Quản Hệ Tài Sản Giữa Các Thành Viên Trong Gia Đình Theo Luật Hôn Nhân và Gia Đình 2014

Lịch sử phát triển của nhân loại cho thấy chế độ hôn nhân và gia đình ở mỗi thời kỳ có những biểu hiện khác nhau, thể hiện tính chất và kết cấu của xã hội. Ở Nhật Bản, chế độ một vợ một chồng mới được ghi nhận khoảng 100 năm trước, và phụ nữ chỉ được tái giá sau 6 tháng kể từ khi cuộc hôn nhân trước chấm dứt. Về nội dung, Luật Dân sự Nhật Bản ghi nhận quyền lập hôn ước của vợ chồng, với các quy định về tài sản được tuân theo nếu không có thỏa thuận trước.Khác với Bộ luật Hồng Đức, Bộ luật Gia Long không thừa nhận quyền thừa kế của con gái mà chú trọng quyền thừa kế của con trai. Kế thừa và phát huy nguyên tắc dân chủ, tiến bộ của Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959, Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986 đã đề cập đến nhiều vấn đề khác như quan hệ giữa ông bà và cháu, giữa anh chị em trong gia đình.

Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 xác định rõ các khái niệm tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng. Tài sản chung bao gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân, trừ tài sản riêng. Tài sản riêng bao gồm tài sản có trước khi kết hôn, được tặng cho riêng, thừa kế riêng hoặc được hình thành từ tài sản riêng. Việc phân biệt rõ ràng các loại tài sản này có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp khi ly hôn hoặc khi có yêu cầu chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân. Điều này cũng ảnh hưởng đến nghĩa vụ tài sản của mỗi bên đối với gia đình.

Quyền sử dụng đất là một loại tài sản đặc biệt. Nếu quyền này được xác lập trong thời kỳ hôn nhân, thì được coi là tài sản chung, trừ khi có thỏa thuận khác. Điều này cũng áp dụng cho các tài sản gắn liền với đất, như nhà ở, công trình xây dựng. Việc xác định thời điểm xác lập quyền sử dụng đất (trước hay trong thời kỳ hôn nhân) có ý nghĩa quyết định đến việc xác định đó là tài sản chung hay tài sản riêng.

Thu nhập hợp pháp của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân được coi là tài sản chung. Điều này bao gồm tiền lương, tiền công, thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh, và các khoản tiền thưởng, trợ cấp. Tuy nhiên, nếu các khoản tiền này được sử dụng để phục vụ nhu cầu thiết yếu của gia đình, thì việc chia tài sản khi ly hôn có thể được xem xét một cách linh hoạt hơn.

Việc chứng minh nguồn gốc tài sản là rất quan trọng để xác định đó là tài sản chung hay tài sản riêng. Vợ, chồng có nghĩa vụ chứng minh tài sản mà mình cho là riêng. Nếu không chứng minh được, tài sản đó có thể bị coi là tài sản chung. Các giấy tờ, chứng từ liên quan đến việc mua bán, tặng cho, thừa kế tài sản có vai trò quan trọng trong việc chứng minh nguồn gốc tài sản.

Nguyên tắc chia tài sản khi ly hôn là tài sản chung được chia đôi, nhưng có xem xét đến các yếu tố như công sức đóng góp của mỗi bên, hoàn cảnh kinh tế, lỗi của mỗi bên trong việc làm ảnh hưởng đến quan hệ hôn nhân. Tài sản riêng của bên nào thì thuộc về bên đó, trừ trường hợp tài sản riêng đã nhập vào tài sản chung.

Vợ chồng có quyền lập thỏa thuận phân chia tài sản trước hoặc trong thời kỳ hôn nhân. Thỏa thuận này phải được lập thành văn bản, có công chứng, chứng thực. Nội dung của thỏa thuận có thể quy định chi tiết về việc phân chia từng loại tài sản, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên sau khi ly hôn. Nếu thỏa thuận không rõ ràng hoặc vi phạm pháp luật, Tòa án có quyền xem xét lại.

