Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Trong Dạy Học Chủ Đề “Ứng Dụng Thống Kê Trong Thực Tiễn”

• Tác giả: Lục Mỵ Dung
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Chí Thành
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm Toán
• Đề tài: Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Trong Dạy Học Chủ Đề “Ứng Dụng Thống Kê Trong Thực Tiễn”
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG THỰC TIỄN”, CHƯƠNG TRÌNH ĐẠI SỐ LỚP 10 BAN CƠ BẢN
• 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
• 1.2. Nghiên cứu về dạy học hợp tác
• 1.3. Nghiên cứu về dạy học nội dung thống kê trong THPT
• 1.4. Những khái niệm cơ bản về dạy học hợp tác
• 1.5. Một số quan điểm về dạy học hợp tác
• 1.6. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN
• 2.1. Chủ đề “Thống kê” trong bậc trung học phổ thông
• 2.2. Mục đích dạy học thống kê
• 2.3. Nội dung thống kê trong các bậc học
• 2.4. Một số thay đổi trong nội dung dạy học phần chương V - Thống kê, Đại số 10
• 2.5. Các dạng bài tập trong nội dung thống kê Đại số 10
• 2.6. Phân phối chương trình nội dung thống kê sau khi giảm tải
• 2.7. Đối tượng học sinh ở Trung tâm GDTX
• 2.8. Một phần thực trạng việc dạy học thống kê
• 2.9. Thực trạng việc dạy học thống kê trong các trường THPT nói chung
• 2.10. Thực trạng việc dạy thống kê trong một số trường THPT trên địa bàn Quận Long Biên
• 2.11. Thực trạng của việc dạy học theo phương pháp hợp tác
• 2.12. Thực trạng việc triển khai dạy học hợp tác của giáo viên
• 2.13. Thực trạng việc học hợp tác của học sinh
• 2.14. Thực trạng việc dạy học hợp tác chủ đề thống kê
• 2.15. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG THỰC TIỄN”
• 3.1. Nguyên tắc chung về các biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác
• 3.2. Một số biện pháp nhằm phát triển năng lực hợp tác
• 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nhóm tạo môi trường tương tác cho học sinh
• 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng nội dung dạy học gắn liền với thực tiễn
• 3.2.3. Biện pháp 3: Sử dụng các phương tiện dạy học hỗ trợ, xây dựng môi trường hợp tác
• 3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực học tập hợp tác
• 3.3. Giáo án minh họa dạy học theo hướng phát triển năng lực hợp tác cho học sinh
• 3.4. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 4.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm
• 4.2. Nội dung của thực nghiệm sư phạm
• 4.3. Đối tượng thực nghiệm
• 4.4. Tổ chức thực nghiệm. Giáo án thực nghiệm
• 4.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm
• 4.6. Đánh giá các hoạt động của học sinh trong lớp
• 4.7. Đánh giá định tính
• 4.8. Đánh giá kết quả thực nghiệm qua phiếu lấy ý kiến của HS, qua phỏng vấn GV và HS
• 4.9. Kết luận chương 4
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Dạy Thống Kê

Thế kỷ XXI đặt ra yêu cầu đổi mới giáo dục, chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực toàn diện cho người học. Nghị quyết 29 NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu này, đòi hỏi sự đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) để phát triển năng lực học sinh, đáp ứng xu thế giáo dục thế giới: học để biết, học để làm, học để chung sống và học để làm người. Trong bối cảnh đó, năng lực hợp tác (NLHT) trở thành một trong những năng lực quan trọng nhất. Phát triển NLHT trong trường học là xu thế giáo dục toàn cầu. Dạy học hợp tác (DHHT) được xem là một trong những xu hướng mới có nhiều ưu điểm và hiệu quả cao của giáo dục thế kỷ XXI. DHHT là những phương pháp dạy học mang tính tập thể, trong đó sự hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau giữa các cá nhân và kết quả là người học tiếp thu được kiến thức thông qua hoạt động tương tác lẫn nhau giữa người học với người học, giữa người học và người dạy, giữa người học và môi trường. Cùng với đổi mới PPDH, đổi mới chương trình DH cũng được chú trọng, trong đó DH theo chủ đề được đưa vào nhằm mở rộng nội dung kiến thức, đồng thời nghiên cứu phương pháp đổi mới theo từng dạng chủ đề.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Dạy Học Hợp Tác Trong Giáo Dục Hiện Đại

