I. Tổng Quan Về Phát Triển Du Lịch Bền Vững tại Nam Trung Bộ
Ngành du lịch từ lâu đã được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn. Đối với nhiều quốc gia, du lịch được xem là công cụ chính trong việc phát triển ở các địa phương hay các vùng vì nó có thể tác động đến tổng thu nhập của cả người dân và doanh nghiệp; tăng trưởng nguồn thu cho đất nước; tạo việc làm. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch mà chưa gắn với các định hướng, các kế hoạch có thể gây nhiều bất cập như làm suy thoái tài nguyên du lịch, cảnh quan tự nhiên hủy hoại môi trường sống, thậm chí còn tác động xấu đến nền văn hóa bản địa. Vì vậy, việc phát triển du lịch bền vững đã và đang thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, các cơ quan quản lý nhà nước.
1.1. Tầm Quan Trọng Của Du Lịch Bền Vững Với Kinh Tế Địa Phương
Phát triển du lịch bền vững không chỉ cần tạo điều kiện cho du lịch phát triển mà còn phải xem xét những hệ quả của quá trình này. Theo đó, nó cần được hiểu một cách toàn diện, đầy đủ trên cả ba khía cạnh là: (i) Tăng trưởng kinh tế ổn định (ii) Thực hiện tốt tiến bộ và công bằng xã hội và (iii) Khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiệm có hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên (Hall và Testoni, 2004). Tại Việt Nam, phát triển du lịch bền vững là một phần quan trọng trong phát triển bền vững của Liên hợp quốc.
1.2. Chính Sách Du Lịch Việt Nam Hướng Đến Phát Triển Bền Vững
Điều này đã được khẳng định tại Đại hội IX “Phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường”; “Phát triển kinh tế - xã hội gắn chặt với bảo vệ và cải thiện môi trường, bảo đảm sự hài hoà giữa môi trường nhân tạo với môi trường thiên nhiên, giữ gìn đa dạng sinh học” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2001). Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Định hướng chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam (Chương trình nghị sự 21 của Việt Nam) nhằm phát triển bền vững đất nước trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hoà giữa phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường.
II. Tiềm Năng và Thách Thức Phát Triển Du Lịch Nam Trung Bộ
Vùng Duyên Hải Nam Trung Bộ (DHNTB) của Việt Nam đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển du lịch đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 bao gồm thành phố Đà Nẵng và 7 tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận. Vùng DHNTB có tốc độ tăng trưởng GDP bình quân khoảng 10%/ năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực và phát huy được những thế mạnh của vùng như tài nguyên thiên nhiên, nguồn nhân lực.
2.1. Lợi Thế Cạnh Tranh Của Du Lịch Biển Đảo Vùng DHNTB
Vùng có chiều dài hơn 1,200 km bờ biển với các bãi biển chất lượng cao và phân bố chạy dọc theo chiều dài của Vùng từ Bắc xuống Nam như Mỹ Khê (Đà Nẵng); Tam Thanh, Cẩm N (Quảng Nam); Mỹ Khê, Sa Huỳnh (Quảng Ngãi); Tuy Hoà (Phú Yên); Quy Nhơn (Bình Định); Bắc Cam Ranh (Khánh Hoà); Ninh Chữ (Ninh Thuận); Mũi Né (Bình Thuận). Đây là tiền đề phát triển du lịch nghỉ dưỡng biển chất lượng cao, nổi bật hơn những khu vực du lịch biển khác trên cả nước. Ngoài ra, Vùng DHNTB có những nét đặc thù gắn cư dân miền biển như lễ hội Cá Ông, các trò diễn xướng dân gian.
2.2. Hạn Chế Trong Quản Lý Du Lịch và Phát Triển Hạ Tầng Du Lịch
Tuy nhiên, phát triển du lịch của Vùng DHNTB phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, nguyên nhân thiếu tầm nhìn tổng thể; Công tác xúc tiến, quảng bá du lịch địa phương trong Vùng còn tiến đơn lẻ và chưa có sự thống nhất cao trong quảng bá và xúc tiến du lịch cho cả Vùng, hạ tầng du lịch còn nhiều mặt chưa đồng bộ; tài nguyên du lịch chưa được khai thác hợp lý; chất lượng dịch vụ còn hạn chế; hiện tượng chèo chéo khách , bán hàng rong , lừa đảo , tình trạng mất vệ sinh an toàn tại các điểm du lịch vẫn thường xuyên xảy ra.
2.3. Ảnh hưởng của COVID 19 đến Du lịch bền vững vùng Duyên hải Nam Trung Bộ
Đặc biệt, từ khi đại dịch COVID - 19 xuất hiện từ cuối năm 2019 đã tác động lớn đến các ngành kinh tế trên phạm vi toàn cầu. Theo Báo cáo của Liên hiệp quốc , lượng khách du lịch quốc tế đã giảm khoảng 1 tỉ lượt , tương đương giảm 73% trong năm 2020 , trong khi trong quý I năm 2021 , mức giảm đã là 88% (Kiều Giang , 2021) . Thực tế này đã ảnh hưởng lớn đến sự phát triển du lịch bền vững của Vùng.
