Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục tiểu học giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển trí tuệ và nhân cách của học sinh. Tại huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang, hoạt động dạy học theo tiếp cận tích hợp đã được triển khai nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện của ngành giáo dục. Theo khảo sát thực trạng tại 06 trường tiểu học trên địa bàn, gồm Trường TH Nà Trì, Nấm Dẩn, Tả Nhìu, Trung Thịnh, Xín Mần và PTDTBT TH Bản Ngò, nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của dạy học tích hợp đạt mức khoảng 75%, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và năng lực quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Xín Mần trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện trong năm học 2019-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên nâng cao năng lực quản lý, đồng thời cải thiện các chỉ số về chất lượng dạy học và sự hài lòng của học sinh, phụ huynh, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và mô hình dạy học tích hợp. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Mô hình dạy học theo tiếp cận tích hợp được xây dựng trên cơ sở quan điểm tích hợp đa môn, liên môn và xuyên môn, nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho học sinh. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: (1) Quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp là quá trình điều khiển có tổ chức các hoạt động dạy học nhằm vận dụng kiến thức liên ngành; (2) Tiếp cận tích hợp trong giáo dục là sự kết hợp các nội dung, kỹ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau trong một kế hoạch dạy học thống nhất; (3) Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý dạy học tích hợp là người chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học tích hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát 11 cán bộ quản lý và 59 giáo viên tại 06 trường tiểu học huyện Xín Mần, thu thập thông tin về nhận thức, thực trạng quản lý và điều kiện cơ sở vật chất phục vụ dạy học tích hợp. Phương pháp điều tra sử dụng bảng câu hỏi chuẩn hóa, kết hợp đàm thoại sâu với một số cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn. Phương pháp chuyên gia được áp dụng để xin ý kiến đánh giá và góp ý về các biện pháp quản lý đề xuất. Dữ liệu được xử lý bằng các công thức thống kê cơ bản như tính tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình nhằm phân tích mức độ thực hiện và các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2019-2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phản ánh chính xác thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học tích hợp: Khoảng 78% cán bộ quản lý và 72% giáo viên tại các trường tiểu học huyện Xín Mần nhận thức rõ vai trò và ý nghĩa của dạy học theo tiếp cận tích hợp trong đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 22% cán bộ và giáo viên chưa thực sự hiểu sâu sắc hoặc chưa áp dụng hiệu quả phương pháp này.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch quản lý: Chỉ có khoảng 60% hiệu trưởng xây dựng kế hoạch quản lý dạy học tích hợp chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường. Phần lớn kế hoạch còn chung chung, thiếu cụ thể về mục tiêu, nội dung và phương pháp thực hiện.

  3. Tổ chức thực hiện và chỉ đạo: Khoảng 65% giáo viên cho biết việc tổ chức thực hiện dạy học tích hợp được chỉ đạo thường xuyên, nhưng chỉ 55% cảm thấy được hỗ trợ đầy đủ về chuyên môn và cơ sở vật chất. Việc kiểm tra, đánh giá dạy học tích hợp được thực hiện chưa đồng bộ, chỉ khoảng 50% trường có quy trình kiểm tra rõ ràng.

  4. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Kết quả khảo sát cho thấy 70% trường tiểu học tại huyện Xín Mần có cơ sở vật chất còn thiếu thốn, thiết bị dạy học phục vụ dạy học tích hợp chưa đầy đủ và hiện đại, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai phương pháp này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn tại huyện Xín Mần, dẫn đến nguồn lực đầu tư cho giáo dục hạn chế. Năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý, giáo viên chưa đồng đều, một phần do thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về dạy học tích hợp. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ nhận thức và áp dụng dạy học tích hợp tại Xín Mần thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự cần thiết phải tăng cường đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật. Việc kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức làm giảm khả năng phát hiện và khắc phục kịp thời các tồn tại trong quá trình dạy học. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, mức độ xây dựng kế hoạch và đánh giá dạy học tích hợp sẽ minh họa rõ nét sự phân bố này. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò then chốt của hiệu trưởng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dạy học tích hợp, đồng thời nhấn mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo môi trường giáo dục toàn diện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về dạy học theo tiếp cận tích hợp, tập trung vào kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường sư phạm thực hiện.

  2. Đổi mới quản lý và phương pháp dạy học: Khuyến khích hiệu trưởng áp dụng các mô hình quản lý linh hoạt, sáng tạo, tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy tích hợp. Thực hiện thí điểm tại 3 trường trong năm học tiếp theo, đánh giá hiệu quả để nhân rộng.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Huy động nguồn lực xã hội hóa, phối hợp với chính quyền địa phương để nâng cấp phòng học, mua sắm thiết bị hiện đại phục vụ dạy học tích hợp. Mục tiêu hoàn thành trong 24 tháng, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn nhất.

  4. Phát triển cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng các chương trình truyền thông, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của phụ huynh và cộng đồng về vai trò của dạy học tích hợp. Tổ chức định kỳ 2 lần/năm, do Ban giám hiệu và Hội cha mẹ học sinh chủ trì.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và rút kinh nghiệm: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá dạy học tích hợp phù hợp với đặc điểm địa phương, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện sớm các khó khăn, từ đó có biện pháp hỗ trợ kịp thời. Thực hiện ngay trong năm học 2021-2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường tiểu học: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, sở giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách, chương trình bồi dưỡng và hỗ trợ kỹ thuật phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích hợp, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng tích hợp, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo, đồng thời ứng dụng vào giảng dạy và quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học theo tiếp cận tích hợp là gì?
    Dạy học theo tiếp cận tích hợp là phương pháp kết hợp các nội dung, kỹ năng từ nhiều môn học hoặc lĩnh vực khác nhau thành một kế hoạch dạy học thống nhất nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho học sinh.

  2. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý dạy học tích hợp như thế nào?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học tích hợp, đồng thời huy động nguồn lực và phối hợp các lực lượng giáo dục để đảm bảo hiệu quả thực hiện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học tích hợp tại huyện Xín Mần là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu kế hoạch chi tiết, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học còn hạn chế, cùng với việc kiểm tra, đánh giá chưa được thực hiện hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dạy học tích hợp cho giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên sâu, tập huấn kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các hoạt động chia sẻ kinh nghiệm và học tập lẫn nhau.

  5. Tại sao cần phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong dạy học tích hợp?
    Sự phối hợp này giúp tạo môi trường giáo dục toàn diện, huy động nguồn lực hỗ trợ, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của phụ huynh, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực học sinh.

Kết luận

  • Quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp tại các trường tiểu học huyện Xín Mần đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức thực hiện, nhưng còn nhiều hạn chế về kế hoạch, cơ sở vật chất và kiểm tra đánh giá.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá dạy học tích hợp, cần nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, cơ sở vật chất ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý dạy học tích hợp.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, bao gồm bồi dưỡng năng lực, đổi mới quản lý, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp với gia đình, xã hội nhằm nâng cao chất lượng dạy học tích hợp.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, khảo nghiệm các biện pháp đề xuất trong các năm học tiếp theo để hoàn thiện và nhân rộng mô hình quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả và bền vững của công tác quản lý dạy học theo tiếp cận tích hợp.