Dạy học hợp tác không chỉ là một phương pháp, mà là một triết lý giáo dục. Nó nhấn mạnh vào sự tương tác, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau giữa các học sinh. Điều này giúp các em phát triển kỹ năng hợp tác, giao tiếp, giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Theo Trịnh Văn Biểu, DHHT là một xu hướng mới của giáo dục thế kỷ XXI, mang lại nhiều ưu điểm và hiệu quả cao. Nó tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học sinh cảm thấy được khuyến khích tham gia và đóng góp ý kiến. DHHT cũng giúp học sinh phát triển năng lực hợp tác một cách tự nhiên và hiệu quả.

1.2. Ứng Dụng Thống Kê Trong Thực Tiễn Chủ Đề Dạy Học Tiềm Năng

Thống kê là một môn khoa học ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Việc cung cấp kiến thức về thống kê cho học sinh ngay từ trường phổ thông là hết sức cần thiết. Thống kê đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chiến lược của đời sống, kinh tế xã hội, không chỉ trong công việc của các cơ quan nhà nước, mà cả trong đời sống hàng ngày. Vì vậy, việc cung cấp những kiến thức về thống kê cho HS ngay từ trƣờng phổ thông là điều hết sức cần thiết. Cùng với những ý nghĩa to lớn của thống kê, nên thống kê đã đƣợc đƣa vào chƣơng trin ̀ h toán bắt đầu từ bậc tiểu học. Song các khái niệm và phƣơng pháp cơ bản của thống kê thì đƣợc nêu kĩ hơn trong chƣơng trình Toán bậc THPT, cụ thể là trong chƣơng V của SGK Đại số 10 Ban cơ bản.

II. Thách Thức Dạy Thống Kê Lớp 10 và Năng Lực Hợp Tác

Mặc dù thống kê có vai trò quan trọng, việc dạy và học thống kê ở trường THPT vẫn còn nhiều thách thức. Các hoạt động để học sinh có thể trải nghiệm, tham gia vào hoạt động thống kê chưa nhiều. Để hiểu thống kê có tác dụng gì, liên quan gì tới cuộc sống xung quanh thì trong chương trình học cũng chưa được đề cập rõ ràng. Đặc biệt, đối với học sinh GDTX có đầu vào về năng lực cũng như ý thức học tập còn hạn chế, các hoạt động học tích cực như học khám phá, hay phát triển năng lực tư duy chưa thu hút được các em trong các giờ học, nhất là các môn tự nhiên. Vì vậy, cần hướng các em tới việc tìm hiểu toán học gắn liền với thực tiễn, cùng với hoạt động hợp tác để kích thích sự hiểu biết, sự ham học hỏi và giúp các em có một môi trường học tập hòa đồng, tích cực.

2.1. Thực Trạng Dạy và Học Thống Kê Lớp 10 Hiện Nay

Thực tế cho thấy, việc dạy và học thống kê ở lớp 10 còn nặng về lý thuyết, ít liên hệ thực tế. Học sinh thường gặp khó khăn trong việc hiểu và vận dụng các khái niệm thống kê vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Theo Hoàng Nam Hải, cần tăng cường khai thác các ứng dụng thực tiễn trong dạy học thống kê ở trường THPT. Điều này đòi hỏi giáo viên phải có sự sáng tạo trong việc thiết kế các hoạt động học tập, giúp học sinh khám phá và trải nghiệm thống kê một cách sinh động và hấp dẫn.

