Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục vật lý hạt nhân cho sinh viên

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. MỞ ĐẦU

1.1. LÍ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI

1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

1.3. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU

1.4. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU

1.5. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

1.6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1.7. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

1.8. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.9. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

1.10. CẤU TRÚC LUẬN ÁN

2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.1. Tổng quan các nghiên cứu về dạy học với việc bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

2.2. Tổng quan các nghiên cứu về dạy học trên cơ sở vấn đề

3. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TRÊN CƠ SỞ VẤN ĐỀ VỚI VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ GẮN VỚI CHUYÊN NGÀNH

3.1. Năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

3.1.1. Một số khái niệm

3.1.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

3.1.3. Nguyên tắc bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

3.2. Dạy học trên cơ sở vấn đề

3.2.1. Các nguyên tắc giáo dục của dạy học trên cơ sở vấn đề

3.2.2. Đặc điểm của dạy học trên cơ sở vấn đề

3.2.3. Tình huống trong dạy học trên cơ sở vấn đề

3.3. Đề xuất quy trình tổ chức dạy học trên cơ sở vấn đề cho giảng viên

3.4. Cơ hội bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành của sinh viên thông qua dạy học trên cơ sở vấn đề

3.5. Đề xuất tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề để bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

3.5.1. Sơ đồ tiến trình tổ chức hoạt động dạy học

3.5.2. Một số công cụ hỗ trợ thực hiện các hoạt động trong tiến trình tổ chức dạy học trên cơ sở vấn đề

3.6. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành

3.6.1. Đánh giá trong quá trình học

3.6.2. Tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng

3.6.3. Đánh giá qua bài kiểm tra

3.7. Đặc điểm nội dung phần Vật lí hạt nhân

3.7.1. Đặc điểm nội dung kiến thức phần Vật lí hạt nhân ở phổ thông

3.7.2. Đặc điểm nội dung kiến thức phần Vật lí hạt nhân trong học phần Vật lí đại cương

3.7.3. Đặc điểm nội dung kiến thức liên quan tới Vật lí hạt nhân trong học phần Vật lí – Lí Sinh

3.8. Cơ sở thực tiễn

3.8.1. Mục đích khảo sát

3.8.2. Khách thể khảo sát

3.8.3. Phương pháp khảo sát

3.8.4. Công cụ khảo sát

3.8.5. Kết quả khảo sát

4. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRÊN CƠ SỞ VẤN ĐỀ PHẦN VẬT LÍ HẠT NHÂN ĐỂ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ GẮN VỚI CHUYÊN NGÀNH

4.1. Dạy học chủ đề “Chiếu xạ thực phẩm” trong phần Vật lí hạt nhân

4.1.1. Ý tưởng sư phạm của chủ đề

4.1.2. Cấu trúc nội dung kiến thức chủ đề “Chiếu xạ thực phẩm”

4.1.3. Các nguồn lực hỗ trợ

4.2. Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề phần Vật lí hạt nhân để bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành Công nghệ thực phẩm

4.2.1. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 1: Sơ lược về chiếu xạ thực phẩm

4.2.2. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 2 – Chiếu xạ thực phẩm

4.2.3. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 3 – Thiết bị chiếu xạ thực phẩm

4.3. Dạy học chủ đề “Xạ trị” trong phần Vật lí hạt nhân

4.3.1. Ý tưởng sư phạm của chủ đề

4.3.2. Cấu trúc nội dung kiến thức chủ đề “Xạ trị”

4.3.3. Các nguồn lực hỗ trợ

4.4. Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề phần Vật lí hạt nhân để bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề gắn với chuyên ngành Điều dưỡng

4.4.1. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 1 - Sơ lược về xạ trị

4.4.2. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 2 – Tác dụng phụ khi xạ trị

4.4.3. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học trên cơ sở vấn đề ở nội dung 3 – Thiết bị xạ trị

5. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

5.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm

5.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sự phạm

5.3. Đối tượng và thời gian thực nghiệm

5.4. Phương pháp thực nghiệm

5.5. Thực nghiệm sư phạm lần 1

5.6. Thực nghiệm sư phạm lần 2

5.6.1. Kế hoạch thực hiện thực nghiệm

5.6.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm

5.6.3. Kết quả thăm dò lớp học sau thực nghiệm sư phạm lần 2

6. KẾT LUẬN CHUNG VÀ KIẾN NGHỊ

6.1. KẾT LUẬN CHUNG

6.2. ĐỀ XUẤT HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO

NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề

Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề (NL GQVĐ) là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục đại học, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục vật lý hạt nhân. NL GQVĐ không chỉ giúp sinh viên (SV) phát triển tư duy phản biện mà còn trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết để đối mặt với các thách thức trong môi trường làm việc thực tế. Để thực hiện điều này, việc tổ chức dạy học trên cơ sở vấn đề là một phương pháp hiệu quả, khuyến khích SV tham gia tích cực vào quá trình học tập. Theo nghiên cứu, NL GQVĐ có thể được hình thành và phát triển thông qua việc thực hành giải quyết các tình huống cụ thể trong lĩnh vực chuyên ngành. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh công nghiệp 4.0, nơi mà các kỹ năng giải quyết vấn đề trở thành yếu tố quyết định cho sự thành công của SV trong tương lai.

1.1. Tầm quan trọng của NL GQVĐ trong giáo dục

NL GQVĐ giúp SV không chỉ có khả năng phân tích và đánh giá thông tin mà còn có thể đưa ra quyết định dựa trên những dữ liệu thu thập được. Việc phát triển NL này cần được thực hiện từ những năm đầu đại học, khi SV bắt đầu tiếp cận với những kiến thức chuyên môn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc bồi dưỡng NL GQVĐ gắn với chuyên ngành không chỉ giúp SV tự tin hơn trong việc áp dụng kiến thức vào thực tiễn mà còn nâng cao khả năng thích ứng với các tình huống mới. Điều này càng trở nên cần thiết trong các lĩnh vực như vật lý hạt nhân, nơi mà các ứng dụng thực tiễn rất đa dạng và phức tạp.

II. Phương pháp dạy học trên cơ sở vấn đề

Phương pháp dạy học trên cơ sở vấn đề (DH CSVĐ) là một trong những phương pháp dạy học tích cực, nhằm khuyến khích sự tham gia của SV trong quá trình học tập. Phương pháp này yêu cầu SV phải chủ động tìm kiếm thông tin, phân tích và giải quyết các vấn đề thực tiễn liên quan đến lĩnh vực học tập. Việc sử dụng DH CSVĐ trong giáo dục vật lý hạt nhân không chỉ giúp SV nắm vững kiến thức lý thuyết mà còn rèn luyện kỹ năng thực hành. Các tình huống học tập được thiết kế gần gũi với thực tế sẽ tạo cơ hội cho SV áp dụng kiến thức vào thực tiễn, từ đó nâng cao NL GQVĐ. Bên cạnh đó, việc tổ chức các hoạt động nhóm trong quá trình học cũng giúp SV phát triển kỹ năng làm việc nhóm và giao tiếp hiệu quả.

2.1. Các bước trong quy trình DH CSVĐ

Quy trình tổ chức DH CSVĐ thường bao gồm các bước: xác định vấn đề, phân tích vấn đề, tìm kiếm giải pháp, thực hiện giải pháp và đánh giá kết quả. Mỗi bước trong quy trình này đều đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành NL GQVĐ cho SV. Đặc biệt, trong lĩnh vực vật lý hạt nhân, việc thiết kế các tình huống học tập thực tế sẽ giúp SV dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn về các khái niệm phức tạp. Hơn nữa, việc đánh giá kết quả không chỉ giúp SV nhận biết được mức độ hiểu biết của mình mà còn tạo cơ hội để cải thiện và điều chỉnh phương pháp học tập của bản thân.

III. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề

Đánh giá NL GQVĐ là một khía cạnh quan trọng trong quá trình bồi dưỡng năng lực cho SV. Việc đánh giá không chỉ giúp xác định mức độ hiểu biết và kỹ năng của SV mà còn phản ánh hiệu quả của phương pháp dạy học được áp dụng. Có nhiều phương pháp đánh giá khác nhau, từ đánh giá thường xuyên trong quá trình học tập đến các bài kiểm tra cuối kỳ. Đặc biệt, việc tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng giữa các SV cũng góp phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về NL GQVĐ của từng cá nhân. Các tiêu chí đánh giá cần được xây dựng rõ ràng, cụ thể và liên quan trực tiếp đến các tình huống thực tế mà SV sẽ gặp phải trong lĩnh vực chuyên ngành.

3.1. Các tiêu chí đánh giá NL GQVĐ

Các tiêu chí đánh giá NL GQVĐ cần bao gồm khả năng phân tích, khả năng đưa ra giải pháp và khả năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Đánh giá cũng nên phản ánh được mức độ sáng tạo và khả năng làm việc nhóm của SV. Việc xây dựng các rubrics đánh giá cụ thể sẽ giúp giảng viên dễ dàng hơn trong việc đánh giá và phản hồi cho SV. Hơn nữa, việc sử dụng các công cụ hỗ trợ như phiếu học tập và các bài kiểm tra trực tuyến cũng có thể giúp nâng cao tính chính xác và khách quan trong quá trình đánh giá.

Luận án tiến sĩ về bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục vật lý hạt nhân