Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, việc nâng cao chất lượng bồi dưỡng lý luận chính trị (LLCT) dành cho đảng viên mới là yêu cầu cấp thiết. Tỉnh Thái Nguyên hiện có 9 trung tâm chính trị cấp huyện, hàng năm tổ chức trên 270 lớp đào tạo với hơn 24.000 lượt học viên tham gia. Tuy nhiên, việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm (PPTLN) trong giảng dạy chương trình bồi dưỡng LLCT dành cho đảng viên mới còn nhiều hạn chế, chưa phát huy tối đa hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đề xuất quy trình và giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng PPTLN trong giảng dạy tại các trung tâm chính trị tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu tập trung vào các trung tâm chính trị huyện Đồng Hỷ, Định Hóa, Đại Từ, thành phố Phổ Yên và thành phố Thái Nguyên. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy không chỉ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng LLCT mà còn phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học viên, từ đó nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đảng viên cơ sở. Các chỉ số như tỷ lệ giảng viên sử dụng PPTLN thường xuyên chỉ chiếm khoảng 20%, trong khi 60% giảng viên sử dụng không thường xuyên và 20% chưa từng sử dụng, cho thấy tiềm năng cải thiện rất lớn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT tại các trung tâm chính trị tỉnh Thái Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học, bao gồm:

  • Lý thuyết dạy học lấy học sinh làm trung tâm của JDeway, nhấn mạnh tính tự giác, độc lập và tích cực của người học thông qua hoạt động nhóm nhỏ.
  • Mô hình dạy học nhóm nhỏ của Robert Slavin, khẳng định lợi ích của việc chia lớp thành các nhóm nhỏ để hoàn thành mục tiêu chung.
  • Quan điểm về phương pháp thảo luận nhóm của các nhà giáo dục trong và ngoài nước như Geoffrey Petty, A. Jakiel, và Pollock, phân tích ưu nhược điểm và kỹ thuật tổ chức thảo luận nhóm.
  • Khái niệm và nguyên tắc phương pháp dạy học theo chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, làm cơ sở lý luận cho việc áp dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT.
  • Các nguyên tắc sư phạm khi sử dụng PPTLN như đảm bảo tính vừa sức, tính thực tiễn, tính thống nhất giữa phương pháp và kỹ thuật tổ chức, và tính đảng trong giảng dạy LLCT.

Các khái niệm chính bao gồm: phương pháp dạy học, phương pháp thảo luận nhóm, nhóm nhỏ, kỹ thuật dạy học, và chương trình bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho đảng viên mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu: Thu thập, phân tích các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về PPTLN và giảng dạy LLCT.
  • Phương pháp lịch sử và logic: Nghiên cứu quá trình phát triển và ứng dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT.
  • Phương pháp điều tra, khảo sát: Thu thập dữ liệu từ 10 giảng viên và 200 học viên tại 5 trung tâm chính trị tỉnh Thái Nguyên qua phiếu khảo sát và phỏng vấn trực tiếp trong giai đoạn 2021-2023.
  • Phương pháp quan sát: Ghi nhật ký lớp học, ghi âm, chụp ảnh các tiết dạy thực nghiệm để đánh giá thái độ, tinh thần làm việc của giảng viên và học viên.
  • Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực hiện thực nghiệm quy trình sử dụng PPTLN trong giảng dạy để đánh giá tính khả thi và hiệu quả.
  • Phương pháp toán thống kê: Xử lý số liệu khảo sát, xây dựng bảng biểu, biểu đồ để phân tích và rút ra kết luận khoa học.

Cỡ mẫu gồm 10 giảng viên chuyên trách và 200 học viên thuộc các lớp bồi dưỡng LLCT dành cho đảng viên mới tại các trung tâm chính trị huyện Đồng Hỷ, Định Hóa, Đại Từ, thành phố Phổ Yên và thành phố Thái Nguyên. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2021 đến 2023, bao gồm giai đoạn khảo sát, thực nghiệm và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng PPTLN của giảng viên còn thấp và không đồng đều: 20% giảng viên thường xuyên sử dụng PPTLN, 60% không thường xuyên, 20% chưa từng sử dụng. Nguyên nhân chính gồm thói quen sử dụng phương pháp truyền thống (80%), PPTLN khó và tốn thời gian (80%), đặc thù môn LLCT trừu tượng (60%), học viên đa dạng về trình độ và độ tuổi (100%), không gian lớp học hạn chế (80%).