2.2. Hạn Chế Về Năng Lực Hợp Tác Của Học Sinh GDTX

Đối với học sinh GDTX, việc phát triển năng lực hợp tác càng trở nên quan trọng. Các em thường có trình độ học vấn khác nhau, kinh nghiệm sống đa dạng, và nhu cầu học tập riêng biệt. DHHT có thể giúp các em hỗ trợ lẫn nhau, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, và cùng nhau vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, việc triển khai DHHT ở các trung tâm GDTX cũng gặp nhiều thách thức, như sĩ số lớp đông, thời gian học hạn chế, và sự thiếu kinh nghiệm của giáo viên.

III. Phương Pháp Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Dạy Thống Kê Lớp 10

Để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh lớp 10 trong dạy học thống kê, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, tạo môi trường tương tác, xây dựng nội dung gắn liền với thực tiễn, sử dụng phương tiện dạy học hỗ trợ, và xây dựng nội dung kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực. Các biện pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và có hệ thống, nhằm tạo ra sự thay đổi tích cực trong quá trình dạy và học.

3.1. Tổ Chức Hoạt Động Nhóm Tạo Môi Trường Tương Tác

Tổ chức các hoạt động nhóm là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phát triển năng lực hợp tác. Các hoạt động nhóm cần được thiết kế sao cho học sinh phải cùng nhau làm việc, chia sẻ ý tưởng, giải quyết vấn đề, và đưa ra quyết định. Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh được tự do trao đổi, tranh luận, và phản biện ý kiến của nhau. Đồng thời, giáo viên cũng cần theo dõi, hỗ trợ, và định hướng cho các nhóm khi cần thiết.

3.2. Xây Dựng Nội Dung Dạy Học Gắn Liền Với Thực Tiễn

Nội dung dạy học cần được xây dựng sao cho gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Học sinh cần được tiếp xúc với các số liệu thống kê thực tế, các vấn đề thống kê trong xã hội, và các ứng dụng của thống kê trong các lĩnh vực khác nhau. Điều này giúp học sinh hiểu rõ hơn về vai trò và ý nghĩa của thống kê, đồng thời phát triển khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Ví dụ, có thể sử dụng số liệu về dân số, kinh tế, xã hội, môi trường, hoặc các vấn đề thời sự để minh họa cho các khái niệm và phương pháp thống kê.

3.3. Sử Dụng Phương Tiện Dạy Học Hỗ Trợ Hợp Tác

Sử dụng các phương tiện dạy học hỗ trợ, xây dựng môi trường hợp tác. Các phương tiện dạy học như máy tính, máy chiếu, phần mềm thống kê, internet, và các công cụ trực tuyến có thể giúp học sinh dễ dàng thu thập, xử lý, phân tích, và trình bày dữ liệu thống kê. Đồng thời, các phương tiện này cũng tạo điều kiện để học sinh hợp tác với nhau trong quá trình học tập. Ví dụ, học sinh có thể sử dụng Google Docs để cùng nhau soạn thảo báo cáo, sử dụng Google Sheets để cùng nhau phân tích dữ liệu, hoặc sử dụng Zoom để cùng nhau thảo luận trực tuyến.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Giáo Án Phát Triển Năng Lực Hợp Tác

Để minh họa cho các phương pháp trên, cần xây dựng các giáo án cụ thể, trong đó tích hợp các hoạt động nhóm, các bài tập thực tiễn, và các phương tiện dạy học hỗ trợ. Các giáo án này cần được thiết kế sao cho phù hợp với trình độ và đặc điểm của học sinh lớp 10, đồng thời đảm bảo tính khoa học, sư phạm, và thực tiễn. Giáo án minh họa dạy học theo hướng phát triển năng lực hợp tác cho học sinh.

4.1. Thiết Kế Hoạt Động Nhóm Trong Giáo Án Thống Kê

Các hoạt động nhóm cần được thiết kế sao cho học sinh phải cùng nhau làm việc, chia sẻ ý tưởng, giải quyết vấn đề, và đưa ra quyết định. Ví dụ, học sinh có thể được yêu cầu thu thập dữ liệu về một vấn đề nào đó, phân tích dữ liệu, và trình bày kết quả trước lớp. Hoặc, học sinh có thể được yêu cầu giải quyết một bài toán thống kê phức tạp, trong đó mỗi thành viên của nhóm đảm nhận một vai trò khác nhau.

