I. Tổng Quan Quản Lý Dạy Học Lịch Sử Địa Lý ở Yên Mô
Bài viết này tập trung vào việc quản lý hoạt động dạy học (HĐDH) môn Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL) tại các trường Trung Học Cơ Sở (THCS) huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, trong bối cảnh triển khai Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018. Mục tiêu là nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Thực tiễn cho thấy còn nhiều khó khăn, thách thức trong việc triển khai chương trình mới, đặc biệt là đối với môn học tích hợp như LS&ĐL. Các vấn đề như chuẩn bị đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, và phương pháp đánh giá đều cần được xem xét kỹ lưỡng. Luận văn này nhằm đưa ra các giải pháp thiết thực, góp phần cải thiện hiệu quả quản lý giáo dục tại địa phương. Trích dẫn từ tài liệu gốc nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên phổ thông và cán bộ quản lý giáo dục phổ thông dựa trên nền tảng tự học, tự bồi dưỡng thường xuyên, liên tục ngay tại nhà trường.
1.1. Bối cảnh đổi mới chương trình GDPT môn Lịch Sử Địa Lý
Chương trình GDPT 2018 đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản về nội dung và phương pháp dạy học môn LS&ĐL. Sự thay đổi này đòi hỏi các trường THCS phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, và phương pháp quản lý. Mục tiêu là phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, giúp các em tiếp cận kiến thức một cách chủ động và sáng tạo. Đây là một bước tiến quan trọng so với chương trình hiện hành, đòi hỏi sự nỗ lực và đồng bộ từ các cấp quản lý giáo dục.
1.2. Thực trạng dạy và học Lịch Sử Địa Lý tại huyện Yên Mô Ninh Bình
Tại huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, việc triển khai Chương trình GDPT 2018 môn LS&ĐL còn gặp nhiều khó khăn. Giáo viên còn thiếu kinh nghiệm trong việc dạy học tích hợp, cơ sở vật chất chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, và học sinh chưa quen với phương pháp học tập chủ động. Điều này đòi hỏi các nhà trường cần có giải pháp quản lý hiệu quả, nhằm khắc phục những hạn chế và nâng cao chất lượng dạy học.
1.3. Vai trò của quản lý giáo dục trong đổi mới môn Lịch Sử Địa Lý
Quản lý giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo thành công của Chương trình GDPT 2018 môn LS&ĐL. Việc quản lý cần tập trung vào việc xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, bồi dưỡng giáo viên, cung cấp cơ sở vật chất, và đánh giá học sinh một cách khách quan. Một hệ thống quản lý hiệu quả sẽ giúp các trường THCS tại huyện Yên Mô vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu đổi mới.
II. Vấn Đề và Thách Thức Dạy Học Lịch Sử Địa Lý Hiện Nay
Việc dạy và học Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL) ở các trường Trung Học Cơ Sở (THCS) hiện nay đối mặt với nhiều vấn đề và thách thức. Giáo viên gặp khó khăn trong việc tích hợp kiến thức từ hai môn học khác nhau, trong khi học sinh cảm thấy khó tiếp thu vì nội dung quá tải và phương pháp dạy học chưa thực sự hấp dẫn. Cơ sở vật chất cũng là một thách thức, nhiều trường còn thiếu trang thiết bị dạy học hiện đại. Việc đánh giá năng lực học sinh cũng cần có sự đổi mới để phù hợp với yêu cầu của Chương trình GDPT 2018. Theo tác giả, tâm thế của HS, GV, nhà trường và toàn xã hội đối với việc dạy học tích hợp chưa sẵn sàng, gây không ít khó khăn cho việc giảng dạy bộ môn LS&ĐL của GV cũng như việc quản lý dạy học của Ban Giám hiệu các nhà trường.
2.1. Thiếu hụt giáo viên chuyên môn sâu về cả Lịch Sử và Địa Lý
Một trong những thách thức lớn nhất là thiếu hụt giáo viên có chuyên môn sâu về cả Lịch Sử và Địa Lý. Đa số giáo viên chỉ được đào tạo chuyên sâu về một trong hai môn học, gây khó khăn trong việc tích hợp kiến thức và truyền đạt cho học sinh. Điều này đòi hỏi các trường cần có giải pháp bồi dưỡng giáo viên một cách toàn diện, giúp họ nâng cao năng lực và đáp ứng yêu cầu của Chương trình GDPT 2018.
2.2. Nội dung chương trình Lịch Sử Địa Lý còn nặng tính hàn lâm
Nội dung chương trình LS&ĐL hiện nay vẫn còn nặng tính hàn lâm, chưa thực sự gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Học sinh cảm thấy khó tiếp thu vì kiến thức quá trừu tượng và khô khan. Cần có sự điều chỉnh về nội dung, tập trung vào những kiến thức cơ bản và thiết thực, đồng thời tăng cường các hoạt động dạy học gắn liền với thực tiễn, giúp học sinh hiểu rõ hơn về Lịch Sử và Địa Lý.
2.3. Phương pháp dạy và học Lịch Sử Địa Lý chưa phát huy tính chủ động
Phương pháp dạy học truyền thống vẫn còn phổ biến, chưa thực sự phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh. Giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động thảo luận, nghiên cứu, và trình bày. Điều này sẽ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động và hiệu quả hơn.
III. Phương Pháp Nâng Cao Nhận Thức về Lịch Sử Địa Lý
Để nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môn Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL), cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Nhà trường cần tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu về vai trò của môn học trong việc hình thành nhân cách và phát triển năng lực cho học sinh. Giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học, tạo ra những bài giảng hấp dẫn và sinh động. Phụ huynh cần quan tâm, động viên học sinh học tập. Cộng đồng cần tạo điều kiện để học sinh có cơ hội tìm hiểu về Lịch Sử và Địa Lý thông qua các hoạt động ngoại khóa, tham quan, và trải nghiệm thực tế. Theo nghiên cứu, đa số các trường đang tách riêng LS&ĐL thành 02 phân môn (Lịch sử; Địa lí); việc phân công giảng dạy cho GV cũng không bố trí được theo từng chuyên đề mà tiến hành dạy học song song 3 phân môn trong cả năm học, coi tích hợp theo kiểu hình thức.
3.1. Tăng cường truyền thông về vai trò của môn Lịch Sử Địa Lý
Cần tăng cường công tác truyền thông về vai trò của môn LS&ĐL trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong nhà trường, và trong cộng đồng. Các hoạt động truyền thông cần tập trung vào việc làm rõ tầm quan trọng của môn học trong việc giáo dục lòng yêu nước, ý thức dân tộc, và khả năng tư duy phản biện. Điều này sẽ giúp nâng cao nhận thức của học sinh, phụ huynh, và cộng đồng về tầm quan trọng của môn LS&ĐL.
3.2. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa trải nghiệm thực tế về Lịch Sử Địa Lý
Cần tổ chức nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm thực tế về Lịch Sử và Địa Lý cho học sinh. Các hoạt động này có thể bao gồm tham quan các di tích lịch sử, bảo tàng, các vùng miền khác nhau trên đất nước. Điều này sẽ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách trực quan và sinh động, đồng thời khơi gợi lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc.
3.3. Đổi mới phương pháp dạy học Lịch Sử Địa Lý theo hướng tích cực
Giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học LS&ĐL theo hướng tích cực, phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh. Sử dụng các kỹ thuật dạy học như dạy học theo dự án, dạy học hợp tác, dạy học khám phá. Tạo ra những bài giảng hấp dẫn và sinh động, khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động thảo luận, nghiên cứu, và trình bày.
IV. Bồi Dưỡng Năng Lực Dạy Lịch Sử Địa Lý cho Giáo Viên
Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên (GV) là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL). Cần có kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên và liên tục, tập trung vào các nội dung như kiến thức chuyên môn, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin. GV cần được tạo điều kiện để tham gia các khóa bồi dưỡng, hội thảo, và chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp. Việc đánh giá hiệu quả bồi dưỡng cũng cần được thực hiện nghiêm túc, để đảm bảo GV thực sự nâng cao được năng lực. Tại huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình có 17 trường THCS đã áp dụng đối với lớp 6 từ năm học 2021-2022.
4.1. Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn sâu về Lịch Sử và Địa Lý
Cần tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn sâu về Lịch Sử và Địa Lý cho GV. Các khóa bồi dưỡng cần tập trung vào việc cung cấp cho GV những kiến thức mới nhất về hai môn học này, cũng như giúp GV hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa Lịch Sử và Địa Lý. Điều này sẽ giúp GV tự tin hơn trong việc truyền đạt kiến thức cho học sinh.
4.2. Bồi dưỡng phương pháp dạy học tích hợp Lịch Sử và Địa Lý
Cần chú trọng bồi dưỡng phương pháp dạy học tích hợp LS&ĐL cho GV. GV cần được trang bị những kỹ năng cần thiết để tích hợp kiến thức từ hai môn học khác nhau, tạo ra những bài giảng hấp dẫn và sinh động. Cần khuyến khích GV sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực, như dạy học theo dự án, dạy học hợp tác, dạy học khám phá.
