Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2017-2019 còn nhiều hạn chế, đặc biệt là năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học và đổi mới phương pháp giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại địa phương này, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình phổ thông mới năm học 2020-2021.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Móng Cái, với số liệu khảo sát thu thập trong giai đoạn 2017-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng trường tiểu học trong việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý nguồn nhân lực và quản lý giáo dục, trong đó quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học được xem là một phần quan trọng của quản lý nguồn nhân lực giáo viên. Lý thuyết quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadle nhấn mạnh phát triển nguồn nhân lực thông qua giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng liên tục. Đồng thời, các khái niệm về năng lực dạy học được xây dựng dựa trên quan điểm của F. Weinert và các nhà nghiên cứu trong nước, xác định năng lực là sự kết hợp tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ nghề nghiệp trong bối cảnh cụ thể.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học, bồi dưỡng năng lực dạy học, quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng như chính sách, cơ sở vật chất, năng lực cán bộ quản lý. Mô hình quản lý bồi dưỡng được xây dựng trên cơ sở tác động có hệ thống của hiệu trưởng và các chủ thể quản lý đến quá trình bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực dạy học của giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính được thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng 200 giáo viên và cán bộ quản lý tại các trường tiểu học thành phố Móng Cái trong giai đoạn 2017-2019. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

Bên cạnh đó, phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng với cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên cốt cán để làm rõ các vấn đề chưa được phản ánh đầy đủ qua khảo sát. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được sử dụng để đánh giá tính khả thi và cấp thiết của các biện pháp đề xuất. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS, sử dụng các kỹ thuật phân tích mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm và kiểm định thống kê nhằm đảm bảo độ tin cậy và tính khách quan của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên tiểu học: Khoảng 65% giáo viên được khảo sát có năng lực dạy học đạt chuẩn, trong đó chỉ khoảng 40% có năng lực trên chuẩn. Số giáo viên có năng lực hạn chế chiếm khoảng 35%, chủ yếu do thiếu kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học.

  2. Nhận thức về bồi dưỡng năng lực dạy học: Hơn 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ sự cần thiết của công tác bồi dưỡng năng lực dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên trong 3 năm qua.

  3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học: Việc quản lý bồi dưỡng tại các trường tiểu học còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong khâu lập kế hoạch và tổ chức thực hiện. Chỉ khoảng 60% trường có kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, còn lại chủ yếu tổ chức bồi dưỡng theo hình thức tập trung và chưa đa dạng về phương pháp.

  4. Điều kiện phục vụ bồi dưỡng: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu thốn, chỉ khoảng 50% trường có phòng học và thiết bị hiện đại đáp ứng yêu cầu. Kinh phí dành cho công tác bồi dưỡng cũng chưa được đảm bảo đầy đủ, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực dạy học của giáo viên tiểu học tại Móng Cái còn chưa đồng đều, tương tự với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về bồi dưỡng giáo viên. Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế trong công tác quản lý bồi dưỡng, thiếu kế hoạch bài bản và điều kiện vật chất chưa đáp ứng. Việc nhận thức cao về tầm quan trọng của bồi dưỡng nhưng tỷ lệ tham gia chưa cao phản ánh sự thiếu động lực và hỗ trợ thiết thực cho giáo viên.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, việc tổ chức bồi dưỡng chủ yếu theo hình thức tập trung, ít áp dụng các phương pháp tương tác, tự học và trải nghiệm thực tiễn, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và kinh phí cũng là rào cản lớn, ảnh hưởng đến khả năng đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực dạy học, biểu đồ tròn về tỷ lệ tham gia bồi dưỡng, và bảng tổng hợp đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng và các chủ thể quản lý trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá công tác bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học bài bản và linh hoạt: Hiệu trưởng các trường tiểu học cần chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, phù hợp với đặc điểm đội ngũ giáo viên và yêu cầu đổi mới giáo dục. Kế hoạch nên được cập nhật hàng năm, có sự tham gia đóng góp của giáo viên và tổ chuyên môn nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

  2. Đa dạng hóa hình thức và phương pháp bồi dưỡng: Tổ chức các hình thức bồi dưỡng kết hợp tập trung, trực tuyến, tự học và trải nghiệm thực tiễn. Áp dụng phương pháp tương tác, thảo luận nhóm, thao giảng và sử dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả tiếp thu và vận dụng kiến thức.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng: Phòng GD&ĐT và các cấp quản lý cần ưu tiên kinh phí đầu tư trang thiết bị hiện đại, phòng học chức năng và tài liệu bồi dưỡng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chất lượng.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng hiệu quả: Thiết lập các tiêu chuẩn đánh giá rõ ràng, thực hiện đánh giá định kỳ trước, trong và sau bồi dưỡng. Kết quả đánh giá cần được sử dụng để điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng và khen thưởng, động viên giáo viên tích cực tham gia.

  5. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý công tác bồi dưỡng cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý nhằm đảm bảo công tác quản lý bồi dưỡng được thực hiện chuyên nghiệp, hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường tiểu học: Giúp xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học phù hợp với đặc điểm đội ngũ giáo viên và yêu cầu đổi mới giáo dục tại địa phương.

  2. Phòng Giáo dục và Đào tạo các cấp: Cung cấp cơ sở khoa học để hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực và giám sát công tác bồi dưỡng giáo viên tiểu học hiệu quả.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các yêu cầu về năng lực dạy học, phương pháp bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục. Ví dụ, giáo viên được trang bị kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin sẽ tăng hiệu quả giảng dạy.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp kết hợp giữa tập huấn trực tiếp, tự học, thảo luận nhóm và trải nghiệm thực tiễn được đánh giá cao vì tạo điều kiện cho giáo viên chủ động học tập và áp dụng kiến thức vào thực tế.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kế hoạch bài bản, cơ sở vật chất hạn chế, kinh phí chưa đủ và năng lực quản lý của cán bộ quản lý còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng chưa cao.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của công tác bồi dưỡng?
    Đánh giá qua nhiều giai đoạn: trước, trong và sau bồi dưỡng bằng các tiêu chí về kiến thức, kỹ năng, thái độ và sự thay đổi trong thực tiễn giảng dạy của giáo viên.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Hiệu trưởng trường tiểu học là chủ thể quản lý chính, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá công tác bồi dưỡng tại nhà trường.

Kết luận

  • Năng lực dạy học của giáo viên tiểu học tại thành phố Móng Cái còn nhiều hạn chế, đặc biệt về kỹ năng ứng dụng công nghệ và đổi mới phương pháp dạy học.
  • Công tác quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học chưa được tổ chức bài bản, thiếu kế hoạch cụ thể và điều kiện vật chất chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Giáo viên và cán bộ quản lý nhận thức cao về tầm quan trọng của bồi dưỡng nhưng tỷ lệ tham gia và hiệu quả chưa tương xứng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm xây dựng kế hoạch linh hoạt, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao năng lực quản lý.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong giai đoạn đổi mới.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong kế hoạch bồi dưỡng năm học 2021-2022, đồng thời tiến hành đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng cần chủ động áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.