Tổng quan nghiên cứu

Phát triển kinh tế nông nghiệp là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc dân. Tại huyện Hạ Lang, tỉnh Cao Bằng, với diện tích tự nhiên 463,35 km² và dân số khoảng 26.369 người năm 2021, kinh tế nông nghiệp giữ vai trò chủ lực trong cơ cấu kinh tế địa phương. Tỷ lệ hộ nghèo còn cao, chiếm 46,32% tổng số hộ dân, đặt ra nhiều thách thức trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Hạ Lang giai đoạn 2020-2022, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển phù hợp nhằm nâng cao giá trị sản xuất, cải thiện đời sống người dân và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa bàn huyện Hạ Lang, với số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2020 đến 2022 và số liệu sơ cấp năm 2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển nông nghiệp địa phương, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đồng thời khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, lao động và điều kiện tự nhiên thuận lợi của huyện. Qua đó, hỗ trợ huyện Hạ Lang trong việc xây dựng các vùng sản xuất tập trung, phát triển các mô hình kinh tế nông nghiệp quy mô lớn, tăng cường liên kết chuỗi giá trị và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững: nhấn mạnh sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội trong lĩnh vực nông nghiệp.
  • Mô hình chuỗi giá trị nông nghiệp: tập trung vào việc liên kết các khâu sản xuất, chế biến, tiêu thụ nhằm nâng cao giá trị gia tăng và hiệu quả kinh tế.
  • Khái niệm về nông nghiệp chuyên sâu và nông nghiệp sinh nhai: phân biệt giữa sản xuất nhỏ lẻ truyền thống và sản xuất hàng hóa quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao.
  • Khái niệm về quy hoạch phát triển nông nghiệp: xác định không gian, cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện tự nhiên và thị trường.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế nông nghiệp: điều kiện tự nhiên, vốn đầu tư, lao động, khoa học công nghệ và thị trường tiêu thụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính với cỡ mẫu gồm 100 hộ dân sản xuất nông nghiệp và 30 cán bộ quản lý nông nghiệp tại huyện Hạ Lang. Phương pháp chọn mẫu là chọn điểm nghiên cứu đại diện cho các vùng chuyên canh cây ăn quả, cây lương thực và cây lâm nghiệp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thống kê của UBND huyện và các cơ quan liên quan giai đoạn 2020-2022; số liệu sơ cấp thu thập năm 2023 thông qua phỏng vấn trực tiếp và bảng hỏi.

Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả (tỷ lệ, trung bình, tăng trưởng) và phân tích so sánh để đánh giá sự biến động các chỉ tiêu như diện tích, sản lượng, giá trị sản xuất, vốn đầu tư và cơ sở hạ tầng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2024, bao gồm thu thập số liệu, xử lý, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy hoạch phát triển nông nghiệp tập trung: Huyện Hạ Lang đã quy hoạch các vùng sản xuất với diện tích 3.300 ha cây lương thực, 2.500 ha cây ăn quả và 4.500 ha cây lâm nghiệp mắc ca. Đàn gia súc đạt khoảng 60.000 con, đàn gia cầm 500.000 con. Từ 2020-2022, huyện chuyển đổi 125,75 ha đất kém hiệu quả sang cây ăn quả và chăn nuôi, góp phần nâng cao giá trị sản xuất.

  2. Đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp: Tổng số công trình thủy lợi xây dựng trong giai đoạn 2020-2022 là 54 công trình, trong đó 8 công trình xây mới, còn lại là nâng cấp, sửa chữa. Giao thông nội đồng có 8 công trình được đầu tư. Vốn đầu tư công cho nông nghiệp tăng từ 12.643 triệu đồng năm 2020 lên 21.000 triệu đồng năm 2022, trong đó 77,19% tập trung vào thủy lợi và giao thông nội đồng.

  3. Thực trạng cơ sở hạ tầng và đánh giá của người dân: 70% cán bộ và 60% người dân đánh giá hệ thống thủy lợi đáp ứng được nhu cầu sản xuất; 80% cán bộ và 73,33% người dân cho rằng hệ thống giao thông nội đồng cơ bản đáp ứng; tuy nhiên chỉ 15% cán bộ và 16,67% người dân cho rằng hệ thống điện phục vụ sản xuất nông nghiệp đủ đáp ứng, phản ánh nhu cầu điện năng cho các mô hình nông nghiệp thông minh còn hạn chế.

  4. Tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp: Giá trị sản phẩm trồng trọt trên 1 ha đất canh tác đạt 39 triệu đồng năm 2022, tăng 6,8% so với năm 2021. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 23,5 triệu đồng năm 2021 lên 26 triệu đồng năm 2022. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2020-2022 đạt 7,11%/năm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Hạ Lang đã có những bước tiến quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp, đặc biệt là trong quy hoạch vùng sản xuất tập trung và đầu tư cơ sở hạ tầng. Việc chuyển đổi đất nông nghiệp kém hiệu quả sang cây ăn quả và chăn nuôi đã góp phần nâng cao giá trị sản xuất và thu nhập người dân. Tuy nhiên, hạn chế về hạ tầng điện và giao thông nội đồng vẫn là rào cản lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất và ứng dụng công nghệ cao.

