Tổng quan nghiên cứu

Phát triển nông thôn mới (NTM) là một chủ trương chiến lược của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Tính đến tháng 10 năm 2020, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn NTM, đánh dấu bước tiến quan trọng trong công cuộc xây dựng nông thôn hiện đại, bền vững. Tuy nhiên, huyện vẫn đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, hạn mặn xâm nhập, dịch bệnh trên cây trồng vật nuôi, nguồn vốn đầu tư hạn chế và nguồn nhân lực khoa học công nghệ chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.

Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển NTM nâng cao trên địa bàn huyện Chợ Gạo đến năm 2030, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp khả thi, hiệu quả phù hợp với đặc thù địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm giai đoạn từ năm 2016 đến tháng 9 năm 2022, với trọng tâm là phát triển NTM nâng cao từ tháng 10 năm 2020 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển bền vững, nâng cao thu nhập, cải thiện hạ tầng kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và phát huy vai trò chủ thể của người dân nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết phát triển nông thôn mới và phát triển bền vững, kết hợp với quan điểm kinh tế chính trị của chủ nghĩa Mác - Lênin. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phát triển nông thôn mới: Tập trung vào việc nâng cao năng suất nông nghiệp, phát triển cơ sở hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đồng thời phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM. Lý thuyết này cũng nhấn mạnh sự cần thiết của liên kết chuỗi giá trị, phát triển hợp tác xã và ứng dụng khoa học công nghệ.

  2. Lý thuyết phát triển bền vững: Đề cao sự hài hòa giữa phát triển kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. Theo đó, phát triển NTM phải đảm bảo tăng trưởng kinh tế ổn định, nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường sinh thái cho các thế hệ tương lai.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, phát triển bền vững, chuỗi giá trị nông nghiệp, và vai trò của chính quyền địa phương cùng người dân trong phát triển NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp biện chứng duy vật và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin làm cơ sở luận lý. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm:

  • Phương pháp trừu tượng hóa khoa học: Phân tích các nhân tố tác động đến phát triển NTM nâng cao trên địa bàn huyện Chợ Gạo.
  • Phương pháp logic và lịch sử: Lập luận và phân tích quá trình phát triển NTM nâng cao theo từng giai đoạn cụ thể từ năm 2016 đến nay.
  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Thu thập, tổng hợp và hệ thống hóa số liệu, thông tin liên quan đến thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.
  • Phương pháp thống kê: Thu thập và xử lý số liệu về kinh tế, xã hội, môi trường của huyện Chợ Gạo trong giai đoạn 2016-2022.
  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng phát triển NTM và NTM nâng cao, đồng thời tham khảo kinh nghiệm từ các địa phương khác.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê của UBND tỉnh Tiền Giang, UBND huyện Chợ Gạo, các báo cáo chuyên ngành, văn bản pháp luật liên quan đến xây dựng NTM, cùng các tài liệu khoa học trong và ngoài nước. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào các xã thuộc huyện Chợ Gạo với số liệu cập nhật đến tháng 9 năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế ổn định và chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của huyện Chợ Gạo giai đoạn 2010-2015 đạt 12,41%, giai đoạn 2015-2020 đạt 11,44%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 50,6% xuống 48,02%, tăng tỷ trọng công nghiệp - xây dựng từ 20,33% lên 33,22%, và giảm tỷ trọng thương mại - dịch vụ từ 29,07% xuống 18,76%. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 36,5 triệu đồng năm 2015 lên 71 triệu đồng năm 2020.

  2. Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ: Huyện đã đầu tư mạnh vào giao thông nông thôn, thủy lợi, trường học và cơ sở vật chất văn hóa. Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, với nhiều xã đạt chuẩn NTM nâng cao, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

  3. Ứng dụng khoa học công nghệ và liên kết sản xuất: Diện tích trồng cây thanh long đạt 7.033 ha, trong đó 59% là thanh long ruột đỏ, với sản lượng ổn định. Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong sản xuất và tiêu thụ nông sản được triển khai hiệu quả, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân.

  4. Tham gia tích cực của người dân và hệ thống chính trị: Sự đồng thuận và tham gia của người dân trong xây dựng NTM được phát huy mạnh mẽ, với nhiều đóng góp về đất đai, công sức và tài chính. Hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở được củng cố, nâng cao năng lực quản lý và điều hành.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Chợ Gạo đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển NTM, đặc biệt là trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao thu nhập người dân. Việc đầu tư hạ tầng đồng bộ và ứng dụng khoa học công nghệ đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế.