  2. Quy trình tổ chức thảo luận nhóm chưa được thực hiện đầy đủ: 80% giảng viên thực hiện lựa chọn vấn đề, giao nhiệm vụ, chia nhóm và báo cáo kết quả; tuy nhiên chỉ 60% chú trọng chọn nhóm trưởng, thư ký và quan sát hỗ trợ học viên trong quá trình thảo luận.

  3. Đánh giá của học viên về hiệu quả PPTLN còn hạn chế: Khoảng 37,5% học viên đánh giá PPTLN giúp lĩnh hội tri thức tích cực, 45% cho rằng rèn luyện kỹ năng giao tiếp hiệu quả, nhưng chỉ 22,5% thấy PPTLN giúp ôn tập và củng cố kiến thức tốt. Tỷ lệ học viên không hài lòng hoặc ít hài lòng chiếm từ 20% đến 42,5% ở các tiêu chí khác nhau.

  4. Mức độ hứng thú của học viên khi giảng viên sử dụng PPTLN: 22,5% học viên rất thích thú, 40,5% thích thú, trong khi 37% không hoặc ít hứng thú, phản ánh sự cần thiết cải thiện phương pháp tổ chức và nội dung thảo luận.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy PPTLN được giảng viên các trung tâm chính trị tỉnh Thái Nguyên sử dụng nhưng chưa phát huy tối đa hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu là do giảng viên chưa thành thạo quy trình tổ chức thảo luận nhóm, chưa lựa chọn nội dung thảo luận phù hợp với trình độ và đặc điểm học viên, cũng như chưa chú trọng đến việc phân công vai trò trong nhóm và giám sát quá trình thảo luận. Học viên đa dạng về trình độ, độ tuổi và xuất thân vùng nông thôn, dân tộc thiểu số cũng ảnh hưởng đến sự tích cực tham gia thảo luận.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc sử dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT có thể nâng cao tính chủ động, sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm của học viên nếu được tổ chức bài bản và phù hợp. Các biểu đồ thể hiện mức độ sử dụng PPTLN và đánh giá hiệu quả của học viên minh họa rõ sự phân bố đa dạng về mức độ sử dụng và hiệu quả, cho thấy tiềm năng cải tiến lớn. Việc áp dụng các nguyên tắc sư phạm như đảm bảo tính vừa sức, tính thực tiễn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về kỹ năng sử dụng PPTLN: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quy trình tổ chức thảo luận nhóm, kỹ thuật phân công vai trò trong nhóm, giám sát và đánh giá hiệu quả thảo luận. Mục tiêu nâng tỷ lệ giảng viên sử dụng PPTLN thường xuyên lên ít nhất 60% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc các trung tâm chính trị phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và áp dụng quy trình chuẩn tổ chức PPTLN trong giảng dạy LLCT: Quy trình cần bao gồm lựa chọn nội dung thảo luận phù hợp với đặc điểm học viên, chia nhóm có chủ đích, phân công nhóm trưởng, thư ký, giám sát quá trình thảo luận và đánh giá kết quả. Thời gian triển khai: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Giảng viên và cán bộ quản lý trung tâm chính trị.

