Dạy Học Các Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Cho Học Sinh Lớp 6 Theo Quan Điểm Giao Tiếp

• Tác giả: Nguyễn Thị Quỳnh Nga
• Người hướng dẫn: PGS. Trịnh Thị Lan
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm Ngữ văn
• Đề tài: Dạy Học Các Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Cho Học Sinh Lớp 6 Theo Quan Điểm Giao Tiếp
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
• MỤC LỤC
• LỜI CẢM ƠN
• Lí do chọn đề tài
• Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Phƣơng pháp nghiên cứu
• Cấu trúc của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC DẠY HỌC CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG CHO HỌC SINH LỚP 6 THEO QUAN ĐIỂM GIAO TIẾP
• 1.1. Quan điểm giao tiếp trong dạy học ngôn ngữ nói chung và tiếng Việt nói riêng
• 1.2. Các biện pháp tu từ từ vựng
• 1.3. Cơ sở thực tiễn
• 1.4. Nội dung dạy học biện pháp tu từ từ vựng trong chương trình, sách giáo khoa Ngữ Văn 6
• 1.5. Tình hình dạy biện pháp tu từ từ vựng của giáo viên
• 1.6. Tình hình học biện pháp tu từ từ vựng của học sinh
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG CHO HỌC SINH LỚP 6 THEO QUAN ĐIỂM GIAO TIẾP
• 2.1. Một số định hướng cho việc dạy học biện pháp tu từ từ vựng cho học sinh lớp 6 theo quan điểm giao tiếp
• 2.2. Ưu điểm của việc vận dụng quan điểm giao tiếp trong việc dạy học biện pháp tu từ từ vựng
• 2.3. Sự thể hiện quan điểm giao tiếp trong dạy học các biện pháp tu từ từ vựng
• 2.4. Một số điểm cần lưu ý khi xây dựng tình huống giao tiếp trong dạy học
• 2.5. Thiết kế và triển khai các bài học về biện pháp tu từ từ vựng cho học sinh lớp 6 bằng phương pháp giao tiếp
• 2.6. Sử dụng các kĩ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học các biện pháp tu từ từ vựng cho học sinh lớp 6
• 2.7. Xây dựng hệ thống bài tập phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học biện pháp tu từ từ vựng cho học sinh lớp 6
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.2. Nội dung thực nghiệm
• 3.3. Phương pháp thực nghiệm
• 3.4. Kết quả thực nghiệm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• MỞ ĐẦU
• Lí do chọn đề tài
• Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Cấu trúc của luận văn

I. Tổng Quan Về Dạy Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Lớp 6

Trong cuộc sống, giao tiếp là nhu cầu thiết yếu, thúc đẩy ngôn ngữ phát triển. Việc sử dụng hình thức giao tiếp trong dạy học, truyền đạt kiến thức là vô cùng quan trọng. Giáo dục phổ thông đang đổi mới, chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực, chú trọng vận dụng kiến thức vào thực tế. Một trong những năng lực quan trọng hàng đầu là năng lực giao tiếp. Vì vậy, việc dạy học ngày nay là dạy cách tự học, tự nghiên cứu, không chỉ truyền thụ tri thức. Biện pháp tu từ từ vựng giúp diễn đạt lời văn hay, đẹp, biểu cảm, hấp dẫn, làm cho mối quan hệ giữa sự vật và con người gần gũi hơn. Khi học về biện pháp tu từ từ vựng, người đọc thường đặt ra nhiều câu hỏi về cách sử dụng chúng hiệu quả.