4.2. Bài Tập Thực Tiễn và Ứng Dụng Thống Kê

Các bài tập thực tiễn cần được xây dựng sao cho học sinh có thể vận dụng kiến thức thống kê vào giải quyết các vấn đề thực tế. Ví dụ, học sinh có thể được yêu cầu phân tích dữ liệu về tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, hoặc đánh giá hiệu quả của một chính sách nào đó. Hoặc, học sinh có thể được yêu cầu thiết kế một cuộc khảo sát, thu thập dữ liệu, và phân tích kết quả.

V. Đánh Giá Hiệu Quả Thực Nghiệm Sư Phạm Năng Lực Hợp Tác

Để đánh giá hiệu quả của các phương pháp và giáo án trên, cần thực hiện thực nghiệm sư phạm. Thực nghiệm sư phạm cần được tiến hành một cách khoa học và khách quan, với sự tham gia của cả giáo viên và học sinh. Kết quả thực nghiệm sư phạm sẽ là cơ sở để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài, đồng thời đưa ra các khuyến nghị để cải thiện quá trình dạy và học.

5.1. Phương Pháp Đánh Giá Năng Lực Hợp Tác Của Học Sinh

Việc đánh giá năng lực hợp tác của học sinh cần được thực hiện một cách toàn diện và khách quan. Có thể sử dụng nhiều phương pháp đánh giá khác nhau, như quan sát, phỏng vấn, kiểm tra, và đánh giá sản phẩm. Quan sát là phương pháp đánh giá trực tiếp hành vi của học sinh trong quá trình hợp tác. Phỏng vấn là phương pháp thu thập thông tin từ học sinh về kinh nghiệm và cảm nhận của các em về quá trình hợp tác. Kiểm tra là phương pháp đánh giá kiến thức và kỹ năng của học sinh liên quan đến hợp tác. Đánh giá sản phẩm là phương pháp đánh giá kết quả của quá trình hợp tác, như báo cáo, bài thuyết trình, hoặc sản phẩm sáng tạo.

5.2. Phân Tích Kết Quả Thực Nghiệm và Đề Xuất Cải Tiến

Sau khi thực hiện thực nghiệm sư phạm, cần phân tích kết quả một cách kỹ lưỡng và khách quan. Kết quả phân tích sẽ cho thấy mức độ hiệu quả của các phương pháp và giáo án đã được áp dụng. Dựa trên kết quả phân tích, có thể đưa ra các đề xuất để cải thiện quá trình dạy và học, nhằm nâng cao hơn nữa năng lực hợp tác của học sinh.

VI. Kết Luận và Khuyến Nghị Về Dạy Thống Kê Hợp Tác Lớp 10

Phát triển năng lực hợp tác trong dạy học thống kê lớp 10 là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Để thực hiện nhiệm vụ này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, học sinh, nhà trường, và gia đình. Đồng thời, cần có sự đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị, và tài liệu dạy học. Với sự nỗ lực của tất cả các bên, chắc chắn sẽ đạt được những kết quả tốt đẹp trong việc phát triển năng lực hợp tác cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

6.1. Tóm Tắt Các Giải Pháp Phát Triển Năng Lực Hợp Tác

Các giải pháp chính để phát triển năng lực hợp tác bao gồm: tổ chức hoạt động nhóm, xây dựng nội dung gắn liền với thực tiễn, sử dụng phương tiện dạy học hỗ trợ, và xây dựng nội dung kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực. Các giải pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và có hệ thống, nhằm tạo ra sự thay đổi tích cực trong quá trình dạy và học.

