Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, với dân số năm 2020 đạt khoảng 327 nghìn người và mật độ dân số 291,6 người/km², là trung tâm kinh tế, chính trị và du lịch trọng điểm của vùng Bắc Bộ. Trong giai đoạn 2019-2021, công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương này đóng vai trò then chốt trong việc phát triển hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ thi công, sai phạm trong quản lý chi phí và chất lượng công trình chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và sự phát triển bền vững của thành phố.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hạ Long trong giai đoạn 2019-2021, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố, với trọng tâm là các hoạt động lập dự án, lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng, chi phí và tiến độ thi công.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư và các bên liên quan nhằm hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hạ Long nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án được hiểu là quá trình lập kế hoạch, điều phối nguồn lực và giám sát nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Các chức năng quản lý bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều tiết và kiểm soát.

  • Mô hình chu kỳ quản lý dự án: Bao gồm ba giai đoạn chính là chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc đầu tư, với các hoạt động cụ thể như lập dự án, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng, chi phí và tiến độ thi công.

  • Khái niệm dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Theo Luật Đầu tư và Luật Xây dựng, dự án đầu tư xây dựng cơ bản là tập hợp các đề xuất bỏ vốn để xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình trong thời gian xác định.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư, quản lý dự án, quản lý chất lượng công trình, quản lý chi phí đầu tư, quản lý tiến độ thi công, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tổng kết, báo cáo vốn, báo cáo đầu tư của thành phố Hạ Long giai đoạn 2019-2021, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu nghiên cứu chuyên ngành. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp 48 cán bộ quản lý đầu tư xây dựng tại các sở, ban ngành liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu tổng thể với đối tượng là cán bộ quản lý trực tiếp tham gia công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hạ Long.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ thống kê, so sánh số tuyệt đối và tương đối để đánh giá thực trạng quản lý dự án. Kết quả khảo sát được phân tích dựa trên thang đo Likert 5 mức nhằm đánh giá các khía cạnh quản lý như quy hoạch, lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng, chi phí và tiến độ.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021, phản ánh thực trạng và xu hướng quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hạ Long trong khoảng thời gian này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác lập dự án và thẩm định: Tỷ lệ dự án được phê duyệt tổng mức đầu tư xây dựng phù hợp với quy hoạch đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% dự án có sai phạm trong khâu lập dự án, dẫn đến điều chỉnh tổng mức đầu tư và kéo dài tiến độ thực hiện.

  2. Lựa chọn nhà thầu: Trong giai đoạn 2019-2021, tỷ lệ gói thầu sử dụng hình thức chỉ định thầu chiếm khoảng 30%, trong khi tỷ lệ đấu thầu rộng rãi và chào hàng cạnh tranh lần lượt đạt 45% và 25%. Tỷ lệ chỉ định thầu cao cho thấy còn tồn tại hạn chế trong việc áp dụng các hình thức đấu thầu minh bạch, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả dự án.

  3. Quản lý chất lượng thi công: Khoảng 20% dự án bị phát hiện vi phạm về chất lượng thi công, chủ yếu do thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình giám sát thi công và nghiệm thu. Tỷ lệ dự án đảm bảo tiến độ đạt khoảng 75%, còn lại 25% bị chậm tiến độ do các nguyên nhân như giải phóng mặt bằng, năng lực nhà thầu và điều kiện thời tiết.

  4. Quản lý chi phí đầu tư: Tổng mức đầu tư xây dựng điều chỉnh tăng trung bình 10% so với dự toán ban đầu, trong đó tỷ lệ giảm trừ quyết toán chiếm khoảng 5%. Việc quản lý chi phí chưa chặt chẽ dẫn đến phát sinh chi phí ngoài dự kiến, ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, các quy định pháp luật và chính sách quản lý đầu tư xây dựng còn chưa đồng bộ, chưa tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho công tác quản lý dự án. Về chủ quan, năng lực của Ban quản lý dự án và chủ đầu tư còn hạn chế, công tác lập kế hoạch, giám sát và kiểm soát tiến độ, chất lượng chưa được thực hiện nghiêm túc.

