Quá trình du nhập và phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu ở Lâm Đồng từ đầu thế kỷ XX đến 2018

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

1.1. Lý thuyết nghiên cứu

1.2. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu

1.2.1. Câu hỏi nghiên cứu

1.2.2. Giả thuyết nghiên cứu

1.3. Những kết quả dự kiến đạt được

1.4. Một số khái niệm được sử dụng trong luận án

1.5. CƠ SỞ THỰC TIỄN

1.5.1. Điều kiện tự nhiên của Lâm Đồng

1.5.2. Đặc điểm của cộng đồng người Việt ở Lâm Đồng

1.5.3. Những yếu tố thế tục của tín ngưỡng thờ Mẫu

1.5.4. Tổng quan bức tranh tôn giáo-tín ngưỡng của người Việt ở Lâm Đồng

1.6. Các loại hình tín ngưỡng dân gian

1.7. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG TỪ NĂM 1923 ĐẾN NĂM 1975

2.1. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH DU NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN

2.1.1. Bối cảnh chính trị

2.1.2. Bối cảnh kinh tế - xã hội

2.1.3. Quá trình di dân của người Việt đến Lâm Đồng

2.1.4. Tình hình kinh tế Lâm Đồng từ đầu thế kỷ XX đến năm 1975

2.2. SỰ XUẤT HIỆN CỦA NHỮNG CƠ SỞ THỜ MẪU BAN ĐẦU

2.2.1. Tại khu vực Dran (Đơn Dương)

2.2.2. Tại khu vực B'lao (Bảo Lộc)

2.2.3. Tại khu vực Đà Lạt

2.3. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CÁC CƠ SỞ THỜ TỰ MỚI

2.3.1. Lịch sử các cơ sở thờ tự

2.3.2. Thực trạng các cơ sở thờ tự

2.3.3. Sự phát triển các cơ sở thờ tự mới

2.4. THỰC HÀNH TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU

2.4.1. Sinh hoạt tín ngưỡng cấp Tổng hội

2.4.2. Sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu tại điện tư gia

2.5. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG TỪ NĂM 1976 ĐẾN NĂM 2018

3.1. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN

3.1.1. Bối cảnh chính trị

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội

3.1.3. Quá trình người Việt di cư vào Lâm Đồng từ 1975 đến nay

3.1.4. Sự thay đổi điều kiện kinh tế từ 1975 đến nay

3.1.5. Những đổi mới trong chính sách tôn giáo, tín ngưỡng của Đảng và Nhà nước

3.1.6. Sự công nhận của UNESCO đối với Di sản Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt

3.2. SỰ PHÁT TRIỂN CÁC CƠ SỞ THỜ TỰ

3.2.1. Hạn chế trong việc lập cơ sở thờ tự mới

3.2.2. Thực trạng các cơ sở thờ tự

3.2.3. Sự phát triển nở rộ các cơ sở thờ tự mới

3.3. THỰC HÀNH TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU

3.4. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

4.1. NHỮNG ĐẶC TRƯNG CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

4.1.1. Đặc trưng về loại hình thờ tự

4.1.2. Đặc trưng về tính chất thờ tự

4.1.3. Đặc trưng về cơ sở thờ tự

4.1.4. Đặc trưng trong thực hành tín ngưỡng

4.2. GIÁ TRỊ CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

4.2.1. Giá trị lịch sử - văn hóa

4.2.2. Giá trị thực tiễn

4.3. MỘT SỐ HẠN CHẾ TRONG TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

4.3.1. Hạn chế từ phía những người sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu

4.3.2. Trình độ nhận thức

4.3.3. Vấn đề thống nhất trong tổ chức

4.3.4. Vấn đề đoàn kết nội bộ

4.3.5. Tình trạng thương mại hóa, biến tướng trong sinh hoạt

4.3.6. Hạn chế từ phía các cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng

4.3.7. Số lượng và trình độ nguồn nhân lực

4.3.8. Sự quan tâm của chính quyền địa phương

4.4. XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG TRONG THỜI GIAN TỚI

4.4.1. Tiếp tục nở rộ các cơ sở thờ tự

4.4.2. Gia tăng tần suất thực hành tín ngưỡng

4.4.3. Gia tăng số lượng thanh đồng dẫn đến nguy cơ loạn đồng, loạn bóng

4.5. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT VỚI TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở LÂM ĐỒNG

4.6. Tiểu kết chương 4

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

DANH MỤC BÁO CÁO HỘI THẢO, ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

DANH MỤC PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

TÓM TẮT

SUMMARY

I. Tín ngưỡng thờ Mẫu và bối cảnh lịch sử tại Lâm Đồng

Tín ngưỡng thờ Mẫu là một hiện tượng văn hóa độc đáo của người Việt, xuất hiện từ thế kỷ XVI. Tại Lâm Đồng, tín ngưỡng này du nhập từ đầu thế kỷ XX, gắn liền với quá trình di cư của người Việt từ miền Bắc và miền Trung vào vùng đất này. Du nhập tín ngưỡng này không chỉ mang theo những giá trị văn hóa truyền thống mà còn phản ánh sự thích nghi với môi trường tự nhiên và xã hội mới. Tín ngưỡng dân gian này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của cộng đồng người Việt tại Lâm Đồng.