6.2. Hướng Phát Triển Tiếp Theo Của Đề Tài Nghiên Cứu

Đề tài nghiên cứu có thể được phát triển tiếp theo theo nhiều hướng khác nhau. Ví dụ, có thể nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực hợp tác của học sinh, hoặc nghiên cứu về các phương pháp đánh giá năng lực hợp tác hiệu quả hơn. Hoặc, có thể nghiên cứu về việc tích hợp DHHT vào các môn học khác, hoặc vào các cấp học khác.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, việc phát triển năng lực hợp tác (NLHT) cho học sinh (HS) trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng xu thế giáo dục hiện đại và hội nhập quốc tế. Theo ước tính, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) không chỉ giúp HS tiếp thu kiến thức mà còn phát triển các kỹ năng mềm, trong đó NLHT là một trong những năng lực quan trọng nhất. Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển NLHT trong dạy học chủ đề “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn” thuộc chương trình Đại số lớp 10 ban cơ bản, tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) Quận Long Biên, Hà Nội, trong giai đoạn từ tháng 11/2016 đến tháng 9/2017.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và kiểm nghiệm các biện pháp dạy học hợp tác (DHHT) nhằm phát triển NLHT cho HS thông qua chủ đề thống kê, giúp HS không chỉ hiểu sâu kiến thức mà còn biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào nội dung chương V - Thống kê trong SGK Đại số 10 ban cơ bản, với đối tượng là HS lớp 10 tại Trung tâm GDNN-GDTX Long Biên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đổi mới PPDH, đồng thời đề xuất các biện pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt trong hệ GDTX với đặc thù HS có năng lực học tập và ý thức chưa cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết dạy học hợp tác và lý thuyết dạy học theo chủ đề.

• Dạy học hợp tác (Cooperative Learning) được hiểu là phương pháp tổ chức HS thành nhóm nhỏ, mỗi thành viên chịu trách nhiệm một phần công việc nhằm đạt mục tiêu chung. Các khái niệm chính bao gồm: vai trò của trưởng nhóm, thư ký và các thành viên; các hình thức tổ chức nhóm (nhóm đôi, nhóm ngẫu nhiên, nhóm theo năng lực); biểu hiện NLHT như chủ động đề xuất mục tiêu, biết phân công nhiệm vụ, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau.
• Dạy học theo chủ đề là hình thức tích hợp kiến thức từ nhiều bài học, môn học có liên quan, giúp HS tự hoạt động, tìm hiểu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Chủ đề “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn” được lựa chọn nhằm phát triển năng lực phân tích, tổng hợp thông tin và NLHT cho HS.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: tần số, tần suất, bảng phân bố tần số ghép lớp, phương sai, độ lệch chuẩn, kỹ thuật bể cá, kỹ thuật khăn phủ bàn, và các phương pháp kiểm tra đánh giá năng lực hợp tác.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: tổng hợp, phân tích các tài liệu, công trình nghiên cứu về DHHT, dạy học thống kê và phát triển NLHT.
• Phương pháp điều tra quan sát: dự giờ, trao đổi với giáo viên, quan sát hoạt động học tập của HS tại Trung tâm GDNN-GDTX Quận Long Biên.
• Phương pháp khảo sát: sử dụng phiếu hỏi với 20 giáo viên và 130 HS, phỏng vấn trực tiếp để đánh giá thực trạng DHHT và NLHT.
• Phương pháp nghiên cứu từng trường hợp: đánh giá biểu hiện NLHT của một số HS cụ thể qua hoạt động nhóm.
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: thiết kế và triển khai các giáo án dạy học chủ đề “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn” theo hướng phát triển NLHT, thực nghiệm tại lớp 10 Trung tâm GDNN-GDTX Long Biên, đánh giá hiệu quả qua phiếu lấy ý kiến, phỏng vấn và quan sát.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 20 giáo viên và 130 HS, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá biểu hiện NLHT qua các bảng tổng hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng dạy học thống kê và DHHT tại các trường THPT và Trung tâm GDTX:

   • 80% giáo viên dạy đúng phân phối chương trình nhưng chưa nhấn mạnh ứng dụng thống kê trong thực tiễn.
   • 90% giáo viên áp dụng hình thức gợi mở, vấn đáp, trực quan kết hợp luyện tập nhưng gặp khó khăn trong thiết kế bài giảng đổi mới.
   • 90% HS cho biết bài tập về phương sai và độ lệch chuẩn khó hiểu, mất nhiều thời gian giải.
   • Việc dạy học hợp tác chưa được hiểu đúng, 90% giáo viên chỉ tổ chức hoạt động nhóm nhỏ mà chưa khai thác triệt để phương pháp DHHT.
   • 95% HS chưa hiểu rõ nhiệm vụ khi học hợp tác, NLHT còn yếu, đặc biệt ở HS hệ GDTX.

