Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29/NQ-TW, việc bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên trung học phổ thông đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tại trường Trung học phổ thông Hoàng Long - Tokyo, quận Ba Đình, Hà Nội, từ năm học 2020-2021 đến 2022-2023, công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên đã được triển khai nhưng vẫn còn nhiều hạn chế như hiệu quả chưa cao, phương pháp chưa phù hợp với yêu cầu tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại trường THPT Hoàng Long - Tokyo, với đối tượng khảo sát gồm 2 cán bộ quản lý, 5 tổ trưởng chuyên môn và 30 giáo viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cải tiến công tác bồi dưỡng, nâng cao chất lượng dạy học, đồng thời thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập, góp phần phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, bồi dưỡng năng lực dạy học và tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết năng lực dạy học của giáo viên trung học phổ thông: Năng lực dạy học được hiểu là tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ giúp giáo viên thiết kế, tổ chức và đánh giá quá trình dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Cấu trúc năng lực bao gồm năng lực thiết kế dạy học tích hợp, phân hóa, ứng dụng công nghệ thông tin, đánh giá kết quả học tập và tư vấn hỗ trợ học sinh.

  2. Mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập: Quản lý bồi dưỡng là quá trình có kế hoạch, có tổ chức nhằm tác động đến giáo viên để cập nhật, bổ sung kiến thức và kỹ năng dạy học tích cực, khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo trong học tập. Mô hình nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: năng lực dạy học, bồi dưỡng giáo viên, tích cực hóa hoạt động học tập, quản lý giáo dục, phương pháp dạy học tích cực, đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu khảo sát gồm 37 người (2 cán bộ quản lý, 5 tổ trưởng chuyên môn, 30 giáo viên) tại trường THPT Hoàng Long - Tokyo. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.

Nguồn dữ liệu bao gồm: dữ liệu sơ cấp thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế các hoạt động bồi dưỡng; dữ liệu thứ cấp từ tài liệu, báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và bồi dưỡng giáo viên.

Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ phần trăm) và phân tích nội dung định tính nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các vấn đề và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2020-2021 đến 2022-2023, tập trung khảo sát và phân tích trong năm học 2022-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên cho biết các khóa bồi dưỡng chưa thực sự đáp ứng nhu cầu thực tế, phương pháp bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa tạo được sự chuyển biến rõ rệt trong phương pháp giảng dạy.

  2. Quản lý kế hoạch và nội dung bồi dưỡng chưa hợp lý: 70% cán bộ quản lý và giáo viên phản ánh việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa sát với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, nội dung chưa tập trung phát triển năng lực dạy học tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh.

  3. Phương pháp bồi dưỡng chưa đa dạng và chưa phát huy tính tích cực của giáo viên: Chỉ 40% giáo viên đánh giá cao các phương pháp bồi dưỡng hiện tại, trong khi đó các phương pháp như thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, dạy học trải nghiệm chưa được áp dụng rộng rãi.

  4. Điều kiện vật chất và nguồn lực hỗ trợ còn thiếu: Cơ sở vật chất phục vụ bồi dưỡng như phòng học, thiết bị công nghệ thông tin chưa đáp ứng đầy đủ; nguồn nhân lực báo cáo viên có chuyên môn sâu còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý bồi dưỡng chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về thực trạng bồi dưỡng giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Việc thiếu đa dạng phương pháp bồi dưỡng làm giảm sự hứng thú và tính chủ động của giáo viên trong quá trình học tập. Bên cạnh đó, điều kiện vật chất và nguồn lực hạn chế cũng là rào cản lớn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm yếu trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, góp phần tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ đánh giá hiệu quả bồi dưỡng, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và sơ đồ quy trình quản lý bồi dưỡng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học theo nhu cầu thực tế: Động viên cán bộ quản lý và giáo viên tham gia khảo sát nhu cầu định kỳ, từ đó xây dựng kế hoạch bồi dưỡng sát với yêu cầu đổi mới chương trình và đặc điểm học sinh. Thời gian thực hiện: 6 tháng đầu năm học; Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  2. Đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường các hình thức tương tác: Áp dụng các phương pháp thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, dạy học trải nghiệm và bồi dưỡng trực tuyến kết hợp trực tiếp để phát huy tính tích cực và sáng tạo của giáo viên. Thời gian: triển khai ngay trong năm học; Chủ thể: Trung tâm bồi dưỡng, giáo viên cốt cán.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ bồi dưỡng: Cải thiện phòng học, trang bị thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, tạo môi trường học tập thuận lợi cho giáo viên. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Nhà trường, Sở Giáo dục và Đào tạo.

  4. Phát triển đội ngũ báo cáo viên chất lượng cao: Tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho báo cáo viên, khuyến khích giáo viên có kinh nghiệm tham gia làm báo cáo viên để chia sẻ thực tiễn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Nhà trường, Sở Giáo dục.

  5. Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá và phản hồi hiệu quả bồi dưỡng: Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng dựa trên sản phẩm thực tế của giáo viên, dự giờ quan sát và tự đánh giá. Thời gian: áp dụng từ năm học tiếp theo; Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các vấn đề trong quản lý bồi dưỡng giáo viên, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên trung học phổ thông: Nắm bắt các phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học tích cực, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

  4. Trung tâm bồi dưỡng giáo viên và các tổ chức đào tạo giáo viên: Áp dụng các đề xuất về phương pháp và hình thức bồi dưỡng để thiết kế chương trình đào tạo hiệu quả, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong bồi dưỡng giáo viên?
    Tích cực hóa giúp học sinh chủ động, sáng tạo và phát triển toàn diện. Giáo viên được bồi dưỡng theo hướng này sẽ thiết kế bài giảng kích thích sự tham gia tích cực, nâng cao hiệu quả học tập.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên trung học phổ thông?
    Phương pháp thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống và bồi dưỡng trực tuyến kết hợp trực tiếp được đánh giá cao vì tạo điều kiện cho giáo viên tự khám phá, trao đổi và áp dụng kiến thức linh hoạt.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Đánh giá qua sản phẩm giáo án, dự giờ quan sát phương pháp giảng dạy, tự đánh giá của giáo viên và phản hồi từ học sinh, đồng thời so sánh với mục tiêu đề ra trong kế hoạch bồi dưỡng.

  4. Những khó khăn phổ biến trong quản lý bồi dưỡng giáo viên là gì?
    Bao gồm kế hoạch bồi dưỡng chưa sát thực tế, phương pháp bồi dưỡng chưa đa dạng, thiếu nguồn lực vật chất và nhân lực chất lượng, cũng như thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận quản lý.

  5. Làm sao để nâng cao động lực tham gia bồi dưỡng của giáo viên?
    Cần xây dựng chính sách khuyến khích, tạo môi trường học tập tích cực, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, đồng thời đảm bảo thời gian và điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THPT theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Thực trạng tại trường THPT Hoàng Long - Tokyo cho thấy nhiều hạn chế về hiệu quả bồi dưỡng, phương pháp và điều kiện hỗ trợ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý như xây dựng kế hoạch sát thực tế, đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường cơ sở vật chất và phát triển đội ngũ báo cáo viên.
  • Các giải pháp này hướng tới nâng cao năng lực dạy học của giáo viên, thúc đẩy học sinh tích cực, chủ động trong học tập, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Đề nghị các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các biện pháp trong thời gian tới để đạt hiệu quả bền vững, góp phần phát triển giáo dục trung học phổ thông toàn diện.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực học sinh một cách toàn diện!