Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, giáo dục STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) đã trở thành một xu hướng quan trọng nhằm nâng cao năng lực học sinh thế kỷ 21. Tại Việt Nam, giáo dục STEM mới chỉ được triển khai thử nghiệm và chưa trở thành hoạt động chính thức trong các trường phổ thông, đặc biệt là bậc tiểu học. Thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, với 182 cán bộ quản lý và giáo viên từ 10 trường tiểu học, là địa bàn nghiên cứu nhằm đánh giá và quản lý công tác bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học trong năm học 2018-2019 và 2019-2020.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học STEM tại các trường tiểu học trên địa bàn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời nâng cao vị thế giáo dục Việt Nam trong xu thế hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và bồi dưỡng năng lực giáo viên, kết hợp với mô hình giáo dục STEM tích hợp liên ngành. Hai lý thuyết trọng tâm bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm huy động, kết hợp và sử dụng các nguồn lực một cách tối ưu để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM là hệ thống các tác động nhằm tổ chức, điều khiển quá trình bổ sung kiến thức và kỹ năng cho giáo viên tiểu học.

  • Mô hình giáo dục STEM tích hợp liên ngành: STEM được hiểu là phương pháp dạy học tích hợp từ hai hoặc nhiều lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học, gắn liền với thực tiễn và định hướng hành động. Mô hình này nhấn mạnh việc phát triển năng lực tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và kỹ năng hợp tác cho học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực giáo dục STEM của giáo viên, bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng, phương pháp dạy học STEM, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phòng GD&ĐT Thành phố Móng Cái và các nghiên cứu liên quan về quản lý giáo dục và giáo dục STEM.

  • Phương pháp thực tiễn: Điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với 182 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường tiểu học; quan sát thực tế các hoạt động bồi dưỡng và dạy học STEM; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên; nghiên cứu sản phẩm hoạt động như kế hoạch, báo cáo sơ kết; và lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng các công cụ thống kê mô tả và phân tích tương quan để xử lý dữ liệu thu thập được, đảm bảo độ tin cậy và tính khách quan của kết quả.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2018-2019 và 2019-2020, phạm vi nghiên cứu tại các trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về giáo dục STEM còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên tiểu học tại Móng Cái nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của giáo dục STEM, trong khi 35% còn chưa hiểu rõ hoặc có quan điểm chưa đầy đủ. So với các nghiên cứu trong nước, tỷ lệ này thấp hơn khoảng 10%.

  2. Năng lực giáo dục STEM của giáo viên chưa đồng đều: Chỉ khoảng 40% giáo viên được khảo sát có năng lực tổ chức và triển khai các hoạt động dạy học STEM đạt mức khá trở lên. Tỷ lệ này thấp hơn so với mức trung bình 55% của các địa phương khác trong tỉnh Quảng Ninh.

  3. Thực trạng công tác bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM còn nhiều bất cập: Có khoảng 70% giáo viên cho biết các khóa bồi dưỡng chưa được tổ chức thường xuyên và nội dung chưa sát với thực tế giảng dạy. Việc lập kế hoạch bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng: Các yếu tố chủ quan như nhận thức của cán bộ quản lý, năng lực chuyên môn của đội ngũ bồi dưỡng, và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, kinh phí đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM tại các trường tiểu học Móng Cái còn nhiều hạn chế, chủ yếu do nhận thức chưa đồng bộ và thiếu nguồn lực hỗ trợ. So với các nghiên cứu quốc tế, ví dụ tại Mỹ và Úc, nơi giáo dục STEM được đầu tư bài bản với chương trình đào tạo chuyên sâu và cơ sở vật chất hiện đại, thì thực trạng tại Móng Cái còn nhiều khó khăn.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên có năng lực giáo dục STEM theo mức độ (kém, trung bình, khá, tốt) sẽ minh họa rõ sự phân bố năng lực hiện tại. Bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng cũng giúp làm rõ các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản lý.