1.1. Quan Điểm Giao Tiếp Trong Dạy Học Tiếng Việt

Trong dạy học, thuật ngữ “quan điểm giao tiếp” được sử dụng rộng rãi, nhằm giúp người học hình thành kỹ năng sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp khác nhau. Dạy và học tiếng Việt không chỉ là hệ thống cấu trúc trên trang sách mà phải trở thành hệ thống hoạt động hành chức, thể hiện chức năng làm công cụ hỗ trợ giao tiếp. Dạy học theo quan điểm giao tiếp là một quan điểm mới trong việc dạy Ngữ Văn hiện nay, thể hiện sự xác định chính xác hơn về bản chất của việc dạy và học Ngữ Văn chính là vận dụng vào thực tiễn đời sống giao tiếp hằng ngày.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Lớp 6

Biện pháp tu từ từ vựng trong phân môn Tiếng Việt rất phong phú, được sử dụng như các phương tiện ngôn ngữ nhằm giúp diễn đạt lời văn hay, đẹp, biểu cảm và có sức hấp dẫn hơn. Nhờ có biện pháp tu từ từ vựng làm cho mối quan hệ giữa sự vật với con người trở nên gần gũi hơn. Từ đó, các sự vật hiện tượng được nhấn mạnh, gây ấn tượng sâu sắc hơn với người đọc. Có khi, nhờ các biện pháp tu từ từ vựng lại có thể tạo ra được tiếng cười dí dỏm, hài hước, thú vị.

II. Thách Thức Dạy Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Lớp 6

Việc dạy học biện pháp tu từ từ vựng gặp nhiều khó khăn. Học sinh trung học cơ sở vẫn lúng túng khi nhận diện và sử dụng các biện pháp tu từ trong nói và viết. Nguyên nhân chính là do việc dạy học chưa được phân biệt rõ ràng và hệ thống bài tập chưa đảm bảo nguyên tắc giao tiếp. Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Quỳnh Nga, việc dạy học các biện pháp tu từ từ vựng chưa được phân biệt một cách rõ ràng và quan trọng nhất là hệ thống bài tập về các biện pháp tu từ từ vựng chưa bảo đảm nguyên tắc giao tiếp.

2.1. Khó Khăn Trong Nhận Diện Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng

Học sinh thường gặp khó khăn trong việc phân biệt các loại biện pháp tu từ từ vựng khác nhau, như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ. Điều này dẫn đến việc các em không thể nhận diện chính xác biện pháp tu từ được sử dụng trong một văn bản cụ thể. Việc thiếu kiến thức nền tảng vững chắc về các biện pháp tu từ cũng là một nguyên nhân dẫn đến khó khăn này.

2.2. Ứng Dụng Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Trong Thực Tế

Ngay cả khi học sinh đã nhận diện được biện pháp tu từ, các em vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng chúng một cách sáng tạo và hiệu quả trong bài viết của mình. Việc thiếu thực hành và các bài tập ứng dụng thực tế khiến học sinh không thể vận dụng kiến thức đã học vào thực tế giao tiếp.

2.3. Thiếu Tính Giao Tiếp Trong Bài Tập Về Biện Pháp Tu Từ

Hệ thống bài tập hiện tại thường tập trung vào việc nhận diện và phân loại biện pháp tu từ, mà ít chú trọng đến việc sử dụng chúng trong các tình huống giao tiếp cụ thể. Điều này khiến học sinh cảm thấy nhàm chán và không thấy được tính ứng dụng của kiến thức đã học.

III. Cách Dạy Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Theo Giao Tiếp

Để khắc phục khó khăn, cần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng giao tiếp. Giáo viên cần tạo ra các tình huống giao tiếp đa dạng, khuyến khích học sinh sử dụng biện pháp tu từ một cách tự nhiên và sáng tạo. Cần chú trọng đến việc phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của học sinh, giúp các em tự tin sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày. Theo Vũ Dũng, “Nguyên tắc giao tiếp là những yêu cầu mang tính chỉ đạo, định hướng cho hành vi, ứng xử, thái độ trong quá trình trao đổi, tiếp xúc của các chủ thể giao tiếp nhằm đảm bảo hiệu quả của quá trình giao tiếp đó”.

3.1. Tạo Tình Huống Giao Tiếp Đa Dạng Trong Lớp Học

Giáo viên có thể tạo ra các tình huống giao tiếp khác nhau trong lớp học, như đóng vai, thảo luận nhóm, tranh luận, thuyết trình. Trong các tình huống này, học sinh được khuyến khích sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng để diễn đạt ý kiến của mình một cách sinh động và hấp dẫn.