2. Phát triển NLHT qua các biện pháp dạy học chủ đề “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn”:

   • Tổ chức hoạt động nhóm với kỹ thuật chia sẻ nhóm đôi, kỹ thuật bể cá, kỹ thuật khăn phủ bàn giúp HS tương tác tích cực, tăng cường sự tự tin và kỹ năng giao tiếp.
   • Xây dựng nội dung dạy học gắn liền với thực tiễn qua các bài tập thu thập, xử lý số liệu về các chủ đề gần gũi như mạng xã hội, chiều cao cân nặng, xuất khẩu hạt điều, khí thải CO2.
   • Sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học như phần mềm Excel, PowerPoint giúp HS tự vẽ biểu đồ, trình bày sản phẩm, đồng thời khai thác các trang web, mạng xã hội để trao đổi, học tập trực tuyến.
   • Xây dựng phương pháp kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển NLHT, bao gồm đánh giá cá nhân trong nhóm, đánh giá kết quả chung nhóm và đánh giá hành vi hợp tác nhằm đảm bảo tính công bằng và khách quan.

3. Hiệu quả thực nghiệm sư phạm:

   • Qua phiếu lấy ý kiến của 61 HS, tỷ lệ HS hài lòng với phương pháp DHHT tăng lên khoảng 85%.
   • HS thể hiện sự tiến bộ rõ rệt trong kỹ năng hợp tác, thuyết trình và vận dụng kiến thức thống kê vào thực tiễn.
   • Giáo viên đánh giá cao tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất, đồng thời nhận thấy sự thay đổi tích cực trong thái độ học tập của HS.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng DHHT trong dạy học chủ đề thống kê giúp phát triển NLHT cho HS, nhất là đối tượng HS GDTX có nhiều hạn chế về năng lực và ý thức học tập. Việc tổ chức hoạt động nhóm theo các kỹ thuật cụ thể tạo môi trường tương tác tích cực, giúp HS chủ động trao đổi, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau. Nội dung dạy học gắn liền thực tiễn làm tăng động cơ học tập, giúp HS nhận thức rõ ý nghĩa của thống kê trong đời sống.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với quan điểm của Trịnh Văn Biểu về ưu điểm của DHHT trong giáo dục thế kỷ XXI và nghiên cứu của Hoàng Nam Hải về việc cần tăng cường ứng dụng thực tiễn trong dạy học thống kê. Việc sử dụng CNTT hỗ trợ dạy học cũng góp phần nâng cao hiệu quả, phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ HS hài lòng, bảng tổng hợp biểu hiện NLHT của HS trước và sau thực nghiệm, giúp minh họa rõ ràng sự tiến bộ và hiệu quả của biện pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tổ chức các hoạt động nhóm đa dạng và linh hoạt: Giáo viên cần áp dụng các kỹ thuật nhóm như chia sẻ nhóm đôi, bể cá, khăn phủ bàn để tạo môi trường tương tác tích cực, nâng cao kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho HS. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học hiện tại. Chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn Toán và các giáo viên liên quan.

2. Xây dựng nội dung dạy học gắn liền thực tiễn: Thiết kế bài giảng, bài tập và dự án học tập sử dụng số liệu thực tế, gần gũi với cuộc sống HS như mạng xã hội, dân số, môi trường. Mục tiêu tăng cường động cơ học tập và phát triển NLHT. Thời gian: áp dụng trong từng chủ đề học. Chủ thể: tổ chuyên môn, giáo viên bộ môn.

3. Ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học: Khuyến khích sử dụng phần mềm Excel, PowerPoint, các trang web giáo dục, mạng xã hội để HS tự học, trao đổi và trình bày sản phẩm học tập. Thời gian: triển khai song song với chương trình học. Chủ thể: giáo viên, HS và nhà trường hỗ trợ hạ tầng CNTT.

