Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục hiện đại, việc quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian qua quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trở thành một vấn đề cấp thiết. Theo ước tính, Bắc Ninh là vùng đất có truyền thống văn hóa dân gian đặc sắc, trong đó quan họ là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, được UNESCO công nhận. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản này trong môi trường giáo dục phổ thông còn nhiều hạn chế, đặc biệt là ở cấp trung học cơ sở. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ Bắc Ninh cho học sinh trung học cơ sở, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc truyền thống, góp phần phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mỹ cho học sinh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 15 trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, bao gồm 8 trường tại huyện Tiên Du và 7 trường tại thành phố Bắc Ninh, trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển năng lực học sinh trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết phát triển năng lực âm nhạc truyền thống. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các yếu tố như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động giáo dục nhằm đảm bảo hiệu quả và bền vững. Lý thuyết phát triển năng lực âm nhạc truyền thống nhấn mạnh vai trò của việc truyền dạy, bồi dưỡng kỹ năng và thái độ âm nhạc dân gian trong môi trường giáo dục phổ thông.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng: quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động nhằm nâng cao năng lực và phẩm chất của học sinh trong lĩnh vực âm nhạc dân gian.
  • Âm nhạc dân gian quan họ: loại hình nghệ thuật truyền thống đặc trưng của vùng Bắc Ninh, bao gồm các làn điệu, câu hát mang đậm giá trị văn hóa dân tộc.
  • Bồi dưỡng năng lực âm nhạc: quá trình nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ âm nhạc cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục chính khóa và ngoại khóa.
  • Hiệu quả quản lý: mức độ đạt được các mục tiêu đề ra trong việc tổ chức và thực hiện hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian.
  • Phát triển toàn diện học sinh: sự phát triển đồng bộ về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và kỹ năng xã hội của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ Bắc Ninh. Cỡ mẫu gồm 450 học sinh, 60 giáo viên âm nhạc và 15 cán bộ quản lý giáo dục tại 15 trường trung học cơ sở được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế các hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian.
  • Dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo ngành giáo dục, văn hóa, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Giáo dục 2005, Nghị quyết số 23-NQ/TW về phát triển văn hóa Việt Nam.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả để tổng hợp số liệu khảo sát về mức độ tham gia, nhận thức và hiệu quả hoạt động bồi dưỡng.
  • Phân tích nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng.
  • So sánh tỷ lệ phần trăm giữa các nhóm đối tượng và địa bàn để đánh giá sự khác biệt trong thực tiễn quản lý.

Thời gian nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2017, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ tổ chức hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian còn hạn chế: Chỉ khoảng 60% trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh tổ chức đều đặn các hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ cho học sinh. Trong số đó, chỉ 45% có kế hoạch bồi dưỡng cụ thể và được triển khai bài bản.

  2. Chất lượng đội ngũ giáo viên âm nhạc chưa đáp ứng yêu cầu: Khoảng 55% giáo viên âm nhạc được khảo sát cho biết họ chưa được đào tạo chuyên sâu về âm nhạc dân gian quan họ, dẫn đến hạn chế trong việc truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho học sinh.

  3. Nguồn lực vật chất và tài chính còn thiếu hụt: Chỉ 40% trường có đủ cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian, trong khi 70% cán bộ quản lý cho rằng kinh phí dành cho hoạt động này chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

  4. Nhận thức và thái độ của học sinh đối với âm nhạc dân gian quan họ tích cực nhưng chưa sâu sắc: Khoảng 75% học sinh tham gia khảo sát bày tỏ sự yêu thích và mong muốn được học hỏi thêm về âm nhạc dân gian, tuy nhiên chỉ 50% có thể biểu diễn hoặc hiểu rõ các làn điệu quan họ cơ bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý giáo dục và các đơn vị văn hóa trong việc xây dựng kế hoạch và triển khai hoạt động bồi dưỡng. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục âm nhạc truyền thống, tỷ lệ trường tổ chức hoạt động bồi dưỡng đều đặn tại Bắc Ninh thấp hơn khoảng 15-20%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý.

Chất lượng đội ngũ giáo viên là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng. Việc thiếu các khóa đào tạo chuyên sâu về âm nhạc dân gian quan họ khiến giáo viên khó truyền tải đầy đủ giá trị văn hóa và kỹ năng biểu diễn cho học sinh. Điều này phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục về tình trạng thiếu hụt nhân lực có chuyên môn sâu trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống.

Nguồn lực vật chất và tài chính hạn chế cũng là rào cản lớn, làm giảm khả năng tổ chức các hoạt động ngoại khóa, biểu diễn và giao lưu văn hóa, từ đó ảnh hưởng đến sự hứng thú và tiếp thu của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường có đủ cơ sở vật chất và kinh phí theo từng năm, giúp minh họa xu hướng và mức độ cải thiện hoặc suy giảm.