So sánh với các huyện miền núi khác trong tỉnh Cao Bằng, như Chi Lăng và Hòa An, Hạ Lang còn chậm trong việc phát triển các mô hình sản xuất hàng hóa quy mô lớn và liên kết chuỗi giá trị. Các nghiên cứu trước đây cũng nhấn mạnh vai trò của vốn đầu tư và khoa học công nghệ trong nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Việc đầu tư vào hạ tầng, đặc biệt là điện năng và giao thông nội đồng, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp thông minh và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp theo năm, bảng phân bổ vốn đầu tư công cho các công trình thủy lợi và giao thông, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ đáp ứng hạ tầng của người dân và cán bộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư hạ tầng điện phục vụ sản xuất nông nghiệp: Đẩy mạnh nâng cấp hệ thống điện nông thôn, ưu tiên các vùng sản xuất tập trung và mô hình nông nghiệp thông minh nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện ngày càng cao. Thời gian thực hiện trong 3 năm tới, do UBND huyện phối hợp với ngành điện lực chủ trì.

  2. Mở rộng và nâng cấp giao thông nội đồng: Đầu tư mở rộng, bê tông hóa các tuyến đường nội đồng để thuận tiện cho vận chuyển vật tư, sản phẩm nông nghiệp, giảm tổn thất sau thu hoạch. Kế hoạch thực hiện trong 5 năm, huy động nguồn vốn đầu tư công và hợp tác công tư.

  3. Thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng hàng hóa: Hỗ trợ người dân chuyển đổi đất kém hiệu quả sang cây ăn quả, cây lâm nghiệp có giá trị cao như mắc ca, đồng thời phát triển chăn nuôi tập trung quy mô lớn. Chủ thể thực hiện là Phòng Nông nghiệp huyện phối hợp với các xã, thời gian 3-5 năm.

  4. Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ mới cho người dân và cán bộ quản lý nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do Trung tâm Khuyến nông huyện chủ trì.

  5. Xây dựng và phát triển các chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm: Khuyến khích hình thành hợp tác xã, liên kết doanh nghiệp với nông dân để tạo chuỗi giá trị bền vững, mở rộng thị trường trong và ngoài nước. Thời gian thực hiện 3 năm, phối hợp giữa chính quyền địa phương và các tổ chức kinh tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nông nghiệp địa phương: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển nông nghiệp phù hợp với điều kiện thực tế huyện Hạ Lang, nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về phát triển kinh tế nông nghiệp vùng miền núi.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Áp dụng các giải pháp phát triển sản xuất, liên kết chuỗi giá trị và tiếp cận thị trường, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh.

  4. Các tổ chức hỗ trợ phát triển nông thôn và nhà đầu tư: Dựa trên luận văn để đánh giá tiềm năng, rủi ro và cơ hội đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp tại huyện Hạ Lang, từ đó xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển kinh tế nông nghiệp tại huyện Hạ Lang có những thuận lợi gì?
    Huyện có vị trí địa lý thuận lợi, hệ thống sông ngòi dày đặc, khí hậu ôn hòa, nguồn lao động dồi dào và tiềm năng đất nông nghiệp lớn. Đây là nền tảng để phát triển các vùng chuyên canh và mô hình sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

  2. Những khó khăn chính trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở Hạ Lang là gì?
    Hạ tầng giao thông nội đồng còn hạn chế, hệ thống điện chưa đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất, lao động qua đào tạo thấp, và thị trường tiêu thụ sản phẩm còn nhiều thách thức.

  3. Vốn đầu tư cho nông nghiệp tại huyện Hạ Lang được sử dụng như thế nào?
    Vốn đầu tư công tập trung chủ yếu vào xây dựng và nâng cấp hệ thống thủy lợi (chiếm 77,19%) và giao thông nội đồng, góp phần cải thiện điều kiện sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế nông nghiệp.

  4. Ứng dụng khoa học công nghệ có vai trò ra sao trong phát triển nông nghiệp địa phương?
    Khoa học công nghệ giúp tạo ra giống cây trồng, vật nuôi năng suất cao, cải tiến quy trình sản xuất, bảo quản và chế biến sản phẩm, từ đó nâng cao giá trị và chất lượng nông sản.

  5. Làm thế nào để nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn tại Hạ Lang?
    Thông qua chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển chăn nuôi tập trung, ứng dụng công nghệ mới, nâng cấp hạ tầng và xây dựng chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ nhằm tăng giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường.

Kết luận

  • Huyện Hạ Lang đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển kinh tế nông nghiệp giai đoạn 2020-2022, đặc biệt là trong quy hoạch vùng sản xuất và đầu tư cơ sở hạ tầng.
  • Các yếu tố như điều kiện tự nhiên thuận lợi, nguồn lao động dồi dào và sự quan tâm đầu tư của chính quyền là nền tảng quan trọng cho phát triển nông nghiệp.
  • Hạ tầng điện và giao thông nội đồng còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất và ứng dụng công nghệ cao.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cấp hạ tầng, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, ứng dụng khoa học công nghệ và phát triển chuỗi liên kết.
  • Tiếp tục nghiên cứu, giám sát và điều chỉnh chính sách nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững, nâng cao đời sống người dân huyện Hạ Lang trong giai đoạn tới.

Hãy hành động ngay hôm nay để góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững tại huyện Hạ Lang, tạo nền tảng vững chắc cho tương lai nông thôn hiện đại và thịnh vượng!