4.3. Tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các hoạt động trao đổi kinh nghiệm
Cần tạo điều kiện cho GV tham gia các hoạt động trao đổi kinh nghiệm, như hội thảo, tập huấn, và các buổi sinh hoạt chuyên môn. Đây là cơ hội để GV học hỏi lẫn nhau, chia sẻ những kinh nghiệm hay, và giải quyết những khó khăn trong quá trình dạy học. Cần khuyến khích GV tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, để nâng cao trình độ chuyên môn.
V. Đổi Mới Kiểm Tra Đánh Giá Môn Lịch Sử Địa Lý Hiệu Quả
Việc kiểm tra, đánh giá (KTĐG) có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL). Cần đổi mới hình thức và phương pháp KTĐG, đảm bảo KTĐG một cách khách quan, công bằng, và toàn diện. KTĐG không chỉ tập trung vào việc đánh giá kiến thức, mà còn phải đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn, khả năng tư duy phản biện, và kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh. Cần sử dụng nhiều hình thức KTĐG khác nhau, như KTĐG trắc nghiệm, KTĐG tự luận, KTĐG thực hành, và KTĐG dự án. Trong việc quản lý dạy học LS&ĐL ở các nhà trường, đa số các trường đang tách riêng LS&ĐL thành 02 phân môn (Lịch sử; Địa lí)
5.1. Xây dựng ma trận đề kiểm tra phù hợp với chuẩn kiến thức kỹ năng
Cần xây dựng ma trận đề kiểm tra phù hợp với chuẩn kiến thức kỹ năng của chương trình LS&ĐL. Ma trận đề kiểm tra cần đảm bảo bao quát được toàn bộ nội dung chương trình, đồng thời đánh giá được các mức độ nhận thức khác nhau của học sinh, từ nhận biết, thông hiểu, vận dụng, đến vận dụng cao.
5.2. Đa dạng hóa các hình thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập
Cần đa dạng hóa các hình thức KTĐG kết quả học tập của học sinh, không chỉ sử dụng hình thức KTĐG trắc nghiệm và tự luận, mà còn sử dụng các hình thức KTĐG khác, như KTĐG thực hành, KTĐG dự án, KTĐG vấn đáp, và KTĐG thông qua sản phẩm. Điều này sẽ giúp đánh giá được năng lực một cách toàn diện.
5.3. Sử dụng phần mềm hỗ trợ kiểm tra đánh giá trực tuyến
Cần khuyến khích sử dụng phần mềm hỗ trợ KTĐG trực tuyến. Phần mềm có thể giúp giáo viên tạo đề kiểm tra một cách nhanh chóng và dễ dàng, chấm điểm tự động, và thống kê kết quả kiểm tra một cách chính xác. Phần mềm cũng có thể giúp học sinh làm bài kiểm tra trực tuyến một cách thuận tiện và hiệu quả.
VI. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Quản Lý Lịch Sử Địa Lý
Kết quả nghiên cứu về quản lý HĐDH môn Lịch Sử và Địa Lý (LS&ĐL) có thể được ứng dụng rộng rãi trong các trường THCS tại huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Các giải pháp được đề xuất có thể giúp các trường nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện chất lượng dạy học, và phát triển đội ngũ giáo viên một cách chuyên nghiệp. Việc ứng dụng kết quả nghiên cứu cần được thực hiện một cách có kế hoạch và bài bản, có sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Xuất phát từ những lý do trên, tôi xin chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý HĐDH môn LS&ĐL ở trường THCS huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình theo Chương trình GDPT 2018” với mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng dạy học môn LS&ĐL trong các trường THCS tại huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình khi triển khai Chương trình GDPT 2018.
6.1. Xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp quản lý hiệu quả
Các trường cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp quản lý hiệu quả, dựa trên kết quả nghiên cứu. Kế hoạch cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp, và thời gian thực hiện. Kế hoạch cũng cần có sự tham gia của tất cả các bên liên quan, như Ban Giám hiệu, giáo viên, và phụ huynh.
6.2. Theo dõi đánh giá quá trình ứng dụng các giải pháp quản lý
Cần theo dõi, đánh giá quá trình ứng dụng các giải pháp quản lý, để kịp thời điều chỉnh và cải thiện. Việc đánh giá cần được thực hiện một cách khách quan và công bằng, dựa trên các tiêu chí cụ thể. Cần thu thập thông tin phản hồi từ giáo viên, học sinh, và phụ huynh, để có được cái nhìn toàn diện về hiệu quả của các giải pháp quản lý.
6.3. Chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng các giải pháp quản lý thành công
Cần chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng các giải pháp quản lý thành công giữa các trường. Đây là cơ hội để các trường học hỏi lẫn nhau, rút ra những bài học kinh nghiệm, và nâng cao hiệu quả quản lý. Có thể tổ chức các hội thảo, tập huấn, và các buổi sinh hoạt chuyên môn để chia sẻ kinh nghiệm.