4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá phát triển NLHT: Thiết kế các công cụ đánh giá cá nhân và nhóm, đánh giá hành vi hợp tác nhằm đảm bảo công bằng, khách quan và khuyến khích HS tích cực tham gia. Thời gian: áp dụng trong các kỳ kiểm tra thường xuyên và cuối kỳ. Chủ thể: giáo viên bộ môn, tổ chuyên môn.

5. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về DHHT và CNTT: Nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục cần tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên về phương pháp DHHT và ứng dụng CNTT trong dạy học. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Sở GD-ĐT, trường học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên bộ môn Toán và các môn khoa học tự nhiên: Nhận được các biện pháp cụ thể để phát triển NLHT trong dạy học chủ đề thống kê, nâng cao hiệu quả giảng dạy và tạo môi trường học tập tích cực.

2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, đồng thời điều chỉnh chương trình, phân phối thời gian dạy học phù hợp.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Toán và Giáo dục học: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp thực nghiệm sư phạm và các biện pháp đổi mới PPDH nhằm phát triển năng lực học sinh.

4. Các trung tâm GDNN-GDTX và trường THPT: Áp dụng các biện pháp đổi mới dạy học phù hợp với đặc thù HS có năng lực học tập và ý thức chưa cao, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục thường xuyên và chính quy.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần phát triển năng lực hợp tác trong dạy học thống kê?
   NLHT giúp HS học tập hiệu quả hơn qua hoạt động nhóm, phát triển kỹ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức thống kê vào thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

2. Các kỹ thuật tổ chức hoạt động nhóm nào được áp dụng hiệu quả?
   Kỹ thuật chia sẻ nhóm đôi, kỹ thuật bể cá và kỹ thuật khăn phủ bàn tạo môi trường tương tác tích cực, giúp HS chủ động trao đổi, thảo luận và phát triển kỹ năng hợp tác.

3. Làm thế nào để xây dựng nội dung dạy học gắn liền thực tiễn?
   Sử dụng số liệu thực tế gần gũi với HS như mạng xã hội, dân số, môi trường; thiết kế bài tập, dự án học tập giúp HS thu thập, xử lý và phân tích số liệu, từ đó hiểu rõ ý nghĩa thống kê.

4. Vai trò của công nghệ thông tin trong phát triển NLHT là gì?
   CNTT hỗ trợ HS tự học, trao đổi qua mạng xã hội, sử dụng phần mềm Excel, PowerPoint để trình bày sản phẩm học tập, nâng cao kỹ năng hợp tác và ứng dụng kiến thức.

5. Phương pháp đánh giá nào phù hợp để kiểm tra NLHT?
   Kết hợp đánh giá cá nhân trong nhóm, đánh giá kết quả chung nhóm và đánh giá hành vi hợp tác nhằm đảm bảo công bằng, khách quan và khuyến khích HS tích cực tham gia.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học hợp tác và phát triển năng lực hợp tác trong dạy học chủ đề “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn” cho HS lớp 10 hệ GDTX.
• Thực trạng dạy học thống kê và DHHT hiện nay còn nhiều hạn chế, đặc biệt NLHT của HS còn yếu, chưa được phát triển đầy đủ.
• Đã đề xuất và thực nghiệm thành công một số biện pháp dạy học nhằm phát triển NLHT, bao gồm tổ chức hoạt động nhóm, xây dựng nội dung gắn thực tiễn, ứng dụng CNTT và kiểm tra đánh giá phù hợp.
• Kết quả thực nghiệm cho thấy biện pháp đề xuất nâng cao hiệu quả học tập, phát triển kỹ năng hợp tác và thái độ tích cực của HS.
• Đề nghị tiếp tục triển khai, mở rộng nghiên cứu và áp dụng các biện pháp này trong các trường THPT và Trung tâm GDTX nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các biện pháp đã đề xuất, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo bồi dưỡng để nâng cao năng lực dạy học hợp tác và ứng dụng CNTT trong giảng dạy.