Luận án tiến sĩ về phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh dự bị đại học ở Tây Nguyên

• Tác giả: Kiều Mạnh Hùng
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Thuận
• Trường học: Trường Đại học Vinh
• Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Toán
• Đề tài: Phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh dự bị đại học tại Tây Nguyên
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Nghệ An

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
• 1.2. Ngôn ngữ toán học
• 1.3. Tư duy và tư duy toán học
• 1.4. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tư duy, ngôn ngữ toán học và tư duy toán học
• 1.5. Kĩ năng giao tiếp và kĩ năng giao tiếp toán học. Phát triển và phát triển ngôn ngữ toán học
• 1.6. Cơ sở thực tiễn
• 1.7. Chương trình môn Toán dùng cho học sinh Dự bị đại học
• 1.8. Nhận xét chương trình môn Toán hệ Dự bị đại học
• 1.9. Đặc điểm học sinh Dự bị đại học
• 1.10. Khảo sát thực trạng phát triển ngôn ngữ toán học của học sinh Dự bị đại học
• 1.11. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ TOÁN HỌC CHO HỌC SINH DỰ BỊ ĐẠI HỌC Ở VÙNG TÂY NGUYÊN
• 2.1. Một số nguyên tắc trong việc xây dựng và thực hiện biện pháp
• 2.2. Phù hợp với đặc điểm dạy học môn Toán trong chương trình Dự bị đại học
• 2.3. Phù hợp với nguyên tắc dạy học môn Toán trong chương trình Dự bị đại học
• 2.4. Phù hợp với tâm lí của học sinh Dự bị đại học và đặc điểm chuyên biệt về đối tượng học sinh đồng bào dân tộc thiểu số
• 2.5. Đảm bảo tính khả thi trong điều kiện thực tế dạy học toán hiện nay ở các trường Dự bị đại học
• 2.6. Một số định hướng trong việc xây dựng và thực hiện biện pháp
• 2.7. Tổ chức các hoạt động học tập để tạo điều kiện cho học sinh nhận thức vai trò của môn Toán trong chương trình Dự bị đại học
• 2.8. Khai thác triệt để vốn kiến thức, sự trải nghiệm, kinh nghiệm của học sinh để làm cơ sở cho việc kiến tạo tri thức mới
• 2.9. Xây dựng môi trường học tập hợp tác tích cực, luôn khuyến khích học sinh trao đổi, thảo luận, tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề
• 2.10. Chú trọng giúp học sinh tạo mối liên hệ giữa các nội dung lí thuyết, liên hệ vận dụng lí thuyết với thực tiễn
• 2.11. Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh Dự bị đại học ở vùng Tây Nguyên
• 2.11.1. Nhóm biện pháp 1: Củng cố vốn tri thức ngôn ngữ toán học và bồi dưỡng năng lực chuyển đổi ngôn ngữ cho học sinh
• 2.11.2. Nhóm biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ toán học qua luyện tập sử dụng trong các tình huống dạy học điển hình
• 2.11.3. Nhóm biện pháp 3: Phát triển ngôn ngữ toán học qua rèn luyện các kĩ năng giao tiếp toán học (nghe, nói, đọc và viết)
• 2.11.4. Nhóm biện pháp 4: Phát triển ngôn ngữ toán học qua các phương pháp dạy học tích cực
• 2.12. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.2. Tổ chức và nội dung thực nghiệm
• 3.2.1. Tổ chức thực nghiệm
• 3.2.2. Nội dung thực nghiệm
• 3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm
• 3.3.1. Đánh giá định tính
• 3.3.2. Đánh giá định lượng
• 3.3.3. Kết quả kiểm tra định lượng của 2 đợt thực nghiệm
• 3.4. Kết luận chương 3
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn

Nghiên cứu về ngôn ngữ toán học (NNTH) cho thấy vai trò quan trọng của nó trong việc phát triển tư duy toán học. NNTH không chỉ là công cụ giao tiếp giữa giáo viên và học sinh mà còn ảnh hưởng đến chất lượng dạy học môn Toán. Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng việc sử dụng NNTH có thể là rào cản trong việc tiếp thu kiến thức toán học, đặc biệt là đối với học sinh Dự bị đại học ở vùng Tây Nguyên. Thực trạng cho thấy học sinh gặp khó khăn trong việc chuyển đổi giữa ngôn ngữ tự nhiên và NNTH, điều này ảnh hưởng đến khả năng giải quyết bài toán và tư duy logic. Chương trình môn Toán hiện tại không có nội dung cụ thể về NNTH, dẫn đến việc giáo viên phải lồng ghép kiến thức này một cách ngầm ẩn. Do đó, việc phát triển NNTH cho học sinh Dự bị đại học là cần thiết để nâng cao chất lượng học tập và giúp học sinh tự tin hơn trong việc học tập ở bậc đại học.

