Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Chương trình giáo dục phổ thông 2018, việc nâng cao năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành yêu cầu cấp thiết. Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, với 13 trường THCS công lập, đã bắt đầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm học 2021-2022. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều hạn chế trong công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, như nhận thức chưa đầy đủ về vai trò bồi dưỡng, kế hoạch bồi dưỡng chưa phù hợp với điều kiện thực tế, tổ chức và kiểm tra đánh giá còn hình thức, đặc biệt ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 làm giảm hiệu quả bồi dưỡng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS tại thành phố Thủ Dầu Một từ năm học 2019-2020 đến nay, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Nghiên cứu tập trung khảo sát 100 cán bộ quản lý và giáo viên tại 4 trường trọng điểm: THCS Chánh Nghĩa, Chu Văn An, Phú Mỹ và Nguyễn Thị Minh Khai. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý giáo dục địa phương trong việc hoạch định chính sách và tổ chức bồi dưỡng hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và bồi dưỡng năng lực dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết năng lực và năng lực dạy học: Năng lực được hiểu là khả năng thực hiện hiệu quả các hoạt động công việc, trong đó năng lực dạy học là khả năng truyền thụ tri thức và kỹ năng một cách có phương pháp. Bồi dưỡng năng lực dạy học là quá trình nâng cao kiến thức, kỹ năng và phẩm chất nghề nghiệp của giáo viên để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình.

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học là một bộ phận quan trọng trong quản lý giáo dục, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

  • Mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học: Bao gồm các khái niệm về xây dựng kế hoạch bồi dưỡng dựa trên nhu cầu thực tế, tổ chức thực hiện theo các hình thức đa dạng (tập trung, tại chỗ, từ xa), chỉ đạo sát sao và kiểm tra đánh giá kết quả nhằm điều chỉnh kịp thời.

Các khái niệm chính gồm: năng lực dạy học tích hợp, bồi dưỡng năng lực, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động bồi dưỡng, kiểm tra đánh giá bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ khảo sát 100 cán bộ quản lý và giáo viên tại 4 trường THCS trọng điểm ở Thủ Dầu Một, cùng với phỏng vấn sâu khoảng 8 chuyên gia, cán bộ phòng Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, kết hợp phân tích nội dung phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và nguyên nhân. Phương pháp phân tích tổng hợp lý thuyết được áp dụng để xây dựng cơ sở lý luận và đề xuất biện pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu từ tháng 10/2021 đến tháng 9/2022, tập trung đánh giá thực trạng từ năm học 2019-2020 đến nay.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường trọng điểm và các đối tượng quản lý, giáo viên có liên quan trực tiếp đến hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu bồi dưỡng năng lực dạy học: Khoảng 68% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò, tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học theo chương trình mới. Tuy nhiên, còn 32% chưa nhận thức đầy đủ, dẫn đến việc tham gia bồi dưỡng chưa tích cực.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng: 75% trường THCS xây dựng kế hoạch bồi dưỡng dựa chủ yếu vào kế hoạch cấp trên, thiếu tính chủ động và chưa phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường. Chỉ khoảng 40% kế hoạch được xây dựng có sự tham gia đóng góp của giáo viên.

  3. Tổ chức thực hiện và hình thức bồi dưỡng: Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung, định kỳ (chiếm 60%), còn lại là bồi dưỡng tại chỗ và từ xa. Tuy nhiên, 25% giáo viên cho biết chưa được tham gia đầy đủ các đợt bồi dưỡng do hạn chế về thời gian và điều kiện cơ sở vật chất.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Công tác kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức, chủ yếu dựa trên văn bản và báo cáo (chiếm 70%), chưa đi sâu vào đánh giá thực chất năng lực dạy học của giáo viên sau bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức chưa đồng đều giữa các cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp. Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng còn phụ thuộc nhiều vào chỉ đạo cấp trên, thiếu sự linh hoạt và phù hợp với đặc thù từng trường. Hình thức tổ chức bồi dưỡng chủ yếu tập trung, chưa khai thác hiệu quả các hình thức bồi dưỡng tại chỗ và từ xa, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 gây khó khăn cho việc tập trung đông người.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung về quản lý bồi dưỡng giáo viên, nhấn mạnh vai trò quan trọng của quản lý chặt chẽ và đổi mới phương pháp bồi dưỡng. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng cần được cải tiến để phản ánh chính xác năng lực thực tế của giáo viên, từ đó điều chỉnh nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về bồi dưỡng, biểu đồ tròn về hình thức bồi dưỡng phổ biến, và bảng tổng hợp mức độ thực hiện các chức năng quản lý bồi dưỡng tại các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các hội thảo, tập huấn chuyên sâu nhằm nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức đúng trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thủ Dầu Một.

  2. Cải tiến công tác xây dựng kế hoạch bồi dưỡng: Khuyến khích các trường chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế, có sự tham gia đóng góp của giáo viên. Mục tiêu 100% trường trọng điểm xây dựng kế hoạch linh hoạt, phù hợp trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp bồi dưỡng: Áp dụng đa dạng hình thức bồi dưỡng như bồi dưỡng tại chỗ, từ xa, kết hợp tự học có định hướng, tăng cường phương pháp tích cực hóa người học. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng lên 85% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  4. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá toàn diện, kết hợp đánh giá định lượng và định tính, tập trung vào năng lực thực tế của giáo viên. Mục tiêu hoàn thiện quy trình trong 6 tháng và áp dụng thí điểm tại 4 trường trọng điểm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS.

  5. Huy động và nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị: Đầu tư phòng học, thiết bị công nghệ thông tin phục vụ bồi dưỡng và dạy học tích hợp. Mục tiêu 80% trường có đủ điều kiện cơ sở vật chất trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Thủ Dầu Một phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại địa phương và cơ sở giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THCS: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế của trường.

  3. Giáo viên trung học cơ sở: Nắm bắt các yêu cầu, nội dung và phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp, từ đó chủ động tham gia và tự bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên THCS lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới, nâng cao chất lượng dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới. Ví dụ, giáo viên cần biết cách tổ chức dạy học tích hợp các môn khoa học tự nhiên thay vì dạy riêng lẻ.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động bồi dưỡng hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều, kế hoạch bồi dưỡng chưa phù hợp, hình thức tổ chức còn đơn điệu và kiểm tra đánh giá mang tính hình thức. Đại dịch Covid-19 cũng ảnh hưởng đến việc tổ chức các lớp tập trung.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng?
    Cần xây dựng quy trình đánh giá toàn diện, kết hợp đánh giá năng lực thực tế qua dự giờ, thảo luận, phản hồi từ học sinh và đồng nghiệp, không chỉ dựa vào báo cáo văn bản.

  4. Các hình thức bồi dưỡng nào phù hợp trong bối cảnh hiện nay?
    Bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, từ xa và tự học có định hướng đều cần được kết hợp linh hoạt để phù hợp với điều kiện thực tế và đảm bảo hiệu quả.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Hiệu trưởng và các cán bộ quản lý giáo dục cấp trường, phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS tại Thủ Dầu Một đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan.
  • Đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực, có tính khả thi cao nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng làm cơ sở cho các địa phương khác trong việc quản lý và tổ chức bồi dưỡng giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai thí điểm các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa bàn khác.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và bồi dưỡng năng lực dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trung học cơ sở trong giai đoạn đổi mới.