Việc thiếu kế hoạch bồi dưỡng cụ thể và sự phối hợp giữa các cấp quản lý làm giảm hiệu quả của các hoạt động bồi dưỡng. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước về quản lý giáo dục, nhấn mạnh vai trò của kế hoạch và sự chỉ đạo thống nhất trong nâng cao năng lực giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục STEM: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nhận thức định kỳ trong vòng 6 tháng tới, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các chuyên gia giáo dục STEM thực hiện.

  2. Xây dựng cơ cấu tổ chức nhân lực chuyên trách quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM: Thành lập đội ngũ cán bộ chuyên trách tại Phòng GD&ĐT và các trường tiểu học trong 1 năm tới, đảm bảo có đủ năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý.

  3. Chỉ đạo xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM phù hợp với đặc thù địa phương: Phát triển chương trình bồi dưỡng dựa trên nhu cầu thực tế của giáo viên, cập nhật kiến thức và phương pháp giảng dạy STEM, hoàn thành trong vòng 12 tháng.

  4. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM: Kết hợp tập huấn trực tiếp, tự học, trải nghiệm thực tiễn và sinh hoạt chuyên môn thường xuyên nhằm tăng tính tương tác và hiệu quả, áp dụng ngay trong năm học tiếp theo.

  5. Tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng và dạy học STEM: Đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại, phòng thí nghiệm STEM tại các trường tiểu học trong vòng 2 năm, huy động nguồn lực từ ngân sách địa phương và các chương trình hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt kiến thức về giáo dục STEM, phương pháp dạy học tích hợp và cách thức nâng cao năng lực chuyên môn qua bồi dưỡng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, khoa học giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý bồi dưỡng giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

  4. Các tổ chức, đơn vị đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Áp dụng các biện pháp và mô hình bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao chất lượng đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục STEM là gì và tại sao cần bồi dưỡng năng lực giáo viên về STEM?
    Giáo dục STEM là phương pháp dạy học tích hợp các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học nhằm phát triển năng lực tư duy và kỹ năng thực hành cho học sinh. Bồi dưỡng năng lực giáo viên giúp họ hiểu và vận dụng hiệu quả phương pháp này trong giảng dạy, nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Phương pháp bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM hiệu quả nhất hiện nay là gì?
    Kết hợp tập huấn trực tiếp, tự học, trải nghiệm thực tiễn và sinh hoạt chuyên môn thường xuyên được đánh giá là phương pháp hiệu quả, giúp giáo viên tiếp thu kiến thức và kỹ năng một cách toàn diện và linh hoạt.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM?
    Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục STEM, cùng với nguồn lực về nhân sự, cơ sở vật chất và kinh phí là những yếu tố quyết định hiệu quả quản lý bồi dưỡng.

  4. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM phù hợp?
    Kế hoạch cần dựa trên phân tích nhu cầu thực tế của giáo viên, mục tiêu phát triển năng lực rõ ràng, nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp với điều kiện địa phương, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý.

  5. Tại sao giáo dục STEM lại quan trọng đối với học sinh tiểu học?
    Giáo dục STEM giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng hợp tác từ sớm, tạo nền tảng vững chắc cho học tập các bậc học cao hơn và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động trong tương lai.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học tại Thành phố Móng Cái còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực và nguồn lực hỗ trợ.
  • Năng lực giáo dục STEM của giáo viên chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học STEM trong nhà trường.
  • Các biện pháp quản lý bồi dưỡng cần tập trung nâng cao nhận thức, xây dựng cơ cấu nhân lực, đổi mới chương trình và phương pháp bồi dưỡng, đồng thời tăng cường cơ sở vật chất.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp quản lý giáo dục xây dựng chính sách và kế hoạch bồi dưỡng phù hợp.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp quản lý trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời đánh giá hiệu quả và điều chỉnh kịp thời nhằm nâng cao chất lượng giáo dục STEM tại các trường tiểu học.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực giáo dục STEM cho giáo viên, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai!