Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW (2013) của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, việc nâng cao năng lực quản lý cho hiệu trưởng các trường trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết. Huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình với 34 trường THCS công lập, đang đối mặt với thách thức trong công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho đội ngũ hiệu trưởng. Thực tế cho thấy, hiệu trưởng chủ yếu quản lý theo kinh nghiệm hoặc chỉ đạo trực tiếp từ Phòng Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), thiếu tính chủ động và sáng tạo. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng các trường THCS huyện Hưng Hà, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục trong giai đoạn 2011-2020.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THCS trên địa bàn huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, với dữ liệu thu thập trong các năm học 2010-2014. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện kỹ năng quản lý của hiệu trưởng, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường, góp phần phát triển giáo dục địa phương và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa sau năm 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kỹ năng quản lý, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển toàn diện học sinh. Quản lý trường học bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết kỹ năng quản lý: Kỹ năng quản lý là năng lực vận dụng hiệu quả các tri thức và kỹ thuật trong quá trình lãnh đạo, điều hành tổ chức. Cấu trúc kỹ năng gồm thao tác kỹ thuật, trình tự thực hiện, quá trình điều chỉnh hành động và nhịp độ thực hiện. Kỹ năng quản lý hiệu trưởng bao gồm kỹ năng tư duy, kỹ năng tổ chức và kỹ năng nghiệp vụ.

  • Mô hình quản lý bồi dưỡng kỹ năng: Quản lý bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng được thực hiện qua bốn chức năng quản lý: lập kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức triển khai, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng. Nội dung bồi dưỡng được xây dựng thành các module kỹ năng như lập kế hoạch, quản lý hoạt động dạy học, quản lý cơ sở vật chất, kiểm tra đánh giá, xử lý thông tin và soạn thảo văn bản.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 34 trường THCS huyện Hưng Hà, bao gồm số liệu thống kê về đội ngũ cán bộ quản lý, kết quả học tập và giáo dục học sinh, ý kiến khảo sát của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra khảo sát với phiếu điều tra, câu hỏi trắc nghiệm và phỏng vấn sâu. Phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm được áp dụng để đánh giá thực trạng và mức độ thực hiện các kỹ năng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2013-2015, tập trung phân tích dữ liệu các năm học 2010-2014, đồng thời khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn cao nhưng tuổi trung bình lớn: Trong tổng số 81 cán bộ quản lý, 88,89% có trình độ đại học, 100% đã qua đào tạo bồi dưỡng công tác quản lý và chính trị. Tuy nhiên, 51,85% cán bộ quản lý trên 40 tuổi, 27% trên 50 tuổi, điều này tiềm ẩn nguy cơ chủ nghĩa kinh nghiệm và khó tiếp thu đổi mới (Phòng GD&ĐT Hưng Hà, 2013-2014).

  2. Kỹ năng lập kế hoạch của hiệu trưởng được thực hiện khá tốt nhưng còn hạn chế về tính khoa học và công khai: 78,48% hiệu trưởng thường xuyên lập kế hoạch chi tiết, 89% trao đổi kế hoạch với phó hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn. Tuy nhiên, 22,78% không phân tích thông tin trước khi lập kế hoạch, 19% không công khai kế hoạch cho học sinh và phụ huynh (Khảo sát thực trạng, 2014).

  3. Quản lý thực hiện quy chế chuyên môn được đánh giá tích cực nhưng còn tồn tại mức độ thực hiện bình thường và yếu: Trên 70% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hiệu trưởng xây dựng nề nếp học tập, kiểm tra đánh giá và phát huy vai trò tổ trưởng chuyên môn tốt. Tuy nhiên, 35,32% giáo viên cho rằng việc xử lý giáo viên không thực hiện đúng quy chế còn bình thường, 5-6% đánh giá yếu (Khảo sát ý kiến CBQL, GV, 2014).

  4. Chất lượng giáo dục toàn diện ổn định với tỷ lệ học sinh tốt nghiệp lớp 9 đạt trên 99%, học lực giỏi tăng dần qua các năm: Tỷ lệ học sinh xếp loại giỏi tăng từ 13,57% năm 2010-2011, tỷ lệ tốt nghiệp lớp 9 đạt 99,91% (Phòng GD&ĐT Hưng Hà, 2010-2013). Tỷ lệ học sinh đạt hạnh kiểm tốt chiếm trên 75%, không có học sinh hạnh kiểm yếu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đội ngũ hiệu trưởng các trường THCS huyện Hưng Hà có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm quản lý tương đối tốt, tạo nền tảng thuận lợi cho công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý. Tuy nhiên, tuổi trung bình cao và thói quen quản lý theo kinh nghiệm là rào cản trong việc tiếp nhận các phương pháp quản lý hiện đại. Việc lập kế hoạch quản lý còn mang tính hình thức, thiếu sự công khai và tham gia của các bên liên quan, làm giảm hiệu quả triển khai.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi đội ngũ quản lý giáo dục chưa được bồi dưỡng kỹ năng quản lý một cách bài bản và khoa học. Việc quản lý thực hiện quy chế chuyên môn còn hạn chế trong xử lý các trường hợp vi phạm, ảnh hưởng đến kỷ luật và chất lượng giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các mức độ thực hiện kỹ năng lập kế hoạch và quản lý quy chế chuyên môn, bảng thống kê số liệu đội ngũ cán bộ quản lý theo độ tuổi và trình độ, cũng như biểu đồ đường thể hiện xu hướng học lực và hạnh kiểm học sinh qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng quản lý theo yêu cầu đổi mới giáo dục

    • Động từ hành động: Xây dựng, triển khai
    • Target metric: 100% hiệu trưởng được bồi dưỡng kỹ năng quản lý theo module chuẩn
    • Timeline: Triển khai trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp Sở GD&ĐT và các trung tâm bồi dưỡng

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý

    • Động từ hành động: Cập nhật, đổi mới
    • Target metric: Tăng tỷ lệ hiệu trưởng đánh giá hài lòng về chương trình bồi dưỡng lên trên 85%
    • Timeline: Cập nhật hàng năm, đánh giá sau mỗi khóa bồi dưỡng
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục

  3. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, chú trọng nhân điển hình tiên tiến

    • Động từ hành động: Tổ chức, nhân rộng
    • Target metric: Tổ chức ít nhất 3 hình thức bồi dưỡng (trực tiếp, trực tuyến, học tập kinh nghiệm) mỗi năm
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, các trường THCS

  4. Tăng cường bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng các trường đạt chuẩn quốc gia

    • Động từ hành động: Ưu tiên, tập trung
    • Target metric: 90% hiệu trưởng trường chuẩn quốc gia hoàn thành khóa bồi dưỡng nâng cao kỹ năng
    • Timeline: Trong vòng 1 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT

  5. Khuyến khích tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ và năng lực quản lý

    • Động từ hành động: Khuyến khích, hỗ trợ
    • Target metric: 70% hiệu trưởng tham gia các hoạt động tự học, nghiên cứu chuyên môn
    • Timeline: Thường xuyên, đánh giá hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Phòng GD&ĐT

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các kỹ năng quản lý cần thiết, áp dụng biện pháp nâng cao năng lực quản lý.
    • Use case: Lập kế hoạch hoạt động chuyên môn, tổ chức thực hiện quy chế chuyên môn hiệu quả.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng bồi dưỡng kỹ năng quản lý, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng phù hợp.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.
    • Use case: Soạn thảo giáo trình, đề xuất các mô hình quản lý giáo dục mới.

  4. Các tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Cập nhật nội dung, phương pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý hiệu trưởng phù hợp với thực tế địa phương.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng lại quan trọng?
    Bồi dưỡng kỹ năng quản lý giúp hiệu trưởng nâng cao năng lực lãnh đạo, tổ chức và điều hành nhà trường hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng kỹ năng quản lý của hiệu trưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu điều tra, phỏng vấn sâu và phân tích thống kê số liệu từ các trường THCS trên địa bàn huyện Hưng Hà.

  3. Những kỹ năng quản lý nào được ưu tiên bồi dưỡng cho hiệu trưởng?
    Bao gồm kỹ năng lập kế hoạch, quản lý hoạt động dạy học, quản lý cơ sở vật chất, kiểm tra đánh giá, xử lý thông tin và soạn thảo văn bản.

  4. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp được khảo nghiệm với chuyên gia và thực tiễn địa phương, đảm bảo tính đồng bộ, khả thi, kế thừa và thực tiễn, phù hợp với điều kiện của huyện Hưng Hà.

  5. Làm thế nào để hiệu trưởng có thể tự nâng cao kỹ năng quản lý ngoài các khóa bồi dưỡng?
    Hiệu trưởng được khuyến khích tự học, nghiên cứu tài liệu chuyên môn, tham gia các hoạt động trao đổi kinh nghiệm, học tập từ các điển hình tiên tiến và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng các trường THCS huyện Hưng Hà là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn cao nhưng cần được bồi dưỡng kỹ năng quản lý bài bản, khoa học hơn.
  • Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch và quản lý quy chế chuyên môn còn tồn tại hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà trường.
  • Các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng được đề xuất đảm bảo tính khả thi, đồng bộ và phù hợp với điều kiện thực tế.
  • Khuyến nghị triển khai các chương trình bồi dưỡng kỹ năng quản lý theo module, đa dạng hình thức và tăng cường tự học, tự bồi dưỡng cho hiệu trưởng.

Next steps: Triển khai kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng quản lý trong 2 năm tới, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp. Các cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất.

Call-to-action: Các hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục cần chủ động tham gia các khóa bồi dưỡng, đồng thời áp dụng các kỹ năng quản lý vào thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.