3.2. Khuyến Khích Học Sinh Sử Dụng Biện Pháp Tu Từ Sáng Tạo

Giáo viên nên khuyến khích học sinh sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng một cách sáng tạo, không gò bó theo khuôn mẫu. Điều này giúp học sinh phát triển khả năng tư duy ngôn ngữ và diễn đạt ý tưởng của mình một cách độc đáo.

3.3. Phát Triển Kỹ Năng Nghe Nói Đọc Viết

Việc phát triển đồng đều cả bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết là rất quan trọng để học sinh có thể sử dụng tiếng Việt một cách thành thạo trong giao tiếp. Giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập giúp học sinh rèn luyện cả bốn kỹ năng này.

IV. Hướng Dẫn Thiết Kế Bài Tập Biện Pháp Tu Từ Giao Tiếp

Bài tập cần được thiết kế theo hướng mở, khuyến khích học sinh tự do sáng tạo và thể hiện cá tính. Cần tạo ra các bài tập mang tính ứng dụng cao, giúp học sinh thấy được vai trò của biện pháp tu từ trong cuộc sống hàng ngày. Bài tập nên tập trung vào việc sử dụng biện pháp tu từ trong các tình huống giao tiếp cụ thể, như viết thư, kể chuyện, thuyết trình. Theo Ngô Công Hoàn, Hoàng Anh trong công trình nghiên cứu Giao tiếp sư phạm, “Nguyên tắc giao tiếp là hệ thống những quan điểm chỉ đạo, định hướng thái độ và hành vi ứng xử, đồng thời chỉ đạo việc lựa chọn các phương pháp, phương tiện giao tiếp của cá nhân”.

4.1. Bài Tập Mở Khuyến Khích Sáng Tạo

Bài tập nên có nhiều cách giải khác nhau, khuyến khích học sinh tự do sáng tạo và thể hiện cá tính. Ví dụ, thay vì yêu cầu học sinh tìm một biện pháp tu từ cụ thể trong một đoạn văn, giáo viên có thể yêu cầu học sinh viết một đoạn văn ngắn sử dụng một biện pháp tu từ nào đó.

4.2. Bài Tập Ứng Dụng Thực Tế Cao

Bài tập nên mang tính ứng dụng cao, giúp học sinh thấy được vai trò của biện pháp tu từ trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, giáo viên có thể yêu cầu học sinh viết một bài quảng cáo ngắn sử dụng các biện pháp tu từ để thu hút khách hàng.

4.3. Bài Tập Sử Dụng Trong Tình Huống Giao Tiếp Cụ Thể

Bài tập nên tập trung vào việc sử dụng biện pháp tu từ trong các tình huống giao tiếp cụ thể, như viết thư, kể chuyện, thuyết trình. Điều này giúp học sinh rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ một cách linh hoạt và hiệu quả trong các tình huống thực tế.

V. Ứng Dụng Thực Tế Dạy Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng

Việc áp dụng phương pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Học sinh trở nên chủ động, sáng tạo hơn trong học tập. Kỹ năng giao tiếp của học sinh được cải thiện đáng kể. Học sinh tự tin hơn khi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày. Theo kết quả nghiên cứu, việc dạy học theo quan điểm giao tiếp giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp toàn diện, học sinh có thể vận dụng những tri thức đã học linh hoạt vào trong các cuộc giao tiếp hằng ngày.

5.1. Học Sinh Chủ Động Sáng Tạo Hơn Trong Học Tập

Khi được tham gia vào các hoạt động giao tiếp trong lớp học, học sinh trở nên chủ động và sáng tạo hơn trong việc tìm tòi kiến thức và giải quyết vấn đề. Các em không còn thụ động tiếp nhận kiến thức mà chủ động tham gia vào quá trình học tập.

5.2. Kỹ Năng Giao Tiếp Của Học Sinh Được Cải Thiện

Việc thường xuyên thực hành giao tiếp trong lớp học giúp học sinh cải thiện đáng kể kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Các em tự tin hơn khi diễn đạt ý kiến của mình và có khả năng giao tiếp hiệu quả hơn trong các tình huống thực tế.

