán và học sinh.
  • Phỏng vấn sâu và tọa đàm với cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập thông tin chi tiết về thực trạng quản lý.
  • Ý kiến chuyên gia được thu thập để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2020 đến 2020-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm còn hạn chế: Chỉ khoảng 45% giáo viên lập kế hoạch chi tiết và phù hợp với đặc điểm học sinh và chương trình mới. Việc kiểm tra, đánh giá kế hoạch cũng chưa được thực hiện thường xuyên.

  2. Phương pháp dạy học trải nghiệm chưa được áp dụng rộng rãi: Khoảng 38% giáo viên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm và trải nghiệm thực tế trong giảng dạy, còn lại chủ yếu áp dụng phương pháp truyền thống. Điều này ảnh hưởng đến sự hứng thú và phát triển năng lực của học sinh.

  3. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học còn thiếu hụt: Chỉ khoảng 30% trường có đủ thiết bị phục vụ cho hoạt động trải nghiệm môn Toán, gây khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động thực tế và thí nghiệm.

  4. Vai trò quản lý của hiệu trưởng trong chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học còn chưa đồng bộ: Khoảng 50% hiệu trưởng chưa thường xuyên dự giờ, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm, dẫn đến việc thực hiện chưa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý của cán bộ quản lý và trình độ chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, cùng với điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, kết quả tương đồng về việc khó khăn trong áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm do thiếu nguồn lực và sự hỗ trợ từ lãnh đạo nhà trường.

Việc áp dụng các phương pháp dạy học trải nghiệm giúp học sinh phát triển tư duy logic, kỹ năng giải quyết vấn đề và tăng cường sự chủ động trong học tập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm và bảng đánh giá mức độ hài lòng của học sinh về phương pháp này.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của vai trò hiệu trưởng trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực dạy học trải nghiệm cho giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo định kỳ trong vòng 1 năm nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm, tập trung vào phương pháp thảo luận nhóm, thực nghiệm và ứng dụng công nghệ thông tin.

  2. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm chi tiết và khả thi: Ban giám hiệu phối hợp với tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch cụ thể theo tuần, tháng, đảm bảo phù hợp với đặc điểm học sinh và chương trình giáo dục phổ thông mới, thực hiện ngay trong năm học tiếp theo.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ hoạt động trải nghiệm: Nhà trường phối hợp với các cấp quản lý và phụ huynh huy động nguồn lực tài chính để mua sắm thiết bị, mô hình học tập trong vòng 2 năm tới, đảm bảo tối thiểu 70% các phòng học có đủ thiết bị cần thiết.

  4. Nâng cao vai trò quản lý, chỉ đạo và kiểm tra của hiệu trưởng: Hiệu trưởng cần xây dựng quy trình dự giờ, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm định kỳ hàng quý, đồng thời tổ chức các buổi rút kinh nghiệm để nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Thúc đẩy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Tăng cường liên kết với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp địa phương để tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế ngoài nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Giáo viên dạy môn Toán: Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học trải nghiệm, kỹ năng thiết kế hoạt động và đánh giá kết quả học tập, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm Toán: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu sâu về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình mới.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với xu hướng đổi mới, đặc biệt trong việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm là gì?
    Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm là quá trình tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện các hoạt động dạy học nhằm giúp học sinh tham gia trực tiếp vào các tình huống thực tiễn, phát triển năng lực tư duy và kỹ năng thực hành.

  2. Tại sao cần áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong môn Toán?
    Phương pháp này giúp học sinh phát triển tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và tăng cường sự chủ động trong học tập, đồng thời gắn kiến thức với thực tế cuộc sống, nâng cao hiệu quả học tập.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực quản lý và chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, thiếu thiết bị dạy học, và sự chưa đồng bộ trong chỉ đạo, kiểm tra của hiệu trưởng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực dạy học trải nghiệm cho giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học trải nghiệm, kỹ năng thiết kế hoạt động và sử dụng công nghệ hỗ trợ giảng dạy.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm như thế nào?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá toàn bộ hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm, đảm bảo các điều kiện về nhân lực, vật lực và tạo môi trường thuận lợi cho giáo viên và học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm tại các trường THCS thành phố Thanh Hóa còn nhiều hạn chế về kế hoạch, phương pháp, cơ sở vật chất và vai trò quản lý.
  • Việc áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm giúp phát triển năng lực tư duy, sáng tạo và kỹ năng thực hành cho học sinh.
  • Hiệu trưởng đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm bồi dưỡng giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao vai trò quản lý của hiệu trưởng.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Hãy áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.