Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, dẫn đến sự dư thừa lực lượng lao động nông thôn và nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp ngày càng tăng. Tại thị xã Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, lực lượng lao động trong độ tuổi từ 15 đến 59 chiếm khoảng 67,37% tổng dân số, trong đó nhóm tuổi từ 15-35 chiếm 40,38%, thể hiện nguồn lao động trẻ và dồi dào. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo nghề chiếm tới 64,81%, trong đó lực lượng trẻ chiếm gần một nửa, đồng thời 10,51% lao động đã đào tạo nhưng chưa có bằng chứng nhận, cho thấy chất lượng nguồn nhân lực còn thấp. Đặc biệt, khoảng 15% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số với trình độ học vấn thấp, tạo ra thách thức trong công tác đào tạo nghề.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên thị xã Long Mỹ trong giai đoạn 2016-2019. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý đào tạo nghề, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, nâng cao thu nhập và ổn định đời sống lao động nông thôn, đồng thời đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và giáo dục nghề nghiệp, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý của Harold Koontz: Quản lý là quá trình phối hợp các nỗ lực nhằm đạt mục tiêu tổ chức với hiệu quả cao nhất, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra.
  • Lý thuyết đào tạo nghề: Đào tạo nghề là quá trình có tổ chức nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người lao động, giúp họ thích nghi với yêu cầu công việc và thị trường lao động.
  • Khái niệm lao động nông thôn: Là lực lượng lao động trong độ tuổi lao động sinh sống và làm việc tại khu vực nông thôn, có đặc điểm đa dạng về trình độ và nhu cầu đào tạo nghề.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động đào tạo nghề, quản lý hoạt động đào tạo nghề, lao động nông thôn, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên cấp huyện, và các chức năng quản lý (kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đào tạo nghề cho lao động nông thôn, bao gồm Luật Giáo dục nghề nghiệp (2014), Quyết định số 1956/QĐ-TTg (2009) và các văn bản hướng dẫn của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực trạng tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên thị xã Long Mỹ qua phiếu hỏi (230 học viên, 17 giáo viên, 3 lãnh đạo trung tâm, 15 xã viên hợp tác xã), phỏng vấn trực tiếp và lấy ý kiến chuyên gia.
  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát bằng các công cụ thống kê để phân tích tỷ lệ lao động qua đào tạo, mức độ hài lòng, hiệu quả đào tạo và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo nghề.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2016-2017 đến 2018-2019, tập trung vào hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại thị xã Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức và vai trò đào tạo nghề: Khoảng 64,81% lao động nông thôn chưa qua đào tạo nghề, trong đó nhóm tuổi 15-35 chiếm gần 50%. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò đào tạo nghề cho lao động nông thôn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức đào tạo.

  2. Chất lượng và phương pháp đào tạo: Trung tâm áp dụng đa dạng phương pháp đào tạo như thuyết trình, trực quan, làm mẫu và luyện tập. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 55% học viên đánh giá phương pháp đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế. Hình thức đào tạo chủ yếu là dạy lý thuyết kết hợp thực hành tại trung tâm hoặc tại điểm cộng đồng, chưa tận dụng hiệu quả liên kết với doanh nghiệp.

  3. Quản lý hoạt động đào tạo nghề: Giám đốc trung tâm thực hiện đầy đủ các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Tuy nhiên, việc phối hợp với các lực lượng bên ngoài như doanh nghiệp, chính quyền địa phương còn yếu, dẫn đến hạn chế trong huy động nguồn lực và mở rộng mạng lưới đào tạo.

  4. Nguồn lực phục vụ đào tạo: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đào tạo nghề còn thiếu thốn, chỉ đáp ứng khoảng 70% nhu cầu thực tế. Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn phù hợp chiếm khoảng 80%, nhưng thiếu kỹ năng cập nhật phương pháp giảng dạy hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của đào tạo nghề cho lao động nông thôn, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại địa phương. So với các nghiên cứu quốc tế như kinh nghiệm Hàn Quốc về sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người lao động, thị xã Long Mỹ còn thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Việc áp dụng phương pháp đào tạo chưa đa dạng và chưa gắn kết thực tiễn làm giảm hiệu quả đào tạo, tương tự như các nghiên cứu trong nước chỉ ra sự không tương thích giữa đào tạo và nhu cầu thị trường lao động. Cơ sở vật chất và nguồn lực hạn chế cũng là yếu tố ảnh hưởng lớn đến chất lượng đào tạo, cần được đầu tư nâng cấp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề theo nhóm tuổi, bảng đánh giá mức độ hài lòng của học viên về phương pháp đào tạo, và sơ đồ mạng lưới phối hợp giữa trung tâm với các tổ chức bên ngoài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học viên về vai trò và tầm quan trọng của đào tạo nghề cho lao động nông thôn thông qua các chương trình tập huấn, hội thảo định kỳ trong vòng 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức.