5.3. Học Sinh Tự Tin Hơn Khi Sử Dụng Tiếng Việt

Khi đã nắm vững kiến thức và kỹ năng về biện pháp tu từ từ vựng, học sinh tự tin hơn khi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày. Các em không còn e ngại khi sử dụng ngôn ngữ mà tự tin thể hiện bản thân.

VI. Kết Luận Về Dạy Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Lớp 6

Dạy học biện pháp tu từ từ vựng theo quan điểm giao tiếp là một hướng đi đúng đắn, giúp nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Việt. Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp, kỹ thuật dạy học mới để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Việc áp dụng quan điểm giao tiếp trong dạy học không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết để thành công trong cuộc sống. Có thể nói, dạy học theo quan điểm giao tiếp là một quan điểm hiện đại, tích cực, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học trong tình trạng hiện nay.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Đổi Mới Phương Pháp Dạy Học

Việc đổi mới phương pháp dạy học là rất quan trọng để đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Phương pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Và Phát Triển Trong Tương Lai

Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp, kỹ thuật dạy học mới để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc phát triển các công cụ và tài liệu hỗ trợ dạy học theo quan điểm giao tiếp.

6.3. Dạy Học Biện Pháp Tu Từ Từ Vựng Theo Quan Điểm Giao Tiếp

Việc áp dụng quan điểm giao tiếp trong dạy học không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết để thành công trong cuộc sống. Đây là một hướng đi đúng đắn và cần được tiếp tục phát triển.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh trung học cơ sở trở thành một yêu cầu cấp thiết. Theo ước tính, học sinh lớp 6 đang ở giai đoạn chuyển tiếp quan trọng trong phát triển tâm lý và nhận thức, đòi hỏi phương pháp dạy học phù hợp để phát huy tính tích cực và chủ động trong học tập. Luận văn tập trung nghiên cứu việc dạy học các biện pháp tu từ từ vựng cho học sinh lớp 6 theo quan điểm giao tiếp, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Tiếng Việt và phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các biện pháp tu từ từ vựng được đưa vào sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 6 hiện hành, gồm bốn biện pháp chính: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ và hoán dụ. Nghiên cứu được thực hiện tại các trường trung học cơ sở ở Hà Nội trong năm học 2018-2019, với mục tiêu đề xuất các giải pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp, giúp học sinh không chỉ nhận diện mà còn vận dụng thành thạo các biện pháp tu từ trong giao tiếp và viết văn.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Việt, phát triển năng lực giao tiếp toàn diện cho học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ trong nhà trường phổ thông. Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho giáo viên xây dựng kế hoạch giảng dạy hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu học tập của học sinh lớp 6.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: quan điểm giao tiếp trong dạy học ngôn ngữ và các biện pháp tu từ từ vựng trong tiếng Việt.

1. Quan điểm giao tiếp trong dạy học ngôn ngữ: Xuất phát từ chức năng giao tiếp của ngôn ngữ, quan điểm này nhấn mạnh việc dạy học không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn phát huy năng lực sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp thực tế. Theo đó, học sinh được xem là chủ thể tích cực, sáng tạo trong quá trình học, tham gia vào các hoạt động giao tiếp đa chiều nhằm phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.

2. Các biện pháp tu từ từ vựng: Bao gồm các phương tiện ngôn ngữ nhằm tạo hiệu quả biểu cảm và thẩm mỹ trong văn bản và giao tiếp. Luận văn tập trung vào bốn biện pháp cơ bản: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ và hoán dụ, được phân loại theo quan hệ ý nghĩa giữa các đơn vị từ vựng. Mỗi biện pháp có đặc điểm cấu tạo và tác dụng biểu đạt riêng, góp phần làm phong phú ngôn ngữ và tăng sức hấp dẫn cho lời nói, văn bản.

Ba khái niệm chính được làm rõ là: năng lực giao tiếp, biện pháp tu từ từ vựng, và phương pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp sau:

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, tổng hợp các công trình nghiên cứu về giao tiếp, ngữ dụng học, tâm lý học sư phạm và biện pháp tu từ từ vựng để xây dựng cơ sở khoa học cho đề tài.

• Phương pháp khảo sát thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua phiếu điều tra, phỏng vấn giáo viên và học sinh tại hai trường trung học cơ sở ở Hà Nội, nhằm đánh giá thực trạng dạy và học các biện pháp tu từ từ vựng.

• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thiết kế hệ thống bài học và giáo án theo quan điểm giao tiếp, triển khai dạy thực nghiệm để kiểm chứng hiệu quả các biện pháp dạy học đề xuất.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 50 học sinh và 10 giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm học sinh lớp 6 tại các trường nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2018-2019.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung nhằm rút ra kết luận về hiệu quả và hạn chế trong dạy học biện pháp tu từ từ vựng theo quan điểm giao tiếp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng dạy học biện pháp tu từ từ vựng: Qua khảo sát 8 giáo án và dự giờ tại hai trường, 80% giáo viên có tâm huyết và áp dụng các phương pháp tích cực, kết hợp thuyết giảng và hoạt động nhóm. Tuy nhiên, 100% giáo án còn hạn chế trong việc mở rộng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa và chưa hướng dẫn học sinh viết đoạn văn cảm thụ về biện pháp tu từ.

2. Hiểu biết và năng lực của học sinh: Trong 50 học sinh khảo sát, chỉ 20% biết khái niệm biện pháp tu từ, 80% biết so sánh và nhân hóa, nhưng 60% không thể tự đặt câu có sử dụng biện pháp tu từ. 40% học sinh cảm thấy khó hoặc rất khó khi học các biện pháp này. Học sinh còn nhầm lẫn giữa ẩn dụ và hoán dụ, vốn từ hạn chế và chưa quen với phương pháp học mới.

3. Hiệu quả dạy học theo quan điểm giao tiếp: Thực nghiệm sư phạm cho thấy việc tổ chức bài học dưới dạng tình huống giao tiếp, sử dụng các kỹ thuật đặt câu hỏi, thảo luận nhóm và trò chơi giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo. Học sinh tự tin hơn trong việc nhận diện và vận dụng biện pháp tu từ trong giao tiếp và viết văn.

4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả phù hợp với các công trình nghiên cứu về giao tiếp sư phạm và ngữ dụng học, khẳng định vai trò quan trọng của phương pháp giao tiếp trong phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh trung học cơ sở.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trong dạy học hiện nay là do giáo viên còn bị gò bó bởi sách giáo khoa, chưa khai thác sâu các tình huống giao tiếp thực tế và chưa chú trọng đánh giá toàn diện kỹ năng vận dụng biện pháp tu từ. Học sinh lớp 6 đang trong giai đoạn phát triển tâm lý phức tạp, cần phương pháp dạy học linh hoạt, đa dạng để kích thích hứng thú và phát triển kỹ năng giao tiếp.

Dữ liệu khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh biết và vận dụng các biện pháp tu từ, cùng bảng tổng hợp ưu nhược điểm của giáo án hiện hành. Việc áp dụng quan điểm giao tiếp giúp chuyển đổi học sinh từ đối tượng thụ động sang chủ thể tích cực, tạo môi trường học tập sinh động, gần gũi với thực tế.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ cách thức tổ chức dạy học biện pháp tu từ từ vựng phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh lớp 6, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực giao tiếp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường xây dựng tình huống giao tiếp thực tế: Giáo viên cần thiết kế các tình huống giao tiếp đa dạng, gần gũi với đời sống học sinh để kích thích nhu cầu giao tiếp và vận dụng biện pháp tu từ. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học hiện tại. Chủ thể thực hiện: giáo viên Ngữ Văn.

2. Mở rộng ngữ liệu dạy học: Khuyến khích giáo viên sử dụng ví dụ ngoài sách giáo khoa như lời nói hàng ngày, bài hát, truyện ngắn để giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về biện pháp tu từ. Thời gian: triển khai dần trong 1-2 năm. Chủ thể: tổ chuyên môn Ngữ Văn và giáo viên.

