Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số và xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, thanh toán không dùng tiền mặt (TTKĐTM) đã trở thành một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và giảm thiểu rủi ro liên quan đến tiền mặt. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) chi nhánh Hoàng Mai, hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt đã được triển khai từ năm 2013 và mở rộng tại nhiều bệnh viện lớn tuyến Trung ương. Giai đoạn nghiên cứu từ 2016 đến 2018 cho thấy sự gia tăng đáng kể về số lượng giao dịch thanh toán viện phí qua kênh điện tử, góp phần giảm tải áp lực tiền mặt trong lưu thông và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại VietinBank chi nhánh Hoàng Mai, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển dịch vụ này, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt trong lĩnh vực y tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại VietinBank chi nhánh Hoàng Mai trong khoảng thời gian 2016-2018, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo nội bộ ngân hàng và khảo sát thực tế tại một số bệnh viện tuyến Trung ương.

Việc phát triển thanh toán viện phí không dùng tiền mặt không chỉ giúp giảm chi phí vận hành, tăng tính minh bạch trong quản lý tài chính mà còn nâng cao trải nghiệm người bệnh, góp phần hiện đại hóa hệ thống y tế và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành ngân hàng và y tế tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính để phân tích và đánh giá hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt:

  1. Lý thuyết về thanh toán không dùng tiền mặt (Cashless Payment Theory): Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt được hiểu là các giao dịch thanh toán được thực hiện thông qua các phương tiện điện tử, thẻ ngân hàng hoặc các hình thức thanh toán điện tử khác thay vì sử dụng tiền mặt trực tiếp. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong việc thúc đẩy sự phát triển của các dịch vụ thanh toán hiện đại, giảm thiểu rủi ro và chi phí liên quan đến tiền mặt.

  2. Mô hình chấp nhận công nghệ (Technology Acceptance Model - TAM): Mô hình này giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến việc người dùng chấp nhận và sử dụng công nghệ mới, trong đó có các yếu tố như nhận thức về tính hữu ích, tính dễ sử dụng và thái độ đối với công nghệ. Mô hình TAM được áp dụng để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại ngân hàng.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, dịch vụ thanh toán điện tử, hệ thống thanh toán qua thẻ, rủi ro bảo mật thông tin, và hiệu quả quản lý tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính của nghiên cứu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động của VietinBank chi nhánh Hoàng Mai giai đoạn 2016-2018.
  • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp với hơn 135 khách hàng và cán bộ ngân hàng, cùng các cán bộ y tế tại một số bệnh viện tuyến Trung ương.
  • Phỏng vấn sâu với các chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng và y tế.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, bao gồm số lượng giao dịch, tỷ lệ sử dụng dịch vụ qua các kênh POS, ATM, và thanh toán điện tử.
  • Phân tích nhân tố ảnh hưởng bằng phương pháp hồi quy đa biến dựa trên mô hình TAM.
  • Phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các khó khăn, thách thức và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, trong đó thu thập dữ liệu và phân tích diễn ra trong 6 tháng đầu, phần đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn trong 6 tháng cuối.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng giao dịch thanh toán viện phí không dùng tiền mặt: Giai đoạn 2016-2018, số lượng giao dịch thanh toán viện phí qua các kênh không dùng tiền mặt tại VietinBank chi nhánh Hoàng Mai tăng trung bình 25% mỗi năm. Tỷ lệ thanh toán qua POS chiếm khoảng 60%, qua ATM chiếm 30%, còn lại là các hình thức thanh toán điện tử khác.

  2. Nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy nhận thức về tính hữu ích (β = 0.45, p < 0.01) và tính dễ sử dụng (β = 0.38, p < 0.05) là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến việc khách hàng lựa chọn thanh toán viện phí không dùng tiền mặt. Ngoài ra, yếu tố bảo mật thông tin cũng có ảnh hưởng tích cực (β = 0.22, p < 0.1).

  3. Khó khăn trong triển khai: Khoảng 40% khách hàng và cán bộ y tế phản ánh còn gặp khó khăn về mặt kỹ thuật và quy trình thanh toán chưa đồng bộ giữa ngân hàng và bệnh viện. Một số bệnh viện tuyến Trung ương như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Tai mũi họng Trung ương vẫn còn tồn tại các bước thủ công gây chậm trễ.

  4. Hiệu quả quản lý tài chính: Việc áp dụng thanh toán viện phí không dùng tiền mặt giúp giảm chi phí vận hành liên quan đến tiền mặt khoảng 15%, đồng thời giảm thiểu rủi ro mất mát và gian lận trong quá trình thu phí.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại VietinBank chi nhánh Hoàng Mai phản ánh xu hướng chung của nền kinh tế số và sự chuyển đổi trong ngành ngân hàng. Nhận thức về tính hữu ích và tính dễ sử dụng là những yếu tố then chốt thúc đẩy khách hàng chấp nhận dịch vụ, phù hợp với mô hình TAM và các nghiên cứu quốc tế về thanh toán điện tử.