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Nghiên cứu về NNTH đã được thực hiện rộng rãi trên thế giới và trong nước. Các nghiên cứu cho thấy rằng NNTH có ảnh hưởng sâu sắc đến việc phát triển khái niệm toán học. Nhiều tác giả đã chỉ ra rằng việc hiểu và sử dụng chính xác NNTH là điều kiện tiên quyết để học sinh có thể nắm vững kiến thức toán học. Đặc biệt, trong bối cảnh vùng Tây Nguyên, nơi có nhiều học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số, việc phát triển NNTH càng trở nên quan trọng. Học sinh cần được trang bị kiến thức về NNTH để có thể vận dụng vào thực tiễn và giải quyết các bài toán một cách hiệu quả.

II. Phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh Dự bị đại học ở vùng Tây Nguyên

Việc phát triển ngôn ngữ toán học cho học sinh Dự bị đại học ở vùng Tây Nguyên cần được thực hiện thông qua các biện pháp sư phạm cụ thể. Đầu tiên, cần củng cố vốn tri thức về NNTH cho học sinh, giúp các em hiểu rõ về cú pháp và ngữ nghĩa của ngôn ngữ này. Thứ hai, việc luyện tập sử dụng NNTH trong các tình huống dạy học điển hình sẽ giúp học sinh làm quen và tự tin hơn khi sử dụng NNTH. Thứ ba, rèn luyện các kỹ năng giao tiếp toán học như nghe, nói, đọc và viết cũng là một phần quan trọng trong quá trình phát triển NNTH. Cuối cùng, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ tạo ra môi trường học tập hợp tác, khuyến khích học sinh trao đổi và thảo luận, từ đó nâng cao khả năng sử dụng NNTH trong học tập.

2.1. Các biện pháp phát triển ngôn ngữ toán học

Các biện pháp phát triển NNTH cho học sinh Dự bị đại học bao gồm việc củng cố vốn tri thức ngôn ngữ toán học và bồi dưỡng năng lực chuyển đổi ngôn ngữ. Việc phát triển NNTH qua luyện tập sử dụng trong các tình huống dạy học điển hình sẽ giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Đồng thời, việc rèn luyện các kỹ năng giao tiếp toán học sẽ giúp học sinh tự tin hơn trong việc trình bày và giải quyết các bài toán. Cuối cùng, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập một cách chủ động.

III. Thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm sư phạm là bước quan trọng để kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp phát triển NNTH đã đề xuất. Mục đích của thực nghiệm là đánh giá sự tiến bộ của học sinh trong việc sử dụng NNTH sau khi áp dụng các biện pháp sư phạm. Kết quả thực nghiệm sẽ được đánh giá qua các bài kiểm tra định lượng và định tính, từ đó rút ra những nhận xét về hiệu quả của các biện pháp đã thực hiện. Việc thực nghiệm không chỉ giúp xác định tính khả thi của các biện pháp mà còn cung cấp thông tin quý giá cho giáo viên trong quá trình giảng dạy.

3.1. Đánh giá kết quả thực nghiệm

Kết quả thực nghiệm sẽ được phân tích dựa trên các tiêu chí cụ thể như sự tiến bộ trong việc sử dụng NNTH, khả năng giải quyết bài toán và sự tự tin của học sinh trong học tập. Đánh giá định tính sẽ dựa trên phản hồi của học sinh và giáo viên về quá trình học tập, trong khi đánh giá định lượng sẽ dựa trên kết quả các bài kiểm tra. Qua đó, có thể xác định được mức độ hiệu quả của các biện pháp phát triển NNTH và điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp với nhu cầu của học sinh.