So sánh với kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng tại các tỉnh như Phú Thọ, Yên Bái và Bộ Chỉ huy Quân sự thành phố Hải Phòng, thành phố Hạ Long cần tăng cường công tác lập và thẩm định dự án, nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu, đồng thời áp dụng các biện pháp kiểm soát chất lượng và chi phí hiệu quả hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ các hình thức đấu thầu, bảng thống kê tiến độ và chất lượng dự án để minh họa rõ nét hơn các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực Ban quản lý dự án và chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng lập kế hoạch, giám sát thi công và quản lý chi phí nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và trách nhiệm của cán bộ quản lý. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do UBND thành phố phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu tổ chức.

  2. Cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu: Tăng cường áp dụng đấu thầu rộng rãi và chào hàng cạnh tranh, giảm tỷ lệ chỉ định thầu xuống dưới 15% trong vòng 2 năm tới. Ban Quản lý dự án và Sở Kế hoạch và Đầu tư chịu trách nhiệm triển khai, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát minh bạch và công khai kết quả đấu thầu.

  3. Tăng cường quản lý chất lượng và tiến độ thi công: Thiết lập hệ thống giám sát chất lượng công trình chặt chẽ, áp dụng công nghệ thông tin trong theo dõi tiến độ và kiểm tra chất lượng. Chủ đầu tư phối hợp với các đơn vị tư vấn giám sát thực hiện thường xuyên, báo cáo định kỳ hàng quý.

  4. Quản lý chi phí đầu tư hiệu quả: Xây dựng cơ chế kiểm soát chi phí chặt chẽ từ khâu lập dự toán đến quyết toán, áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm các sai phạm về chi phí. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do Sở Tài chính và Ban Quản lý dự án phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp quản lý dự án, từ đó hoàn thiện chính sách và tổ chức thực hiện hiệu quả hơn.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải tiến công tác lập dự án, lựa chọn nhà thầu, giám sát thi công và quản lý chi phí.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn giám sát: Hiểu rõ các yêu cầu quản lý chất lượng, tiến độ và chi phí, từ đó nâng cao năng lực thực hiện dự án theo đúng quy định.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu chuyên sâu về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản trong bối cảnh thực tiễn tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và giám sát các hoạt động đầu tư xây dựng nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Ví dụ, quản lý tiến độ thi công và kiểm soát chi phí là những nội dung quan trọng trong quản lý đầu tư.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng?
    Năng lực của Ban Quản lý dự án và chủ đầu tư là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, bên cạnh các yếu tố khách quan như chính sách pháp luật và điều kiện kinh tế địa phương. Năng lực chuyên môn và trách nhiệm cao giúp giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả dự án.

  3. Tại sao tỷ lệ chỉ định thầu còn cao lại là vấn đề?
    Chỉ định thầu hạn chế sự cạnh tranh, dễ dẫn đến lựa chọn nhà thầu không đủ năng lực, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ công trình. Việc tăng cường đấu thầu rộng rãi giúp minh bạch và nâng cao hiệu quả đầu tư.

  4. Làm thế nào để kiểm soát chất lượng thi công hiệu quả?
    Cần thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ từ khâu khảo sát, thiết kế đến thi công và nghiệm thu, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy chuẩn xây dựng. Việc kiểm tra định kỳ và xử lý kịp thời các vi phạm giúp đảm bảo chất lượng công trình.

  5. Giải pháp nào giúp quản lý chi phí đầu tư tốt hơn?
    Xây dựng cơ chế kiểm soát chi phí toàn diện, từ lập dự toán đến quyết toán, kết hợp với thanh tra, giám sát và xử lý nghiêm các sai phạm. Ví dụ, giảm thiểu điều chỉnh tổng mức đầu tư và tăng cường minh bạch trong thanh toán giúp kiểm soát chi phí hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hạ Long trong giai đoạn 2019-2021, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế cụ thể.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án bao gồm cả khách quan (chính sách, kinh tế) và chủ quan (năng lực Ban quản lý, chủ đầu tư).
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu, tăng cường kiểm soát chất lượng và chi phí đầu tư.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ các cơ quan quản lý và chủ đầu tư hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện chính sách và áp dụng công nghệ quản lý để nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hạ Long.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển bền vững thành phố Hạ Long!