1.1. Bối cảnh lịch sử và xã hội

Lâm Đồng là vùng đất có điều kiện tự nhiên và xã hội đặc thù, tạo nên môi trường thuận lợi cho sự du nhập và phát triển của tín ngưỡng thờ Mẫu. Quá trình di cư của người Việt từ các tỉnh miền Bắc và miền Trung vào Lâm Đồng từ đầu thế kỷ XX đã mang theo những phong tục, tập quán và tín ngưỡng truyền thống. Tín ngưỡng tôn giáo này đã nhanh chóng hòa nhập vào đời sống cộng đồng, trở thành một phần quan trọng trong văn hóa tâm linh của người dân địa phương.

1.2. Sự du nhập và hình thành ban đầu

Tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng bắt đầu xuất hiện từ những năm 1920, với sự hình thành của các cơ sở thờ tự đầu tiên tại các khu vực như Đà Lạt, Đơn Dương và Bảo Lộc. Tín ngưỡng văn hóa này đã phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là sau sự ra đời của Việt Nam Thánh Mẫu hội vào năm 1954. Tổ chức này đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và quản lý các hoạt động thờ cúng, tạo nên sự thống nhất trong sinh hoạt tín ngưỡng tại Lâm Đồng.

II. Phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu từ 1923 đến 1975

Giai đoạn từ 1923 đến 1975 đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng. Số lượng các cơ sở thờ tự tăng lên đáng kể, đặc biệt là tại các khu vực đông dân cư như Đà Lạt và Bảo Lộc. Tín ngưỡng truyền thống này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân, với các nghi lễ thờ cúng được tổ chức thường xuyên và quy mô lớn.

2.1. Sự hình thành các cơ sở thờ tự

Trong giai đoạn này, Lâm Đồng chứng kiến sự xuất hiện của 34 cơ sở thờ Mẫu, phân bố chủ yếu tại Đà Lạt, Đơn Dương và Bảo Lộc. Tín ngưỡng thờ cúng này đã thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo nên một mạng lưới thờ tự rộng khắp. Các cơ sở thờ tự không chỉ là nơi thực hành tín ngưỡng mà còn là trung tâm văn hóa, nơi giao lưu và kết nối cộng đồng.

2.2. Sinh hoạt tín ngưỡng và nghi lễ

Tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng trong giai đoạn này được đặc trưng bởi các nghi lễ thờ cúng và lên đồng. Tín ngưỡng tâm linh này đã thu hút sự tham gia của nhiều thanh đồng và con nhang đệ tử từ các tỉnh lân cận như Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận. Các nghi lễ này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự bình an, may mắn.

III. Phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu từ 1976 đến 2018

Giai đoạn từ 1976 đến 2018 chứng kiến sự phát triển vượt bậc của tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng. Số lượng các cơ sở thờ tự tăng lên đáng kể, đặc biệt là từ năm 1991 đến 2018, với 93 cơ sở mới được thành lập. Tín ngưỡng địa phương này đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống văn hóa và tâm linh của người dân Lâm Đồng.

3.1. Sự phát triển các cơ sở thờ tự

Trong giai đoạn này, Lâm Đồng chứng kiến sự bùng nổ của các cơ sở thờ Mẫu, với tổng số 144 cơ sở được phân bố trên 12 huyện thị. Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Lâm Đồng đã phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là sau khi Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2016. Sự kiện này đã thúc đẩy sự quan tâm và tham gia của người dân vào các hoạt động thờ cúng.

3.2. Thực hành tín ngưỡng và giá trị văn hóa

Tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng trong giai đoạn này không chỉ là hoạt động tâm linh mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Các nghi lễ thờ cúng và lên đồng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân. Tín ngưỡng thờ Mẫu và văn hóa đã góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc, đồng thời tạo nên sự gắn kết cộng đồng.

IV. Xu hướng phát triển và giải pháp

Tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức trong quá trình phát triển. Sự gia tăng số lượng các cơ sở thờ tự và thanh đồng đặt ra yêu cầu về quản lý và bảo tồn các giá trị văn hóa. Tín ngưỡng thờ Mẫu trong xã hội hiện đại cần được phát huy một cách có định hướng, đảm bảo sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.

4.1. Xu hướng phát triển

Tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng đang có xu hướng phát triển mạnh mẽ, với sự gia tăng số lượng các cơ sở thờ tự và thanh đồng. Tín ngưỡng thờ Mẫu và lịch sử đã chứng minh sức sống mãnh liệt của tín ngưỡng này trong đời sống tâm linh của người dân. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc quản lý và bảo tồn các giá trị văn hóa.

4.2. Giải pháp và khuyến nghị

Để phát huy những giá trị tích cực của tín ngưỡng thờ Mẫu, cần có sự quan tâm và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Tín ngưỡng thờ Mẫu và phong tục tập quán cần được bảo tồn và phát huy một cách có định hướng, đảm bảo sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Các giải pháp cụ thể bao gồm tăng cường quản lý các cơ sở thờ tự, nâng cao nhận thức của người dân về giá trị văn hóa của tín ngưỡng này.

Luận án tiến sĩ: Quá trình du nhập và phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lâm Đồng (1900-2018)