Nhận thức tích cực của học sinh là điểm sáng, cho thấy tiềm năng phát triển hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian nếu được quản lý và đầu tư đúng hướng. So sánh với các nghiên cứu khác, mức độ yêu thích âm nhạc dân gian của học sinh Bắc Ninh tương đối cao, nhưng khả năng biểu diễn và hiểu biết còn hạn chế, đòi hỏi các biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo và truyền cảm hứng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng âm nhạc dân gian đồng bộ, bài bản: Các trường trung học cơ sở cần phối hợp với Sở Giáo dục và Sở Văn hóa để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, có mục tiêu rõ ràng, đảm bảo tổ chức đều đặn các hoạt động trong năm học. Thời gian thực hiện: từ năm học 2019-2020, chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu các trường và phòng giáo dục địa phương.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên âm nhạc: Tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn về âm nhạc dân gian quan họ cho giáo viên, đặc biệt là kỹ năng biểu diễn và truyền đạt giá trị văn hóa. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên được đào tạo chuyên sâu lên ít nhất 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục phối hợp với các trung tâm đào tạo nghệ thuật.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ bồi dưỡng âm nhạc dân gian: Cải thiện phòng học, trang thiết bị âm thanh, nhạc cụ truyền thống để tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tham gia các hoạt động bồi dưỡng. Mục tiêu đạt 70% trường có đủ điều kiện cơ sở vật chất trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giáo dục và các trường.

  4. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giá trị âm nhạc dân gian quan họ trong cộng đồng học sinh và phụ huynh: Tổ chức các buổi giao lưu, biểu diễn, hội thi nhằm khơi dậy niềm yêu thích và ý thức bảo tồn di sản văn hóa. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ học sinh tích cực tham gia hoạt động lên trên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường, các đoàn thể học sinh và phụ huynh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và hiệu quả.

  2. Giáo viên âm nhạc trường trung học cơ sở: Nắm bắt kiến thức, phương pháp bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian và giáo dục nghệ thuật: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc truyền thống trong môi trường giáo dục phổ thông.

  4. Phụ huynh và cộng đồng địa phương: Hiểu được vai trò của âm nhạc dân gian trong giáo dục và phát triển nhân cách học sinh, từ đó hỗ trợ và tạo điều kiện cho con em tham gia các hoạt động bồi dưỡng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ Bắc Ninh được tổ chức như thế nào tại các trường trung học cơ sở?
    Hoạt động thường được tổ chức dưới dạng câu lạc bộ âm nhạc, các buổi ngoại khóa, hội thi và biểu diễn văn nghệ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trường tổ chức đều đặn, còn lại chưa có kế hoạch bài bản. Ví dụ, một số trường tại huyện Tiên Du đã xây dựng câu lạc bộ quan họ với sự tham gia của 70% học sinh yêu thích.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu và thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị quản lý giáo dục và văn hóa. Theo báo cáo ngành, chỉ 40% trường có đủ thiết bị phục vụ hoạt động này.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên âm nhạc dân gian?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng biểu diễn và truyền đạt giá trị văn hóa quan họ. Ví dụ, Sở Giáo dục đã phối hợp với trung tâm nghệ thuật tổ chức tập huấn cho 60 giáo viên trong năm 2017, giúp nâng cao năng lực chuyên môn.

  4. Học sinh có thái độ như thế nào đối với âm nhạc dân gian quan họ?
    Phần lớn học sinh (khoảng 75%) yêu thích và mong muốn học hỏi thêm, nhưng chỉ 50% có khả năng biểu diễn hoặc hiểu biết cơ bản. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển nhưng cần có phương pháp bồi dưỡng phù hợp.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng âm nhạc dân gian?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch bài bản, đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và tuyên truyền nâng cao nhận thức học sinh, phụ huynh. Mỗi biện pháp đều có mục tiêu cụ thể và thời gian thực hiện rõ ràng nhằm đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân gian quan họ Bắc Ninh tại các trường trung học cơ sở còn nhiều hạn chế về tổ chức, nhân lực và nguồn lực.
  • Giáo viên âm nhạc chưa được đào tạo chuyên sâu, ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng và truyền đạt giá trị văn hóa truyền thống.
  • Cơ sở vật chất và kinh phí phục vụ hoạt động bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu thực tế, cần được đầu tư nâng cấp.
  • Học sinh có thái độ tích cực đối với âm nhạc dân gian nhưng khả năng biểu diễn và hiểu biết còn hạn chế.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm xây dựng kế hoạch, đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và tuyên truyền nâng cao nhận thức nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng âm nhạc dân gian trong trường trung học cơ sở.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới, đồng thời tiến hành đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản âm nhạc dân gian quan họ trong giáo dục phổ thông. Hành động ngay hôm nay để giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống cho thế hệ tương lai!