Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013, giáo dục mầm non được xác định là nền tảng quan trọng để phát triển nhân cách và kỹ năng sống cho trẻ. Tại trường Mầm non B xã Tứ Hiệp, huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội, với quy mô 11 lớp và 376 học sinh năm học 2016-2017, việc quản lý hoạt động giáo dục giá trị sống (GTS) và kỹ năng sống (KNS) cho trẻ được xem là nhiệm vụ trọng tâm nhằm hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp một. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS tại trường, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho trẻ mẫu giáo trong năm học 2016-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đồng thời hỗ trợ phát triển nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho trẻ mầm non. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan quản lý nhằm vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục, trong đó quản lý nhà trường đóng vai trò trung tâm. Giá trị sống được định nghĩa là hệ thống các quan niệm, chuẩn mực đạo đức, phẩm chất nhân cách như hòa bình, tôn trọng, yêu thương, trung thực, hợp tác, trách nhiệm... giúp cá nhân sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực cho xã hội. Kỹ năng sống là khả năng ứng xử phù hợp, tự quản lý bản thân và quan hệ xã hội, bao gồm kỹ năng tự nhận thức, giao tiếp, hợp tác, giải quyết mâu thuẫn, tự bảo vệ bản thân... Giáo dục GTS và KNS là quá trình tổ chức tác động có chủ định nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho trẻ, giúp trẻ hình thành nhân cách toàn diện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu hỏi khảo sát 3 cán bộ quản lý, 26 giáo viên, 30 phụ huynh học sinh, 5 cán bộ địa phương và 120 trẻ mẫu giáo tại trường MN B xã Tứ Hiệp.
  • Phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục GTS, KNS tại trường.
  • Đánh giá các sản phẩm giáo dục như đồ dùng, đồ chơi, sản phẩm tạo hình của trẻ.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng nhận thức, tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2016-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về giáo dục GTS, KNS: 80,7% giáo viên có trình độ chuyên môn trên chuẩn, tuy nhiên chỉ khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của giáo dục GTS, KNS cho trẻ. Phụ huynh và cán bộ địa phương có nhận thức chưa đồng đều, ảnh hưởng đến sự phối hợp trong giáo dục.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục GTS, KNS: Trường tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và tích hợp GTS, KNS vào các môn học với mật độ tổ chức khoảng 70%. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp giáo dục còn mang tính truyền thống, chưa đa dạng hóa hình thức và chưa phát huy tối đa tính chủ động, sáng tạo của trẻ.

  3. Quản lý chương trình và kế hoạch giáo dục: Kế hoạch giáo dục GTS, KNS được xây dựng theo năm học với các mục tiêu rõ ràng, song việc chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, đánh giá còn thiếu sự đồng bộ và thường xuyên. Khoảng 60% giáo viên cho biết chưa được bồi dưỡng đầy đủ về năng lực sư phạm liên quan đến GTS, KNS.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và tài chính: Trường có cơ sở vật chất khang trang, đầy đủ trang thiết bị phục vụ giáo dục, tuy nhiên kinh phí dành riêng cho hoạt động giáo dục GTS, KNS còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức các hoạt động.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS tại trường MN B xã Tứ Hiệp đã có những bước tiến tích cực, thể hiện qua tỷ lệ giáo viên có trình độ chuyên môn cao và sự quan tâm của ban giám hiệu. Tuy nhiên, nhận thức chưa đồng đều giữa các lực lượng tham gia quản lý và giáo dục là nguyên nhân chính dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong tổ chức và kiểm tra, đánh giá. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tích hợp GTS, KNS vào chương trình giáo dục mầm non là xu hướng chung, nhưng đòi hỏi sự đổi mới phương pháp và nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên. Việc thiếu kinh phí và chưa đa dạng hóa hình thức giáo dục cũng là những hạn chế phổ biến. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng và bảng tổng hợp mức độ thực hiện các hoạt động giáo dục GTS, KNS.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về giáo dục GTS, KNS, phương pháp tích hợp và đổi mới sáng tạo trong giảng dạy. Mục tiêu đạt 90% giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 1 năm, do Phòng GD&ĐT phối hợp với nhà trường thực hiện.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục GTS, KNS đồng bộ, cụ thể: Ban giám hiệu cần chỉ đạo xây dựng kế hoạch chi tiết theo từng quý, tháng, tuần, đảm bảo lồng ghép hiệu quả vào các hoạt động giáo dục chính khóa và ngoài giờ. Thời gian triển khai ngay từ đầu năm học.

