Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) đã trở thành xu hướng tất yếu, góp phần thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái tài chính hiện đại. Tại Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn 2018-2022, tỷ lệ sử dụng các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng gia tăng, nhất là tại các thành phố lớn và khu vực đô thị. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng, với mạng lưới hoạt động rộng khắp và nguồn khách hàng đa dạng, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển dịch vụ này tại khu vực nông thôn và vùng ven đô thị.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM tại Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng trong giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả và mở rộng phạm vi sử dụng dịch vụ trong thời gian tới đến năm 2027. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích số liệu tài chính, hoạt động thanh toán qua các hình thức như séc, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng và các dịch vụ ngân hàng điện tử tại chi nhánh này.

Việc phát triển dịch vụ TTKDTM không chỉ giúp giảm chi phí lưu thông tiền mặt, tăng tính minh bạch trong các giao dịch tài chính mà còn góp phần ổn định chính sách tiền tệ quốc gia, nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại và tạo thuận lợi cho khách hàng trong giao dịch hàng ngày. Qua đó, nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng và góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình liên quan đến phát triển dịch vụ ngân hàng và thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm:

  • Lý thuyết về ngân hàng thương mại: Định nghĩa ngân hàng thương mại là tổ chức kinh doanh tiền tệ với mục tiêu lợi nhuận, thực hiện các hoạt động huy động vốn, cho vay và cung cấp dịch vụ thanh toán. Luật các tổ chức tín dụng số 77/2017/QH14 quy định rõ vai trò và hoạt động của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế hiện đại.

  • Mô hình phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt: Tập trung vào các chỉ tiêu định lượng như số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ, doanh số thanh toán, thu nhập từ dịch vụ và các chỉ tiêu định tính như mức độ hài lòng, an toàn, độ chính xác và tốc độ giao dịch.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ TTKDTM: Bao gồm nhân tố chủ quan như chất lượng nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, chiến lược kinh doanh của ngân hàng; nhân tố khách quan như thói quen sử dụng tiền mặt, thu nhập, trình độ dân trí của khách hàng, môi trường cạnh tranh, kinh tế xã hội và pháp lý.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, séc chuyển khoản, thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, ngân hàng điện tử, và các chỉ tiêu đánh giá phát triển dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM tại Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh và các tài liệu nội bộ của Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng giai đoạn 2018-2022. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ các báo cáo ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu định lượng như doanh số thanh toán, số lượng khách hàng, thu nhập từ dịch vụ. Phân tích so sánh tỷ lệ tăng trưởng qua các năm để nhận diện xu hướng phát triển. Phân tích SWOT để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu toàn bộ các giao dịch và báo cáo của chi nhánh trong giai đoạn nghiên cứu được sử dụng, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ cho phân tích.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2018 đến năm 2022, đề xuất các biện pháp phát triển cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2027.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đưa ra các kết luận và khuyến nghị có tính khả thi cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng huy động vốn và tín dụng ổn định: Tổng tiền huy động vốn tại Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng tăng liên tục qua các năm, từ khoảng 430 tỷ đồng năm 2018 lên mức hơn 735 tỷ đồng năm 2020, với tốc độ tăng trưởng năm 2021 đạt 76,61%. Dư nợ tín dụng cũng tăng từ 209 tỷ đồng năm 2018 lên gần 840 tỷ đồng năm 2022, trong đó dư nợ cho vay hộ sản xuất và cá nhân chiếm tỷ trọng lớn, tăng 20,43% năm 2022 so với năm trước.

  2. Doanh số thanh toán không dùng tiền mặt tăng mạnh: Doanh số thanh toán bằng séc tăng từ 95,9 tỷ đồng năm 2018 lên 232,93 tỷ đồng năm 2022, với tốc độ tăng trung bình hàng năm trên 20%. Thanh toán bằng ủy nhiệm chi (UNC) chiếm tỷ trọng lớn nhất, tăng từ 325,91 tỷ đồng năm 2018 lên 416,27 tỷ đồng năm 2022, tốc độ tăng 27,73% năm 2022. Thanh toán bằng ủy nhiệm thu (UNT) tuy chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng cũng tăng liên tục, đạt 21,55 tỷ đồng năm 2022, tăng 37,44% so với năm trước.

  3. Phát triển dịch vụ thẻ và ngân hàng điện tử: Doanh số thanh toán thẻ ghi nợ nội địa tăng từ 13,48 tỷ đồng năm 2018 lên 22,51 tỷ đồng năm 2022, với tỷ lệ khách hàng sử dụng thẻ hoạt động khoảng 46%. Thẻ tín dụng và dịch vụ Mobile Banking cũng có mức tăng trưởng ổn định, lần lượt đạt 9,37 tỷ đồng và 19,56 tỷ đồng năm 2022.

  4. Hạn chế về thói quen sử dụng tiền mặt và mức độ phổ biến dịch vụ: Mặc dù các dịch vụ TTKDTM phát triển, thói quen sử dụng tiền mặt vẫn còn phổ biến, đặc biệt tại khu vực nông thôn. Nhiều khách hàng chưa thay đổi thói quen chi tiêu, dẫn đến hiệu quả sử dụng thẻ và các dịch vụ điện tử chưa đạt mức tối ưu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng đã đạt được những bước tiến quan trọng trong phát triển dịch vụ TTKDTM, thể hiện qua sự tăng trưởng ổn định về doanh số thanh toán và số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ. Việc tăng trưởng huy động vốn và dư nợ tín dụng cũng tạo điều kiện thuận lợi cho ngân hàng mở rộng các dịch vụ thanh toán.