Khó khăn về mặt kỹ thuật và quy trình cho thấy cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa ngân hàng và các cơ sở y tế để hoàn thiện hệ thống, giảm thiểu các bước thủ công, nâng cao trải nghiệm người dùng. Việc giảm chi phí vận hành và rủi ro liên quan đến tiền mặt góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh và cán bộ y tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng giao dịch theo năm, bảng phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hưởng, và biểu đồ so sánh chi phí vận hành trước và sau khi áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin: Đẩy mạnh đầu tư nâng cấp hệ thống thanh toán điện tử, tích hợp đồng bộ giữa ngân hàng và bệnh viện để giảm thiểu các bước thủ công, nâng cao tính ổn định và bảo mật. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: VietinBank phối hợp với các bệnh viện.

  2. Tăng cường đào tạo và truyền thông: Tổ chức các chương trình đào tạo cho cán bộ ngân hàng và y tế về quy trình thanh toán không dùng tiền mặt, đồng thời truyền thông nâng cao nhận thức cho người bệnh về lợi ích và cách sử dụng dịch vụ. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: VietinBank, Sở Y tế.

  3. Xây dựng chính sách ưu đãi: Áp dụng các chính sách ưu đãi như giảm phí giao dịch, tặng quà cho khách hàng sử dụng thanh toán viện phí không dùng tiền mặt nhằm khuyến khích sử dụng dịch vụ. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: VietinBank.

  4. Tăng cường bảo mật và quản lý rủi ro: Thiết lập hệ thống giám sát và cảnh báo sớm các rủi ro về bảo mật thông tin và gian lận trong thanh toán điện tử, đảm bảo an toàn cho khách hàng và ngân hàng. Thời gian: 9 tháng; Chủ thể: VietinBank, các đơn vị an ninh mạng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng và tổ chức tài chính: Giúp hiểu rõ thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Cơ sở y tế và bệnh viện: Nắm bắt các giải pháp công nghệ và quy trình phối hợp với ngân hàng để nâng cao hiệu quả thu phí, giảm thiểu rủi ro và cải thiện trải nghiệm người bệnh.

  3. Nhà quản lý chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong lĩnh vực y tế, góp phần hiện đại hóa hệ thống tài chính và y tế.

  4. Học giả và sinh viên ngành quản trị tài chính, ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu ứng dụng mô hình TAM trong lĩnh vực thanh toán điện tử, đồng thời cung cấp dữ liệu thực tiễn tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt là gì?
Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán các khoản phí khám chữa bệnh thông qua các phương tiện điện tử như thẻ ngân hàng, chuyển khoản, hoặc các kênh thanh toán điện tử mà không sử dụng tiền mặt trực tiếp. Ví dụ, người bệnh có thể thanh toán qua máy POS tại bệnh viện hoặc qua ứng dụng ngân hàng điện tử.

2. Những lợi ích chính của thanh toán viện phí không dùng tiền mặt?
Lợi ích bao gồm giảm chi phí vận hành, tăng tính minh bạch, giảm rủi ro mất mát tiền mặt, nâng cao trải nghiệm người bệnh và giảm tải quá trình thanh toán tại bệnh viện. Theo báo cáo, chi phí vận hành giảm khoảng 15% khi áp dụng hình thức này.

3. Các nhân tố nào ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt?
Theo nghiên cứu, nhận thức về tính hữu ích và tính dễ sử dụng là hai nhân tố quan trọng nhất. Ngoài ra, yếu tố bảo mật thông tin cũng ảnh hưởng tích cực đến quyết định sử dụng dịch vụ.

4. Khó khăn phổ biến khi triển khai thanh toán viện phí không dùng tiền mặt là gì?
Khó khăn gồm quy trình thanh toán chưa đồng bộ giữa ngân hàng và bệnh viện, hạn chế về hạ tầng công nghệ, và sự chưa quen thuộc của một số khách hàng với hình thức thanh toán điện tử.

5. Làm thế nào để thúc đẩy phát triển thanh toán viện phí không dùng tiền mặt?
Cần hoàn thiện hệ thống công nghệ, tăng cường đào tạo và truyền thông, xây dựng chính sách ưu đãi, đồng thời tăng cường bảo mật và quản lý rủi ro. Các giải pháp này giúp nâng cao hiệu quả và sự tin tưởng của khách hàng.

Kết luận

  • Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại VietinBank chi nhánh Hoàng Mai đã có sự phát triển tích cực với mức tăng trưởng giao dịch khoảng 25% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2018.
  • Nhận thức về tính hữu ích và tính dễ sử dụng là nhân tố chính thúc đẩy khách hàng sử dụng dịch vụ.
  • Khó khăn về mặt kỹ thuật và quy trình cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả triển khai.
  • Việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt giúp giảm chi phí vận hành và rủi ro liên quan đến tiền mặt, đồng thời nâng cao trải nghiệm người bệnh.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công nghệ, đào tạo, chính sách ưu đãi và bảo mật nhằm thúc đẩy phát triển dịch vụ trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng.

Call to action: Các tổ chức tài chính, bệnh viện và nhà quản lý chính sách cần phối hợp chặt chẽ để thúc đẩy thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, góp phần hiện đại hóa hệ thống y tế và tài chính Việt Nam.