  3. Đa dạng hóa hình thức và phương pháp giáo dục: Áp dụng phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi, nêu tình huống, kết hợp hoạt động cá nhân và nhóm nhằm tăng tính hấp dẫn và hiệu quả giáo dục. Giáo viên cần được hỗ trợ tài liệu và công cụ phù hợp.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, kết hợp tự đánh giá và đánh giá chéo giữa các lớp, tổ chức hội thảo chia sẻ kinh nghiệm. Kết quả đánh giá làm cơ sở cho khen thưởng và điều chỉnh kế hoạch.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng kênh thông tin liên lạc thường xuyên với phụ huynh, tổ chức các buổi sinh hoạt, tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của gia đình trong giáo dục GTS, KNS cho trẻ.

  6. Bảo đảm điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí: Nhà trường phối hợp với các cấp quản lý và phụ huynh huy động nguồn lực để đầu tư trang thiết bị, đồ chơi giáo dục phục vụ hoạt động GTS, KNS. Lập kế hoạch sử dụng kinh phí hiệu quả, minh bạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện hiệu quả tại các cơ sở giáo dục mầm non.

  2. Giáo viên mầm non: Nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục GTS, KNS phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ, đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống trong sự phát triển toàn diện của trẻ, từ đó phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong giáo dục con em.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục GTS, KNS, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống có khác nhau không?
    Giá trị sống là hệ thống các chuẩn mực đạo đức, phẩm chất nhân cách như yêu thương, trung thực, hợp tác; kỹ năng sống là khả năng ứng xử, tự quản lý bản thân và quan hệ xã hội. Hai yếu tố này bổ trợ lẫn nhau trong giáo dục trẻ.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS trong trường mầm non?
    Quản lý giúp tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hiệu quả các hoạt động giáo dục, đảm bảo mục tiêu phát triển toàn diện về nhân cách và năng lực cho trẻ được thực hiện đồng bộ và hiệu quả.

  3. Phương pháp giáo dục GTS, KNS nào phù hợp với trẻ mẫu giáo?
    Phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi, nêu tình huống, kết hợp hoạt động cá nhân và nhóm là phù hợp, giúp trẻ hứng thú, chủ động khám phá và phát triển kỹ năng một cách tự nhiên.

  4. Làm thế nào để phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục GTS, KNS?
    Thông qua các buổi họp phụ huynh, tọa đàm, truyền thông thường xuyên về nội dung và phương pháp giáo dục, tạo sự đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau trong việc giáo dục trẻ.

  5. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của các lực lượng tham gia, thiếu kinh phí và trang thiết bị, phương pháp giáo dục chưa đa dạng, kiểm tra đánh giá chưa thường xuyên và đồng bộ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống tại trường Mầm non B xã Tứ Hiệp đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục GTS, KNS.
  • Việc xây dựng kế hoạch đồng bộ, đổi mới phương pháp giáo dục và tăng cường kiểm tra, đánh giá là cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng góp phần tạo môi trường giáo dục toàn diện cho trẻ.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai bồi dưỡng năng lực, hoàn thiện kế hoạch và tăng cường nguồn lực vật chất, tài chính cho hoạt động giáo dục GTS, KNS trong năm học tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần xây dựng thế hệ trẻ phát triển toàn diện và bền vững!