Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam, việc nâng cao năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo Luật Giáo dục năm 2005 và Luật sửa đổi năm 2019, nhà giáo giữ vai trò quyết định trong đảm bảo chất lượng giáo dục. Tại huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, với dân số trên 87.000 người và 22 xã, trong đó 37,39% là đồng bào dân tộc thiểu số, công tác bồi dưỡng giáo viên Toán theo hướng trải nghiệm còn nhiều hạn chế. Năm học 2021-2022, các trường THCS trên địa bàn đã triển khai hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán, tuy nhiên, công tác phối hợp tổ chức bồi dưỡng và kiểm tra đánh giá còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm cho giáo viên THCS huyện Trấn Yên trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Ban giám hiệu, các cơ quan quản lý giáo dục và tổ chuyên môn xây dựng chính sách quản lý bồi dưỡng phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán theo chương trình mới, đồng thời thúc đẩy phát triển giáo dục vùng miền núi, dân tộc thiểu số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và bồi dưỡng năng lực chuyên môn, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra, bao gồm các chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết bồi dưỡng năng lực dạy học: Bồi dưỡng là quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ của giáo viên, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Khái niệm năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm: Năng lực này bao gồm khả năng tổ chức các hoạt động học tập trải nghiệm, vận dụng kiến thức Toán học vào thực tiễn, sử dụng phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo và linh hoạt nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý bồi dưỡng, năng lực dạy học, dạy học trải nghiệm, chương trình giáo dục phổ thông mới, và phương pháp bồi dưỡng giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, giai đoạn 2018-2022. Dữ liệu bao gồm phiếu khảo sát giáo viên, cán bộ quản lý, học sinh; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên; quan sát thực tế các hoạt động bồi dưỡng và dạy học trải nghiệm.

  • Cỡ mẫu: Khoảng 150 giáo viên và 20 cán bộ quản lý tham gia khảo sát, lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu khảo sát, phân tích nội dung phỏng vấn và quan sát để làm rõ thực trạng và nguyên nhân. Các số liệu được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ để minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng mục tiêu bồi dưỡng: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mục tiêu bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm chưa được xác định rõ ràng và chưa phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình. Chỉ 40% giáo viên cảm thấy mục tiêu bồi dưỡng đáp ứng được nhu cầu thực tế.

  2. Nội dung bồi dưỡng: 55% giáo viên cho rằng nội dung bồi dưỡng còn nặng về lý thuyết, thiếu các hoạt động thực hành và trải nghiệm thực tế. Nội dung chưa tập trung phát triển kỹ năng thiết kế bài giảng trải nghiệm và ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Hình thức và phương pháp bồi dưỡng: Hơn 70% giáo viên phản ánh hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung, ít sử dụng các hình thức sinh hoạt chuyên môn, tự học, hoặc bồi dưỡng trực tuyến. Phương pháp bồi dưỡng còn mang tính truyền đạt một chiều, thiếu sự tương tác và thực hành nhóm.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Công tác kiểm tra, đánh giá được 60% cán bộ quản lý và giáo viên nhận xét là hình thức, chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của giáo viên sau bồi dưỡng. Việc đánh giá chưa có tiêu chí rõ ràng và chưa sử dụng đa dạng công cụ đánh giá.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp giữa các trường THCS trong huyện, cũng như hạn chế về nguồn lực cơ sở vật chất và tài chính. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương vùng miền núi, nơi mà việc đổi mới phương pháp dạy học và bồi dưỡng giáo viên còn nhiều khó khăn.

Việc bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm đòi hỏi sự đổi mới toàn diện từ nội dung, phương pháp đến hình thức tổ chức. Dữ liệu khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các khía cạnh bồi dưỡng, bảng tổng hợp các phương pháp bồi dưỡng được áp dụng và mức độ hiệu quả theo nhận xét của giáo viên.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ những điểm yếu trong quản lý bồi dưỡng, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao năng lực dạy học trải nghiệm môn Toán cho giáo viên THCS huyện Trấn Yên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm. Tổ chức các hội thảo, tập huấn định kỳ trong vòng 6 tháng tới nhằm tạo sự đồng thuận và cam kết thực hiện.

  2. Tăng cường xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, sát với thực tế và nhu cầu của giáo viên. Kế hoạch cần được xây dựng hàng năm, có sự tham gia của tổ chuyên môn và cán bộ quản lý, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

  3. Đổi mới nội dung và hình thức bồi dưỡng theo hướng tăng cường thực hành, trải nghiệm, ứng dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực. Khuyến khích sử dụng hình thức bồi dưỡng trực tuyến kết hợp với sinh hoạt chuyên môn tại trường và cụm trường.

  4. Kiểm tra, đánh giá công tác bồi dưỡng cần được thực hiện nghiêm túc, đa dạng hóa công cụ đánh giá như bài tập thực hành, thiết kế bài giảng mẫu, phản hồi từ học sinh. Thời gian đánh giá nên được tổ chức sau mỗi đợt bồi dưỡng trong vòng 1 tháng để kịp thời điều chỉnh.

  5. Đảm bảo nguồn lực bồi dưỡng bao gồm cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tài chính và đội ngũ báo cáo viên có năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm. Huyện và các trường cần phối hợp huy động nguồn lực trong vòng 1-2 năm tới để nâng cấp phòng học bộ môn, trang thiết bị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường THCS: Nhận diện thực trạng và xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm phù hợp với điều kiện nhà trường.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng GD&ĐT: Làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác bồi dưỡng giáo viên trên địa bàn.

  3. Giáo viên môn Toán THCS: Nắm bắt các phương pháp, hình thức bồi dưỡng hiệu quả, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng dạy học trải nghiệm.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm Toán: Tham khảo mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, áp dụng nghiên cứu vào thực tiễn giáo dục vùng miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động học tập tích cực, phát triển năng lực tư duy và sáng tạo của học sinh, phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên?
    Phương pháp kết hợp giữa thảo luận nhóm, thực hành thiết kế bài giảng, dự án học tập và bồi dưỡng trực tuyến được đánh giá cao vì tăng cường tương tác và áp dụng thực tế.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Sử dụng đa dạng công cụ như bài tập thực hành, thiết kế bài giảng mẫu, phản hồi từ học sinh và đồng nghiệp, kết hợp đánh giá định tính và định lượng.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng giáo viên ở vùng miền núi là gì?
    Thiếu nguồn lực cơ sở vật chất, hạn chế về tài chính, khó khăn trong phối hợp giữa các trường và sự chưa đồng đều về trình độ, thái độ của giáo viên.

  5. Làm sao để nâng cao sự tham gia tích cực của giáo viên trong bồi dưỡng?
    Tăng cường nhận thức về lợi ích bồi dưỡng, tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích tự học và hỗ trợ từ tổ chuyên môn, đồng thời có chính sách khen thưởng phù hợp.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo hướng trải nghiệm là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Trấn Yên.
  • Thực trạng bồi dưỡng còn nhiều hạn chế về mục tiêu, nội dung, hình thức và đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi dưỡng.
  • Các yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, thái độ giáo viên đều tác động đến quản lý bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, thiết thực nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới kế hoạch, nội dung, phương pháp bồi dưỡng và kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc triển khai bồi dưỡng năng lực dạy học trải nghiệm môn Toán, góp phần phát triển giáo dục vùng miền núi và dân tộc thiểu số.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.