Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc quản lý hoạt động dạy học cấp trung học cơ sở (THCS) tại các trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn đang là vấn đề cấp thiết. Huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình, với đặc điểm địa lý phức tạp, điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, là vùng đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 50/2016/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của huyện đạt khoảng 10,52%, tuy nhiên tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn ở mức 22,52%, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục. Quy mô giáo dục tại đây bao gồm các trường phổ thông có nhiều cấp học, trong đó hoạt động dạy học cấp THCS chiếm vị trí trọng tâm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học cấp THCS tại các trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn của huyện Yên Thủy trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng miền núi, đồng thời hỗ trợ công tác đổi mới giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý luận dạy học hiện đại, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến khách thể quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Quản lý hoạt động dạy học bao gồm quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, quản lý đội ngũ giáo viên, học sinh và các điều kiện phục vụ dạy học.

  • Lý thuyết hoạt động dạy học: Hoạt động dạy học là quá trình tương tác biện chứng giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức, kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất người học. Quản lý hoạt động dạy học phải đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa hai hoạt động này.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học, vùng đặc biệt khó khăn, trường phổ thông có nhiều cấp học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu khảo sát thu thập từ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh cấp THCS tại các trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn 2015-2019. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và báo cáo tổng kết của nhà trường.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng thông qua khảo sát, phỏng vấn sâu, nghiên cứu hồ sơ, sử dụng thống kê toán học để xử lý dữ liệu khảo sát, biểu diễn kết quả bằng bảng biểu và biểu đồ.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến 2019, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động dạy học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động dạy học cấp THCS tại các trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn là rất quan trọng, tuy nhiên chỉ khoảng 60% cho rằng công tác quản lý hiện nay còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ và thiếu hiệu quả.

  2. Thực trạng hoạt động dạy học và học tập: Tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực chiếm khoảng 55%, trong khi đó học sinh có ý thức tự học và chủ động trong học tập chỉ đạt khoảng 50%. Việc sử dụng thiết bị dạy học hiện đại còn hạn chế, chỉ khoảng 40% giáo viên thường xuyên sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ giảng dạy.

  3. Quản lý đội ngũ giáo viên và tổ chuyên môn: Việc bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên đạt khoảng 70% kế hoạch đề ra, tuy nhiên chất lượng bồi dưỡng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy của giáo viên.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học: Khoảng 65% trường học trong vùng đặc biệt khó khăn còn thiếu phòng học bộ môn, nhà đa năng và thiết bị thực hành, ảnh hưởng trực tiếp đến việc đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, đội ngũ giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ và công tác quản lý còn thiếu sự đồng bộ, hiệu quả. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý giáo dục, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về thực trạng giáo dục vùng khó khăn, đồng thời nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc đổi mới quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực của giáo viên và biểu đồ tròn về mức độ tự giác học tập của học sinh. Bảng tổng hợp kết quả khảo sát quản lý đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất cũng giúp minh họa rõ nét thực trạng hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của đội ngũ giáo viên: Tổ chức các chương trình tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm theo định kỳ nhằm nâng cao năng lực dạy học tích cực, phát triển kỹ năng tự học cho học sinh. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Đổi mới công tác quản lý kiểm tra, đánh giá giáo viên và học sinh: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ, khách quan, khoa học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Thực hiện trong 1 năm đầu và duy trì thường xuyên, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Ưu tiên xây dựng phòng học bộ môn, nhà đa năng, trang bị thiết bị thực hành và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Kế hoạch đầu tư kéo dài 3-5 năm, phối hợp giữa chính quyền địa phương và ngành giáo dục.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng mạng lưới hỗ trợ giáo dục, huy động nguồn lực xã hội để nâng cao chất lượng dạy học và học tập. Thực hiện liên tục, do ban giám hiệu nhà trường và các tổ chức đoàn thể địa phương phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện thực trạng và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học tại vùng khó khăn.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng tự học cho học sinh và cách phối hợp với nhà quản lý để nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học trong trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phát triển giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ giáo dục vùng khó khăn, góp phần phát triển nguồn nhân lực địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học cấp THCS tại vùng đặc biệt khó khăn có điểm gì khác biệt so với vùng thuận lợi?
    Quản lý tại vùng đặc biệt khó khăn phải đối mặt với nhiều thách thức như cơ sở vật chất hạn chế, đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, đòi hỏi các biện pháp quản lý phải linh hoạt, phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như mục tiêu học tập, nội dung môn học, năng lực giáo viên và học sinh; yếu tố khách quan như chính sách giáo dục, điều kiện vật chất, môi trường xã hội và cộng đồng.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực dạy học của giáo viên tại các trường vùng khó khăn?
    Thông qua tổ chức bồi dưỡng thường xuyên, tập huấn chuyên đề, hỗ trợ học tập lẫn nhau trong tổ chuyên môn, khuyến khích tự học và áp dụng phương pháp dạy học tích cực.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học tại vùng đặc biệt khó khăn?
    CNTT giúp nâng cao hiệu quả quản lý, hỗ trợ giảng dạy và học tập, tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tiếp cận nguồn học liệu phong phú, tuy nhiên cần đầu tư trang thiết bị và đào tạo sử dụng hiệu quả.

  5. Các biện pháp nào giúp cải thiện cơ sở vật chất phục vụ dạy học?
    Phối hợp giữa chính quyền địa phương, ngành giáo dục và cộng đồng trong việc huy động nguồn lực, xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên các hạng mục thiết yếu như phòng học bộ môn, thiết bị thực hành và thư viện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học cấp THCS tại trường phổ thông có nhiều cấp học thuộc vùng đặc biệt khó khăn huyện Yên Thủy còn nhiều hạn chế về công tác quản lý, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu đã xác định các yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học, làm cơ sở đề xuất các biện pháp phù hợp.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp cộng đồng.
  • Thời gian thực hiện các giải pháp đề xuất từ 1 đến 5 năm, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và địa phương.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các tổ chức liên quan áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn, góp phần phát triển bền vững nguồn nhân lực địa phương.