Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29 của Đảng và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, với đặc điểm kinh tế - xã hội và quy mô giáo dục tiểu học đa dạng, đã triển khai nhiều hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên nhằm thực hiện hiệu quả chương trình mới. Tuy nhiên, khảo sát thực trạng cho thấy còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác quản lý bồi dưỡng, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và phát triển năng lực giáo viên.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại thành phố Lào Cai, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2021, khảo sát trên 130 cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học tại 15 trường trên địa bàn thành phố.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và các cơ sở đào tạo trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực giáo viên, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học được hiểu là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hiệu quả bồi dưỡng giáo viên, theo các chức năng quản lý cơ bản (lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá).

  • Lý thuyết phát triển năng lực giáo viên: Năng lực dạy học là khả năng tổng hợp kiến thức, kỹ năng chuyên môn và phẩm chất cá nhân để thực hiện hiệu quả các hoạt động dạy học, bao gồm năng lực phát triển chương trình, thiết kế bài học, tổ chức dạy học tích hợp, ứng dụng công nghệ thông tin, kiểm tra đánh giá học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý bồi dưỡng, năng lực dạy học, chương trình giáo dục phổ thông 2018, bồi dưỡng nâng cao năng lực, và các nguyên tắc bồi dưỡng như tính mục đích, tính thực tiễn, tính kế thừa và tính khoa học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 130 cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học tại 15 trường trên địa bàn thành phố Lào Cai; tài liệu chính sách, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục phổ thông 2018; các báo cáo, nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý bồi dưỡng giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu khảo sát bằng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm; phân tích định tính qua ý kiến chuyên gia, phỏng vấn sâu; tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận và thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 1/2019 đến tháng 11/2021, gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên tiểu học: Khoảng 65% giáo viên có năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018, tuy nhiên còn 35% chưa đạt chuẩn về năng lực thiết kế bài học tích hợp và ứng dụng công nghệ thông tin.

  2. Hoạt động bồi dưỡng năng lực: 75% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng theo kế hoạch của Phòng Giáo dục và Đào tạo, nhưng chỉ 60% đánh giá nội dung bồi dưỡng phù hợp và thiết thực với nhu cầu thực tế.

  3. Quản lý bồi dưỡng năng lực: Việc lập kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện tương đối đầy đủ (tỷ lệ 80%), nhưng công tác tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55% hiệu quả theo đánh giá của cán bộ quản lý.

  4. Điều kiện bồi dưỡng: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu và chưa đồng bộ, chỉ khoảng 50% trường có đủ điều kiện đáp ứng yêu cầu; chính sách động viên, khuyến khích giáo viên tham gia bồi dưỡng chưa thực sự hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học chủ yếu do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, chưa có cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng một cách khoa học. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc phát triển năng lực giáo viên cần được quản lý theo hướng hệ thống, có sự tham gia tích cực của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên cốt cán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực theo từng tiêu chí, bảng tổng hợp đánh giá hiệu quả các khâu quản lý bồi dưỡng (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra). Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng bồi dưỡng, từ đó nâng cao năng lực dạy học của giáo viên tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch bồi dưỡng: Động viên hiệu trưởng và cán bộ quản lý xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, sát thực tế, ưu tiên các năng lực thiết yếu như dạy học tích hợp, ứng dụng CNTT. Thời gian: triển khai ngay trong năm học 2022-2023.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, trực tuyến, tự học và nghiên cứu bài học nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của giáo viên. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và các trường tiểu học.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ báo cáo viên, giáo viên cốt cán: Tổ chức tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ này để làm nòng cốt trong công tác bồi dưỡng tại các trường. Thời gian: trong 6 tháng đầu năm 2023.

  4. Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, kết hợp kiểm tra đột xuất và tự đánh giá nhằm đảm bảo chất lượng bồi dưỡng. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Giáo dục.

  5. Cải thiện điều kiện vật chất, chính sách động viên: Đầu tư trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng, đồng thời xây dựng chính sách khen thưởng, hỗ trợ giáo viên tích cực tham gia bồi dưỡng. Thời gian: kế hoạch đầu tư giai đoạn 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý bồi dưỡng giáo viên, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Hiệu trưởng các trường tiểu học: Làm cơ sở để tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, phát huy vai trò lãnh đạo chuyên môn.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt yêu cầu năng lực dạy học theo chương trình mới, chủ động tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng.

  4. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Tham khảo để xây dựng các chính sách, chương trình bồi dưỡng phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao chất lượng dạy học và phát triển toàn diện học sinh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất?
    Kết hợp đa dạng hình thức như bồi dưỡng tập trung, trực tuyến, nghiên cứu bài học và tự học giúp phát huy tính chủ động, sáng tạo của giáo viên, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế.

  3. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý bồi dưỡng là gì?
    Hiệu trưởng là người lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng, tạo điều kiện về cơ sở vật chất và động viên giáo viên tham gia tích cực.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực?
    Áp dụng các hình thức kiểm tra định kỳ, đột xuất, tự đánh giá và phản hồi từ giáo viên, kết hợp với kết quả giảng dạy thực tế để đánh giá toàn diện.

  5. Những khó khăn thường gặp trong quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên?
    Thiếu nguồn lực vật chất, chính sách động viên chưa hiệu quả, kế hoạch bồi dưỡng chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp giữa các cấp quản lý và giáo viên cốt cán.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại thành phố Lào Cai còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong tổ chức thực hiện và đánh giá hiệu quả.
  • Năng lực dạy học của giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018 đạt khoảng 65%, cần được nâng cao qua bồi dưỡng chuyên sâu.
  • Việc lập kế hoạch bồi dưỡng cần cụ thể, sát thực tế, ưu tiên các năng lực thiết yếu như dạy học tích hợp và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng và nâng cao năng lực đội ngũ báo cáo viên là giải pháp then chốt để nâng cao chất lượng bồi dưỡng.
  • Cần xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng và cải thiện điều kiện vật chất, chính sách động viên giáo viên.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học 2022-2023, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng bồi dưỡng.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng cần chủ động áp dụng các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.