  2. Bồi dưỡng kỹ năng quản lý và giảng dạy cho cán bộ quản lý và giáo viên, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch đào tạo nghề theo nhu cầu thị trường và đổi mới phương pháp giảng dạy tích cực, thực hiện trong 18 tháng, do Trung tâm phối hợp với các trường đại học đào tạo giáo viên nghề thực hiện.

  3. Đổi mới công tác tổ chức đào tạo nghề, tăng cường liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã để tổ chức thực hành, thực tập cho học viên, nhằm nâng cao kỹ năng thực tế và khả năng tìm kiếm việc làm, triển khai trong 24 tháng, do Trung tâm phối hợp với các doanh nghiệp địa phương thực hiện.

  4. Cải tiến nội dung, chương trình đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn và yêu cầu phát triển kinh tế địa phương, đồng thời đa dạng hóa hình thức đào tạo như đào tạo tại chỗ, đào tạo từ xa, thực hiện trong 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong hoạt động đào tạo nghề nhằm tạo động lực phát triển, thực hiện thường xuyên hàng năm, do Ban Giám đốc Trung tâm tổ chức.

  6. Thúc đẩy xã hội hóa đào tạo nghề, huy động nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và hỗ trợ học viên, triển khai trong 36 tháng, do Trung tâm phối hợp với UBND thị xã Long Mỹ và các tổ chức liên quan thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên, giúp nâng cao năng lực quản lý, lập kế hoạch và tổ chức đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn.

  2. Giáo viên và giảng viên đào tạo nghề, nhằm cải tiến phương pháp giảng dạy, cập nhật nội dung đào tạo sát với nhu cầu thực tế và nâng cao hiệu quả đào tạo.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn, đặc biệt trong các vùng có điều kiện tương đồng với thị xã Long Mỹ.

  4. Doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức xã hội tham gia vào hoạt động đào tạo nghề, giúp hiểu rõ vai trò phối hợp với các trung tâm đào tạo nghề, từ đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp lao động nông thôn nâng cao kỹ năng, thích nghi với thị trường lao động, tạo việc làm và tăng thu nhập, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Phương pháp đào tạo nghề nào phù hợp với lao động nông thôn?
    Phương pháp tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, kết hợp thuyết trình, trực quan, làm mẫu và luyện tập, đặc biệt chú trọng đào tạo tại chỗ và thực hành thực tế.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo nghề tại trung tâm?
    Cần nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ, tăng cường phối hợp với các bên liên quan, đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo, đồng thời đảm bảo nguồn lực đầy đủ.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo nghề?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ và học viên, phương pháp đào tạo, cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, sự phối hợp với doanh nghiệp và nguồn lực tài chính.

  5. Làm sao để huy động nguồn lực xã hội hóa đào tạo nghề?
    Thông qua việc xây dựng chính sách khuyến khích, tạo môi trường hợp tác giữa trung tâm, doanh nghiệp, cộng đồng và các tổ chức xã hội, đồng thời minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn lực.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên thị xã Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang.
  • Phát hiện tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo nghề còn cao, nhận thức và phương pháp đào tạo còn nhiều hạn chế, nguồn lực phục vụ đào tạo chưa đáp ứng đủ yêu cầu.
  • Đề xuất sáu nhóm biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, bao gồm nâng cao nhận thức, bồi dưỡng cán bộ, đổi mới tổ chức đào tạo, cải tiến nội dung chương trình, tăng cường kiểm tra đánh giá và thúc đẩy xã hội hóa.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên khác trong tỉnh và các địa phương có điều kiện tương đồng.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai thực hiện các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân lực nông thôn bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn, góp phần phát triển kinh tế địa phương và nâng cao đời sống người dân!