3. Áp dụng kỹ thuật dạy học tích cực: Sử dụng kỹ thuật đặt câu hỏi mở, thảo luận nhóm, trò chơi và phản hồi tích cực nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện cho học sinh. Thời gian: áp dụng liên tục trong các tiết học. Chủ thể: giáo viên.

4. Đánh giá toàn diện năng lực học sinh: Thiết kế các hình thức kiểm tra đánh giá không chỉ kiến thức nhận biết mà còn kỹ năng vận dụng biện pháp tu từ trong giao tiếp và viết văn, chú trọng đánh giá kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Thời gian: áp dụng từ kỳ kiểm tra tiếp theo. Chủ thể: giáo viên và nhà trường.

5. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tăng cường tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp và kỹ thuật dạy học tích cực để nâng cao năng lực sư phạm. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: phòng giáo dục, nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Ngữ Văn trung học cơ sở: Nhận được hướng dẫn cụ thể về phương pháp dạy học biện pháp tu từ từ vựng theo quan điểm giao tiếp, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh.

2. Nhà quản lý giáo dục và tổ chuyên môn: Có cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Việt, đồng thời đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ.

3. Sinh viên sư phạm Ngữ Văn: Tài liệu tham khảo quý giá để hiểu rõ về quan điểm giao tiếp trong dạy học ngôn ngữ, các biện pháp tu từ từ vựng và kỹ thuật dạy học tích cực, phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu.

4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ học: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về việc áp dụng quan điểm giao tiếp trong dạy học biện pháp tu từ từ vựng, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

1. Quan điểm giao tiếp trong dạy học tiếng Việt là gì?
   Quan điểm giao tiếp nhấn mạnh việc dạy học không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp thực tế, giúp học sinh trở thành chủ thể tích cực, sáng tạo trong học tập.

2. Tại sao cần dạy học các biện pháp tu từ từ vựng theo quan điểm giao tiếp?
   Phương pháp này giúp học sinh không chỉ nhận diện mà còn vận dụng linh hoạt các biện pháp tu từ trong giao tiếp và viết văn, nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và phát triển tư duy sáng tạo.

3. Các biện pháp tu từ từ vựng nào được nghiên cứu trong luận văn?
   Luận văn tập trung vào bốn biện pháp cơ bản: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ và hoán dụ, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh lớp 6.

4. Phương pháp nào được đề xuất để dạy các biện pháp tu từ từ vựng hiệu quả?
   Sử dụng phương pháp giao tiếp kết hợp với các kỹ thuật dạy học tích cực như đặt câu hỏi mở, thảo luận nhóm, trò chơi và xây dựng tình huống giao tiếp thực tế nhằm phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh.

5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả học tập các biện pháp tu từ từ vựng?
   Cần thiết kế các hình thức đánh giá toàn diện, bao gồm kiểm tra kiến thức nhận biết và kỹ năng vận dụng trong giao tiếp và viết văn, chú trọng đánh giá kỹ năng nghe, nói, đọc, viết để phản ánh đúng năng lực học sinh.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quan điểm giao tiếp và các biện pháp tu từ từ vựng, đồng thời khảo sát thực trạng dạy học tại các trường trung học cơ sở ở Hà Nội.
• Kết quả thực nghiệm cho thấy phương pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động và nâng cao kỹ năng giao tiếp.
• Đề xuất các giải pháp thiết thực như xây dựng tình huống giao tiếp, mở rộng ngữ liệu, áp dụng kỹ thuật dạy học tích cực và đánh giá toàn diện năng lực học sinh.
• Nghiên cứu góp phần đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Việt, phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh lớp 6 và yêu cầu phát triển năng lực giao tiếp trong giáo dục phổ thông.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai rộng rãi các giải pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng giáo viên và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng.

Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các giải pháp dạy học theo quan điểm giao tiếp để nâng cao chất lượng dạy học Tiếng Việt, góp phần phát triển toàn diện năng lực giao tiếp cho học sinh trung học cơ sở.