Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên (GV) trung học cơ sở (THCS) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, các trường THCS tại thành phố Thanh Hóa đã chú trọng công tác bồi dưỡng GV nhằm đáp ứng chuẩn nghề nghiệp do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy chất lượng đội ngũ GV vẫn chưa đồng đều, còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm và thái độ nghề nghiệp. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ GV trong các trường THCS thành phố Thanh Hóa theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ GV, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 10 trường THCS công lập trên địa bàn thành phố Thanh Hóa, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2019-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng GV, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục phổ thông, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ GV phù hợp với chuẩn nghề nghiệp. Các chỉ số đánh giá như tỷ lệ GV đạt chuẩn nghề nghiệp, mức độ hài lòng của GV về công tác bồi dưỡng và hiệu quả áp dụng kiến thức sau bồi dưỡng được xem là các metrics quan trọng để đo lường thành công của hoạt động này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục. Thứ nhất, lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng GV nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển đội ngũ. Thứ hai, lý thuyết phát triển nguồn nhân lực tập trung vào việc nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức và kỹ năng nghề nghiệp của GV thông qua các chương trình bồi dưỡng phù hợp với chuẩn nghề nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm: chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS (bao gồm 5 tiêu chuẩn và 15 tiêu chí theo Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT), hoạt động bồi dưỡng đội ngũ GV (quá trình nâng cao kiến thức, kỹ năng và năng lực nghề nghiệp), và quản lý hoạt động bồi dưỡng (quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng). Mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng được xây dựng dựa trên chu trình quản lý gồm bốn chức năng cơ bản: kế hoạch hóa, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng 200 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường THCS công lập ở thành phố Thanh Hóa, phỏng vấn sâu với các hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và quan sát trực tiếp các hoạt động bồi dưỡng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, tính toán tỷ lệ phần trăm, trung bình và biểu đồ minh họa. Ngoài ra, phương pháp chuyên gia được áp dụng để thu thập ý kiến đánh giá về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất. Việc lựa chọn phương pháp này nhằm đảm bảo tính khách quan, toàn diện và phù hợp với đặc thù quản lý giáo dục tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng: Khoảng 78% cán bộ quản lý và 65% giáo viên nhận thức rõ vai trò của bồi dưỡng trong nâng cao năng lực nghề nghiệp, tuy nhiên vẫn còn 22% cán bộ quản lý và 35% giáo viên chưa thực sự quan tâm đúng mức.

  2. Mức độ thực hiện kế hoạch bồi dưỡng: Chỉ có khoảng 60% trường THCS xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết và phù hợp với chuẩn nghề nghiệp; 40% còn lại chưa có kế hoạch cụ thể hoặc kế hoạch chưa sát thực tế.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Phương pháp giảng giải truyền thống chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất (khoảng 70%), trong khi các phương pháp tích cực như nghiên cứu tình huống, dự án chỉ chiếm khoảng 30%. Hình thức bồi dưỡng tại chỗ được áp dụng phổ biến (85%), bồi dưỡng tập trung chiếm 50%, còn bồi dưỡng trực tuyến mới chỉ chiếm khoảng 20%.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí: Khoảng 55% trường có đủ trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng như máy chiếu, máy tính và mạng internet ổn định; tuy nhiên, ngân sách dành cho bồi dưỡng còn hạn chế, chỉ khoảng 40% trường được cấp kinh phí đầy đủ, phần lớn GV phải tự đóng góp.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và GV về hoạt động bồi dưỡng đã có chuyển biến tích cực, song vẫn còn khoảng cách giữa nhận thức và thực tiễn thực hiện. Việc chưa xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết ở một số trường phản ánh hạn chế trong công tác quản lý, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực và đa dạng hình thức bồi dưỡng còn hạn chế, chưa phát huy tối đa tiềm năng phát triển năng lực GV.

Điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng. Tỷ lệ trường có trang thiết bị đầy đủ chưa cao, ngân sách hạn chế làm giảm khả năng tổ chức các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả. Kết quả này phù hợp với báo cáo của một số nghiên cứu trước đây về thực trạng quản lý giáo dục tại các địa phương có điều kiện kinh tế tương đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các trường có kế hoạch bồi dưỡng, tỷ lệ sử dụng các phương pháp bồi dưỡng, và biểu đồ tròn về nguồn kinh phí dành cho bồi dưỡng. Bảng tổng hợp đánh giá mức độ nhận thức của cán bộ quản lý và GV cũng giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức về vai trò của hoạt động bồi dưỡng, đảm bảo 100% cán bộ quản lý và GV hiểu rõ tầm quan trọng trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, sát thực tế: Mỗi trường THCS cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng theo chuẩn nghề nghiệp, cập nhật hàng năm, đảm bảo kế hoạch phù hợp với nhu cầu thực tế và mục tiêu phát triển đội ngũ. Thời gian hoàn thành trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

  3. Đổi mới phương pháp và đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Khuyến khích áp dụng các phương pháp tích cực như nghiên cứu tình huống, dự án, đàm thoại và tăng cường bồi dưỡng trực tuyến để nâng cao hiệu quả học tập. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng phương pháp tích cực lên 60% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng GD&ĐT.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động bồi dưỡng: Đề xuất UBND tỉnh và các cấp có thẩm quyền tăng ngân sách hỗ trợ, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa để đảm bảo trang thiết bị hiện đại phục vụ bồi dưỡng. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường có đủ thiết bị lên 80% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, UBND thành phố.

  5. Xây dựng cơ chế kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ kết quả bồi dưỡng, gắn với đánh giá năng lực GV và chính sách khen thưởng, nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của GV. Thời gian triển khai trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường THCS có thể áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với chuẩn nghề nghiệp.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: GV có thể hiểu rõ hơn về chuẩn nghề nghiệp, nâng cao nhận thức và kỹ năng tự bồi dưỡng, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển nghề nghiệp.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, thành phố có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ, đầu tư và phát triển đội ngũ GV.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú, giúp nghiên cứu sâu hơn về quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS là gì?
    Chuẩn nghề nghiệp là hệ thống các tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực mà giáo viên THCS cần đạt được để thực hiện nhiệm vụ dạy học và giáo dục, bao gồm 5 tiêu chuẩn và 15 tiêu chí theo Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT.

  2. Tại sao quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện đúng mục tiêu, nâng cao chất lượng đội ngũ GV, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và chuẩn nghề nghiệp.

  3. Những phương pháp bồi dưỡng nào được áp dụng phổ biến?
    Phương pháp giảng giải truyền thống vẫn phổ biến, nhưng các phương pháp tích cực như đàm thoại, nghiên cứu tình huống, dự án và bồi dưỡng trực tuyến đang được khuyến khích áp dụng để nâng cao hiệu quả.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và GV, năng lực quản lý của hiệu trưởng, nguồn kinh phí, cơ sở vật chất, chính sách hỗ trợ và xu hướng hội nhập quốc tế.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng đội ngũ giáo viên?
    Cần nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới phương pháp, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí, đồng thời thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THCS tại thành phố Thanh Hóa theo chuẩn nghề nghiệp.
  • Phát hiện những hạn chế về nhận thức, kế hoạch bồi dưỡng, phương pháp áp dụng và điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bồi dưỡng, phù hợp với đặc thù địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường tăng cường đầu tư, đổi mới phương pháp và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng mô hình quản lý hiệu quả cho các cấp học khác, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tới, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả công tác bồi dưỡng.