Quyền lợi của con cái luôn được ưu tiên xem xét khi chia tài sản khi ly hôn. Tòa án có thể yêu cầu một bên phải chu cấp cho con cái đến khi trưởng thành, hoặc giao cho một bên quyền quản lý tài sản để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con cái. Trách nhiệm liên đới về tài sản đối với con cái cũng cần được xem xét.

Các tranh chấp về tài sản chung, tài sản riêng, quyền sử dụng đất, thừa kế là những tranh chấp thường gặp trong thực tiễn áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình. Việc giải quyết các tranh chấp này đòi hỏi Tòa án phải xem xét kỹ lưỡng các chứng cứ, tài liệu liên quan, cũng như áp dụng đúng các quy định của pháp luật.

Việc chứng minh nguồn gốc tài sản là một trong những khó khăn lớn nhất trong việc giải quyết các tranh chấp về tài sản. Nhiều trường hợp, vợ, chồng không giữ được các giấy tờ, chứng từ liên quan đến việc mua bán, tặng cho, thừa kế tài sản, hoặc các giấy tờ này không còn giá trị pháp lý. Điều này gây khó khăn cho Tòa án trong việc xác định đó là tài sản chung hay tài sản riêng.

Bộ luật Dân sự 2015 [Điều 644] quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, nhưng vẫn tồn tại một số bất cập và hạn chế. Theo Điều 644 BLDS 2015, người được thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc là những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất và phải thỏa mãn các điều kiện nhất định. Tuy nhiên, quy định này lại nằm trong Chương XXII về thừa kế theo di chúc, chứ không nằm trong chương XXIII về thừa kế theo pháp luật. Điều này gây ra sự khó hiểu và khó khăn trong việc áp dụng.

Pháp luật cần bổ sung các quy định về các loại tài sản mới như chứng khoán, cổ phiếu, trái phiếu, tài sản ảo, tài sản đưa vào góp vốn trong doanh nghiệp. Việc xác định giá trị của các loại tài sản này, cũng như việc phân chia chúng khi ly hôn, cần có những quy định cụ thể và rõ ràng.

Cần nâng cao hiệu quả công tác chứng minh nguồn gốc tài sản. Các cơ quan chức năng cần tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong việc cung cấp các giấy tờ, chứng từ liên quan đến tài sản. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về chứng minh nguồn gốc tài sản, để người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Cần tăng cường đào tạo đội ngũ thẩm phán, cán bộ tòa án về các quy định của pháp luật liên quan đến quan hệ tài sản trong gia đình. Các thẩm phán cần được trang bị kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực này, cũng như kỹ năng giải quyết các tranh chấp phức tạp về tài sản. Điều này sẽ góp phần nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án.

Nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm của các nước trên thế giới về chế độ tài sản trong Luật Hôn nhân và Gia đình. Xu hướng chung là tăng cường quyền tự định đoạt của vợ chồng đối với tài sản, đồng thời bảo vệ quyền lợi của con cái và các thành viên yếu thế trong gia đình. Cần học hỏi những kinh nghiệm tốt của các nước để áp dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Tăng cường vai trò của hòa giải trong giải quyết các tranh chấp về tài sản trong gia đình. Hòa giải là một phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, giúp các bên tự nguyện thỏa thuận, giải quyết mâu thuẫn. Cần khuyến khích các bên lựa chọn phương thức hòa giải trước khi khởi kiện ra Tòa án.

Việc cập nhật liên tục các văn bản pháp luật liên quan đến quan hệ tài sản trong gia đình là rất quan trọng. Các văn bản hướng dẫn thi hành cần được ban hành kịp thời, đầy đủ, rõ ràng. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng và người dân áp dụng pháp luật một cách chính xác và thống nhất.