  3. Đổi mới nội dung và hình thức thảo luận nhóm gắn với thực tiễn công tác của học viên: Lựa chọn các chủ đề thảo luận mang tính vận dụng cao, liên quan trực tiếp đến công việc và môi trường sống của học viên để tăng tính hấp dẫn và phát huy năng lực sáng tạo. Thời gian áp dụng: ngay trong các khóa học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Giảng viên.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy: Đầu tư không gian lớp học phù hợp, trang bị thiết bị hỗ trợ như bảng biểu, phần mềm trình chiếu, tài liệu học tập đa phương tiện để hỗ trợ hoạt động thảo luận nhóm hiệu quả hơn. Mục tiêu nâng cao sự tương tác và hứng thú học tập. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý trung tâm chính trị và cấp ủy địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên chuyên trách và kiêm nhiệm tại các trung tâm chính trị: Nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng tổ chức và vận dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT, từ đó cải thiện chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đảng viên mới.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục chính trị tại địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình và kế hoạch đào tạo phù hợp, đồng thời hỗ trợ cơ sở vật chất và nguồn lực cho các trung tâm chính trị.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Lý luận chính trị và Phương pháp dạy học: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy LLCT, góp phần phát triển nghiên cứu và thực hành sư phạm.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và đào tạo cán bộ, đảng viên: Cung cấp cơ sở khoa học để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng lý luận chính trị trong hệ thống chính trị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp thảo luận nhóm là gì và tại sao nên sử dụng trong giảng dạy LLCT?
    Phương pháp thảo luận nhóm là hình thức dạy học trong đó học viên được chia thành các nhóm nhỏ để cùng thảo luận, trao đổi và giải quyết vấn đề học tập. Nó giúp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm của học viên, phù hợp với đặc thù môn LLCT có tính lý luận cao.

  2. Những khó khăn chính khi áp dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT tại các trung tâm chính trị là gì?
    Khó khăn gồm giảng viên chưa thành thạo kỹ năng tổ chức thảo luận nhóm, học viên đa dạng về trình độ và độ tuổi, không gian lớp học hạn chế, thói quen sử dụng phương pháp truyền thống và nội dung thảo luận chưa gắn với thực tiễn công tác của học viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng PPTLN trong giảng dạy LLCT?
    Cần đào tạo giảng viên về kỹ năng tổ chức thảo luận nhóm, xây dựng quy trình chuẩn, lựa chọn nội dung thảo luận phù hợp, cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và khuyến khích sự tham gia tích cực của học viên thông qua phân công vai trò rõ ràng trong nhóm.

  4. Quy trình tổ chức thảo luận nhóm trong giảng dạy LLCT gồm những bước nào?
    Quy trình gồm: lựa chọn vấn đề thảo luận phù hợp, chia nhóm có chủ đích, giao nhiệm vụ và giới hạn thời gian, bầu nhóm trưởng và thư ký, giám sát quá trình thảo luận, báo cáo kết quả và tổng kết đánh giá của giảng viên.

  5. PPTLN có thể giúp học viên phát triển những kỹ năng gì?
    PPTLN giúp học viên phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác, tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm và khả năng trình bày, thuyết trình trước tập thể, đồng thời tăng cường sự tự giác và chủ động trong học tập.

Kết luận

  • Phương pháp thảo luận nhóm là công cụ hiệu quả để nâng cao chất lượng giảng dạy chương trình bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho đảng viên mới tại các trung tâm chính trị tỉnh Thái Nguyên.
  • Thực trạng sử dụng PPTLN còn hạn chế, với chỉ 20% giảng viên thường xuyên áp dụng và nhiều khó khăn về kỹ năng, điều kiện và đặc điểm học viên.
  • Quy trình tổ chức thảo luận nhóm cần được chuẩn hóa, chú trọng lựa chọn nội dung phù hợp, phân công vai trò rõ ràng và giám sát chặt chẽ trong quá trình thảo luận.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo giảng viên, đổi mới nội dung, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng PPTLN.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có phẩm chất chính trị và năng lực công tác đáp ứng yêu cầu cách mạng trong tình hình mới.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo kỹ năng PPTLN cho giảng viên, áp dụng quy trình chuẩn trong các lớp bồi dưỡng tiếp theo, đồng thời theo dõi, đánh giá và điều chỉnh liên tục để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

Call to action: Các trung tâm chính trị và giảng viên cần chủ động tiếp cận, áp dụng và phát huy phương pháp thảo luận nhóm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần xây dựng đội ngũ đảng viên mới vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh Thái Nguyên và đất nước.