Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động đấu thầu xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Theo báo cáo của ngành, trong giai đoạn 2001-2016, Công ty cổ phần Sông Đà 7 đã tham gia nhiều dự án xây dựng trọng điểm quốc gia, chủ yếu là các công trình thủy điện với tổng giá trị hàng trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty trong những năm gần đây cho thấy sự thiếu hiệu quả và bền vững, với năm 2016 công ty lỗ tới 211 tỷ đồng.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý đấu thầu xây dựng tại Công ty cổ phần Sông Đà 7 trong giai đoạn 2001-2016, nhằm phân tích thực trạng, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý đấu thầu đến năm 2020. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại công ty và sử dụng số liệu sơ cấp, thứ cấp thu thập trong giai đoạn này. Mục tiêu chính là nâng cao tỷ lệ thắng thầu, giá trị các gói thầu đạt được và hiệu quả thực tế của các dự án, góp phần cải thiện hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và mô hình quản lý đấu thầu xây dựng, tập trung vào ba nội dung chính: lập kế hoạch đấu thầu, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm soát hoạt động đấu thầu. Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Đấu thầu xây dựng: Quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu về chất lượng, chi phí và tiến độ dự án.
  • Quản lý đấu thầu xây dựng: Quá trình lập kế hoạch, tổ chức và kiểm soát hoạt động đấu thầu nhằm đạt mục tiêu thắng thầu và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
  • Tiêu chí đánh giá quản lý đấu thầu: Tỷ lệ thắng thầu, giá trị các gói thầu đạt được, hiệu quả thực tế của dự án.
  • Nhân tố ảnh hưởng: Bao gồm nhân lực, năng lực tài chính, máy móc thiết bị, khả năng liên doanh liên kết, uy tín chủ đầu tư, chất lượng thông tin, môi trường pháp luật và kinh tế vĩ mô.

Khung nghiên cứu phân tích các nhân tố ảnh hưởng thuộc về doanh nghiệp, chủ đầu tư, môi trường ngành và môi trường vĩ mô, từ đó xây dựng các giải pháp hoàn thiện quản lý đấu thầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, hồ sơ dự án, văn bản pháp luật liên quan đến đấu thầu xây dựng và các tài liệu nghiên cứu đã công bố. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 15 cán bộ, nhân viên liên quan đến hoạt động đấu thầu tại Công ty cổ phần Sông Đà 7 trong tháng 8 năm 2017, với tỷ lệ phản hồi 100%.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu sơ cấp, đồng thời áp dụng phương pháp so sánh, đối chiếu và tính tỷ lệ phần trăm cho số liệu thứ cấp. Quy trình nghiên cứu gồm bốn bước: nghiên cứu tài liệu, thu thập số liệu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp. Cỡ mẫu khảo sát nhỏ nhưng tập trung vào những người trực tiếp tham gia quản lý đấu thầu, đảm bảo tính chuyên sâu và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thắng thầu và giá trị gói thầu đạt được giảm sút: Trong giai đoạn 2001-2016, Công ty cổ phần Sông Đà 7 chủ yếu tham gia các dự án thủy điện với hình thức chỉ định thầu. Tuy nhiên, số lượng dự án mới giảm mạnh, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp, nhà ở và giao thông. Tỷ lệ thắng thầu và giá trị các gói thầu đạt được giảm rõ rệt, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và lợi nhuận của công ty. Năm 2016, doanh thu chỉ đạt khoảng 187 tỷ đồng, giảm gần 70% so với kế hoạch, đồng thời công ty lỗ 211 tỷ đồng.

  2. Thực trạng lập kế hoạch đấu thầu còn hạn chế: Quy trình lập kế hoạch đấu thầu tại công ty tuân thủ các bước cơ bản như phân tích môi trường, xác định mục tiêu, xây dựng phương án và quyết định kế hoạch. Tuy nhiên, công tác thu thập thông tin về các dự án ngoài lĩnh vực thủy điện còn yếu, chưa khai thác hiệu quả các nguồn thông tin bên ngoài, dẫn đến việc lựa chọn dự án tham gia đấu thầu chưa tối ưu.

  3. Nguồn nhân lực và tổ chức bộ máy quản lý đấu thầu chưa đáp ứng yêu cầu: Số lượng cán bộ chuyên trách đấu thầu giảm mạnh trong giai đoạn 2014-2016, từ 871 người xuống còn 145 người, trong đó trình độ đại học trở lên chiếm tỷ lệ thấp. Bộ máy quản lý đấu thầu chủ yếu tập trung tại phòng Kinh tế đầu tư, nhưng chưa có sự phối hợp chặt chẽ với các phòng ban khác, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức thực hiện kế hoạch đấu thầu.

  4. Kiểm soát hoạt động đấu thầu chưa chặt chẽ: Công tác kiểm soát kế hoạch đấu thầu chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống. Việc theo dõi, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch còn mang tính hình thức, chưa kịp thời phát hiện và xử lý các sai lệch, dẫn đến hiệu quả quản lý đấu thầu thấp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực tài chính và nhân lực của công ty còn yếu, đặc biệt trong bối cảnh thị trường xây dựng cạnh tranh khốc liệt và các dự án thủy điện trọng điểm dần hoàn thành. So với các doanh nghiệp xây dựng khác, CTCP Sông Đà 7 chưa tận dụng tốt các cơ hội mở rộng sang các lĩnh vực công nghiệp, nhà ở và giao thông, dẫn đến giảm sút khả năng cạnh tranh trong đấu thầu.

Việc thiếu thông tin đầy đủ và kịp thời về các dự án mới làm giảm khả năng lập kế hoạch chính xác và hiệu quả. Đồng thời, tổ chức bộ máy quản lý đấu thầu chưa được tối ưu hóa, nhân lực chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu về trình độ và số lượng, ảnh hưởng đến chất lượng hồ sơ dự thầu và khả năng thương thảo hợp đồng.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đây về quản lý đấu thầu xây dựng tại doanh nghiệp Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của quản lý chiến lược, nguồn lực và kiểm soát trong nâng cao hiệu quả đấu thầu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thắng thầu theo năm, bảng so sánh doanh thu và lợi nhuận giai đoạn 2014-2016, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý đấu thầu để minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch đấu thầu: Tăng cường thu thập và phân tích thông tin thị trường, mở rộng mạng lưới quan hệ với các chủ đầu tư và tổ chức tư vấn để nâng cao chất lượng và tính kịp thời của kế hoạch đấu thầu. Mục tiêu nâng tỷ lệ dự án phù hợp được lựa chọn lên ít nhất 80% trong vòng 2 năm tới. Phòng Kinh tế đầu tư chủ trì thực hiện.

  2. Tăng cường năng lực nhân sự và tổ chức bộ máy quản lý đấu thầu: Tuyển dụng và đào tạo cán bộ chuyên trách đấu thầu có trình độ đại học trở lên, nâng tỷ lệ nhân sự trình độ cao lên trên 50% trong 3 năm tới. Cải tổ bộ máy quản lý đấu thầu theo hướng phối hợp liên phòng ban, nâng cao hiệu quả phối hợp và trách nhiệm. Ban lãnh đạo công ty chịu trách nhiệm chỉ đạo.

  3. Xây dựng hệ thống kiểm soát và đánh giá hiệu quả hoạt động đấu thầu: Thiết lập quy trình kiểm soát chặt chẽ, định kỳ đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch đấu thầu, phát hiện sớm các sai lệch và điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu đạt 100% các dự án được kiểm soát và báo cáo hàng quý. Phòng Kiểm soát nội bộ phối hợp với Phòng Kinh tế đầu tư thực hiện.

  4. Đẩy mạnh liên doanh, liên kết và đa dạng hóa lĩnh vực tham gia đấu thầu: Tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp xây dựng khác để tham gia các dự án quy mô lớn, đồng thời mở rộng sang các lĩnh vực công nghiệp, nhà ở, giao thông nhằm tăng cơ hội trúng thầu và nâng cao giá trị các gói thầu đạt được. Mục tiêu tăng giá trị gói thầu ngoài thủy điện lên 30% trong 3 năm tới. Ban lãnh đạo và phòng Kinh tế đầu tư phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp xây dựng: Nhận diện các điểm yếu trong quản lý đấu thầu, từ đó xây dựng chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động.

  2. Nhân viên phòng Kinh tế đầu tư và đấu thầu: Áp dụng các quy trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm soát đấu thầu được đề xuất để nâng cao chất lượng hồ sơ dự thầu và khả năng trúng thầu.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý xây dựng: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích thực trạng quản lý đấu thầu tại doanh nghiệp xây dựng Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tư vấn đấu thầu: Hiểu rõ thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý đấu thầu tại doanh nghiệp, từ đó xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đấu thầu xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đấu thầu xây dựng là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý đấu thầu xây dựng là quá trình lập kế hoạch, tổ chức và kiểm soát hoạt động đấu thầu nhằm đảm bảo doanh nghiệp trúng thầu và thực hiện dự án hiệu quả. Đây là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây dựng.

  2. Những tiêu chí nào dùng để đánh giá hiệu quả quản lý đấu thầu?
    Tiêu chí chính gồm tỷ lệ thắng thầu, giá trị các gói thầu đạt được và hiệu quả thực tế của các dự án. Ví dụ, tỷ lệ thắng thầu cao đồng nghĩa với khả năng cạnh tranh tốt trên thị trường.

  3. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn đến quản lý đấu thầu tại doanh nghiệp xây dựng?
    Bao gồm năng lực nhân lực, tài chính, máy móc thiết bị, khả năng liên doanh liên kết, uy tín chủ đầu tư, chất lượng thông tin và môi trường pháp luật, kinh tế vĩ mô. Ví dụ, năng lực tài chính mạnh giúp doanh nghiệp tham gia nhiều dự án hơn.

  4. Công ty cổ phần Sông Đà 7 gặp khó khăn gì trong quản lý đấu thầu?
    Công ty gặp khó khăn về giảm sút số lượng dự án, năng lực nhân sự và tài chính hạn chế, công tác thu thập thông tin và kiểm soát hoạt động đấu thầu chưa hiệu quả, dẫn đến giảm tỷ lệ thắng thầu và lợi nhuận.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý đấu thầu tại doanh nghiệp?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện lập kế hoạch, nâng cao năng lực nhân sự, xây dựng hệ thống kiểm soát chặt chẽ và đẩy mạnh liên doanh liên kết. Ví dụ, đào tạo nhân sự chuyên môn cao giúp cải thiện chất lượng hồ sơ dự thầu.

Kết luận

  • Quản lý đấu thầu xây dựng là hoạt động trọng yếu ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây dựng.
  • Thực trạng quản lý đấu thầu tại Công ty cổ phần Sông Đà 7 giai đoạn 2001-2016 còn nhiều hạn chế, đặc biệt về lập kế hoạch, tổ chức bộ máy và kiểm soát hoạt động.
  • Năng lực nhân lực, tài chính và khả năng thu thập thông tin là những nhân tố then chốt ảnh hưởng đến kết quả đấu thầu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý đấu thầu nhằm nâng cao tỷ lệ thắng thầu, giá trị gói thầu và hiệu quả dự án đến năm 2020.
  • Khuyến nghị các bên liên quan áp dụng nghiên cứu để nâng cao năng lực quản lý đấu thầu, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp xây dựng.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các doanh nghiệp xây dựng khác để so sánh và hoàn thiện hơn.

Call to action: Các doanh nghiệp xây dựng và nhà quản lý cần chú trọng đầu tư vào quản lý đấu thầu như một chiến lược phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.