Nguyên nhân của sự tăng trưởng này bao gồm việc đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng công nghệ, cải tiến quy trình nghiệp vụ, đa dạng hóa các hình thức thanh toán và tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá sản phẩm. Tuy nhiên, thói quen sử dụng tiền mặt ăn sâu trong tâm lý khách hàng, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vẫn là rào cản lớn. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành cho thấy yếu tố văn hóa và nhận thức khách hàng là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến việc chấp nhận dịch vụ thanh toán điện tử.

So sánh với các ngân hàng thương mại lớn như Vietcombank và Vietinbank tại Hải Phòng, Agribank chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng còn hạn chế về mức độ phổ biến dịch vụ thẻ và ngân hàng điện tử, do đó cần học hỏi kinh nghiệm trong việc phát triển sản phẩm đa dạng, ứng dụng công nghệ mới như thanh toán qua QR code, chip thẻ EMV và các chương trình ưu đãi hấp dẫn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng doanh số thanh toán theo từng hình thức, bảng so sánh tỷ lệ tăng trưởng khách hàng sử dụng dịch vụ qua các năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng phát triển và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh toán điện tử, kỹ năng chăm sóc khách hàng và bảo mật thông tin. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên thành thạo dịch vụ lên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo chi nhánh phối hợp phòng nhân sự.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và hệ thống bảo mật: Cải tiến hệ thống công nghệ thông tin, áp dụng các tiêu chuẩn bảo mật mới như chip EMV, mã hóa dữ liệu và hệ thống phòng chống tấn công mạng. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm tới nhằm đảm bảo an toàn giao dịch và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

  3. Cải tiến quy trình và đa dạng hóa hình thức thanh toán: Rút ngắn thời gian xử lý giao dịch, đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản và phát hành thẻ. Phát triển thêm các hình thức thanh toán qua điện thoại di động, QR code, ví điện tử. Mục tiêu tăng doanh số thanh toán điện tử lên 30% trong 5 năm tới.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá sản phẩm dịch vụ: Triển khai các chiến dịch truyền thông đa kênh, tổ chức hội thảo, tập huấn cho khách hàng về lợi ích và cách sử dụng dịch vụ TTKDTM. Mục tiêu nâng cao nhận thức và thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt, tăng tỷ lệ khách hàng sử dụng dịch vụ lên 50% trong 3 năm.

  5. Hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước: Mở rộng hợp tác thu hộ, chi hộ qua các dịch vụ ngân hàng điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trong thanh toán các khoản phí, thuế, bảo hiểm. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc chi nhánh phối hợp với các đối tác liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng: Giúp các đơn vị này hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp để nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở rộng thị trường.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Cung cấp thông tin tham khảo cho các cơ quan như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính trong việc xây dựng chính sách thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, đảm bảo an toàn và minh bạch trong hệ thống tài chính.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính ngân hàng trong việc nghiên cứu phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại.

  4. Doanh nghiệp và khách hàng cá nhân: Giúp nhận thức rõ hơn về các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, lợi ích và cách thức sử dụng dịch vụ, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và giao dịch kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt là gì?
    Dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt là các hình thức thanh toán qua tài khoản ngân hàng hoặc các phương tiện điện tử như thẻ, séc, ủy nhiệm chi, giúp khách hàng thực hiện giao dịch nhanh chóng, an toàn mà không cần sử dụng tiền mặt trực tiếp.

  2. Tại sao Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng cần phát triển dịch vụ TTKDTM?
    Phát triển dịch vụ TTKDTM giúp ngân hàng tăng nguồn vốn huy động, mở rộng thị trường, nâng cao hiệu quả kinh doanh và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng trong bối cảnh chuyển đổi số và xu hướng thanh toán hiện đại.

  3. Những hình thức thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến tại chi nhánh là gì?
    Các hình thức phổ biến gồm thanh toán bằng séc chuyển khoản và séc bảo chi, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ ghi nợ nội địa, thẻ tín dụng và dịch vụ ngân hàng điện tử như Mobile Banking.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển dịch vụ TTKDTM tại chi nhánh là gì?
    Khó khăn bao gồm thói quen sử dụng tiền mặt ăn sâu trong khách hàng, hạn chế về nhận thức và trình độ công nghệ, cạnh tranh gay gắt từ các ngân hàng khác, cũng như yêu cầu cao về bảo mật và an toàn giao dịch.

  5. Các biện pháp nào được đề xuất để thúc đẩy phát triển dịch vụ TTKDTM?
    Các biện pháp gồm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ, cải tiến quy trình nghiệp vụ, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, tăng cường tuyên truyền và hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp để mở rộng mạng lưới thanh toán.

Kết luận

  • Agribank – Chi nhánh Vàm Láng Đông Hải Phòng đã đạt được sự tăng trưởng ổn định về huy động vốn, tín dụng và doanh số thanh toán không dùng tiền mặt trong giai đoạn 2018-2022.
  • Dịch vụ thanh toán bằng ủy nhiệm chi chiếm tỷ trọng lớn nhất, trong khi thanh toán bằng ủy nhiệm thu còn hạn chế về quy mô.
  • Thói quen sử dụng tiền mặt và nhận thức về dịch vụ thanh toán điện tử vẫn là rào cản lớn cần được khắc phục.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng nhân lực, đầu tư công nghệ, cải tiến quy trình và tăng cường truyền thông nhằm thúc đẩy phát triển dịch vụ.
  • Tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chiến lược phát triển dịch vụ TTKDTM đến năm 2027 để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng và xu hướng chuyển đổi số trong ngành ngân hàng.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác với các bên liên quan để mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh. Các nhà quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng nên tham khảo nghiên cứu này để áp dụng hiệu quả trong thực tiễn.