So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng phát triển nông thôn bền vững, nhấn mạnh vai trò của liên kết chuỗi giá trị và sự tham gia của cộng đồng. Tuy nhiên, huyện vẫn còn tồn tại các hạn chế như nguồn vốn đầu tư còn hạn chế, biến đổi khí hậu và dịch bệnh ảnh hưởng đến sản xuất, cũng như nguồn nhân lực khoa học công nghệ chưa đáp ứng đủ nhu cầu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng kinh tế, cơ cấu kinh tế qua các năm, bảng số liệu thu nhập bình quân và tỷ lệ hộ nghèo, giúp minh họa rõ nét tiến trình phát triển và những thách thức cần giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính: Đẩy mạnh kêu gọi đầu tư từ doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư, đồng thời sử dụng ngân sách nhà nước làm vốn mồi để thu hút các nguồn vốn khác. Mục tiêu tăng nguồn vốn đầu tư xây dựng hạ tầng và phát triển sản xuất trong giai đoạn 2023-2030, do UBND huyện và các sở ngành tỉnh Tiền Giang chủ trì.

  2. Phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng khoa học công nghệ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và người dân về kỹ thuật sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, quản lý và kinh doanh nông sản. Áp dụng các mô hình sản xuất sạch, hữu cơ và công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp từ năm 2023 đến 2030, do các cơ quan chuyên môn và hợp tác xã thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng hạ tầng kinh tế - xã hội: Tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, y tế và các công trình văn hóa, đảm bảo phù hợp với tiêu chí NTM nâng cao. Thực hiện kế hoạch phát triển hạ tầng đồng bộ giai đoạn 2023-2030, do UBND huyện phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền và phát huy vai trò người dân: Nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM nâng cao. Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo và tham vấn cộng đồng định kỳ hàng năm, do các tổ chức chính trị - xã hội và UBND xã thực hiện.

  5. Xây dựng và thực hiện quy hoạch sử dụng đất hiệu quả: Hoàn thiện quy hoạch đất đai, phát triển các vùng chuyên canh nông sản chủ lực, đồng thời bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu. Thực hiện quy hoạch chi tiết và giám sát thực hiện từ năm 2023 đến 2030, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND huyện quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp phát triển NTM nâng cao, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và chỉ đạo thực hiện hiệu quả tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học, nghiên cứu sinh: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về phát triển nông thôn mới, kinh tế chính trị và phát triển bền vững, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Tham khảo các mô hình liên kết sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ và phát triển chuỗi giá trị, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh.

  4. Người dân và tổ chức cộng đồng nông thôn: Nắm bắt vai trò, quyền lợi và trách nhiệm trong xây dựng NTM nâng cao, đồng thời tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển nông thôn mới nâng cao khác gì so với xây dựng nông thôn mới?
    Phát triển NTM nâng cao là bước tiếp theo sau khi xã đã đạt chuẩn NTM, tập trung nâng cao chất lượng các tiêu chí về kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý, nhằm phát triển bền vững và nâng cao đời sống người dân.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển NTM nâng cao tại huyện Chợ Gạo?
    Bao gồm sự lãnh đạo của Đảng và chính quyền, nguồn lực tài chính, quy hoạch đất đai, ứng dụng khoa học công nghệ, và sự tham gia tích cực của người dân.

  3. Làm thế nào để huy động nguồn vốn hiệu quả cho phát triển NTM?
    Cần kết hợp vốn ngân sách nhà nước làm vốn mồi, kêu gọi đầu tư từ doanh nghiệp, hợp tác xã, tín dụng và đóng góp của cộng đồng dân cư, đồng thời minh bạch và hiệu quả trong quản lý sử dụng vốn.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng NTM nâng cao là gì?
    Người dân là chủ thể trực tiếp tham gia sản xuất, bảo vệ môi trường, giám sát và hưởng lợi từ các chương trình phát triển, góp phần tạo sự đồng thuận và bền vững cho quá trình xây dựng NTM.

  5. Các mô hình liên kết sản xuất nào đã được áp dụng thành công tại huyện Chợ Gạo?
    Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, đặc biệt là trong trồng cây thanh long, đã nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập cho người dân.

Kết luận

  • Huyện Chợ Gạo đã đạt nhiều thành tựu trong phát triển NTM, với tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định và chuyển dịch cơ cấu kinh tế tích cực.
  • Việc đầu tư hạ tầng đồng bộ, ứng dụng khoa học công nghệ và phát huy vai trò người dân là những nhân tố then chốt cho sự phát triển bền vững.
  • Huyện cần tiếp tục huy động nguồn lực tài chính đa dạng, nâng cao năng lực quản lý và phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu NTM nâng cao.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào phát triển kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý nhà nước nhằm hoàn thành mục tiêu đến năm 2030.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong phát triển NTM nâng cao.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và địa phương cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát, đánh giá và điều chỉnh kịp thời để đảm bảo phát triển NTM nâng cao hiệu quả và bền vững.