III. Giải Pháp Phát Triển Du Lịch Bền Vững Nghiên Cứu Thực Tiễn
Ngoà i ra, cho đến nay vẫn có những quan điểm chưa thống nhất về khái niệm, nội dung, tiêu chí và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch theo hướng bền vững. Một số tác giả tiếp cận nội dung theo nội hàm ba trụ cột của phát triển bền vững (phát triển về kinh tế, về xã hội và về môi trường theo hướng bền vững) Phạm Quế nh (2017), một số tác giả khác tiếp cận nội dung theo hướng làm gì để phát triển du lịch theo hướng bền vững, theo đó các nội dung chủ yếu của phát triển du lịch bao gồm quy hoạch và kế hoạch phát triển du lịch; huy động và sử dụng các nguồn lực theo hướng hiệu quả.
3.1. Xây Dựng Bộ Tiêu Chí Đánh Giá Du Lịch Bền Vững Cho DHNTB
Chưa có công trình nào phân tích và đề xuất được bộ tiêu chí đánh giá phát triển du lịch theo hướng bền vững phù hợp với phạm vi, quy mô, đặc thù về điều kiện phát triển du lịch, năng lực phân tích, đánh giá của các địa phương cấp tỉnh trên địa bàn vùng DHNTB (Lê Chí Công (2015), Nguyễn Thanh Tưởng (2016); Vũ Văn Đông (2014)). Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Phát triển du lịch trên địa bàn Vùng Duyên hải Nam Trung bộ Việt Nam theo hướng bền vững” nhằm đánh giá về mức độ phát triển du lịch của Vùng cũng như của các tỉnh trong Vùng trên các khía cạnh về môi trường, kinh tế và văn hoá – xã hội.
3.2. Xác Định Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Phát Triển Du Lịch
Đồng thời, xác định các nhân tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển du lịch của Vùng, từ đó đề xuất những định hướng, giải pháp nhằm phát triển du lịch trên địa bàn Vùng DHNTB theo hướng bền vững.
IV. Đánh Giá Mức Độ Bền Vững Du Lịch Các Tỉnh Nam Trung Bộ
Luận án góp phần hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận chung về phát triển du lịch và phát triển du lịch bền vững. Luận án xác định được các tiêu chí đánh giá mức độ bền vững về phát triển du lịch của một vùng hoặc một địa phương dựa trên ba trụ cột chính của phát triển du lịch theo hướng bền vững: (i) về kinh tế; (ii) về môi trường và (iii) về xã hội.
4.1. So Sánh Mức Độ Bền Vững Kinh Tế Trong Du Lịch
Luận án chỉ ra những địa phương đạt được mức độ bền vững du lịch về kinh tế từ cao đến thấp nhất trong vùng theo thứ tự từ Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bình Định, Quảng Nam, Bình Thuận, Phú Yên, Ninh Thuận và cuối cùng là Quảng Ngãi.
4.2. Đánh Giá Bền Vững Văn Hóa Xã Hội Trong Phát Triển Du Lịch
Luận án chỉ ra những địa phương đạt được mức độ bền vững về văn hoá – xã hội theo thứ tự Quảng Nam, Bình Định, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, và cuối cùng là Quảng Ngãi.
4.3. Phân Tích Mức Độ Bền Vững Môi Trường Trong Ngành Du Lịch
Luận án chỉ ra những địa phương đạt được mức độ bền vững về môi trường Quảng Nam, Bình Định, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Phú Yên, Quảng Ngãi và cuối cùng là Bình Thuận.
V. Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Phát Triển Du Lịch Bền Vững
Chỉ ra được nhân tố có ảnh hưởng đến phát triển du lịch của Vùng DHNTB, theo đó nhân tố Chính sách có tác động mạnh nhất tới phát triển du lịch bền vững vùng, tiếp đến là Tài nguyên du lịch, Cơ sở hạ tầng, Cộng đồng dân cư địa phương, các dịch vụ hỗ trợ liên quan, Quảng bá và xúc tiến du lịch, Nguồn nhân lực du lịch, Sự đa dạng của các dịch vụ phục vụ du lịch, Hoạt động liên kết, hợp tác phát triển du lịch, Sự hài lòng của khách du lịch.
5.1. Tác Động Của Chính Sách Du Lịch Đến Phát Triển Bền Vững
Phân tích cụ thể tác động của các chính sách hiện hành đến sự phát triển bền vững của ngành du lịch, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch một cách bền vững và hiệu quả, phù hợp với điều kiện và đặc điểm của từng địa phương trong vùng.
5.2. Vai Trò Của Tài Nguyên Du Lịch Trong Phát Triển Bền Vững
Đánh giá vai trò của tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa trong việc thu hút khách du lịch và tạo ra doanh thu cho ngành du lịch, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo tồn và phát huy các giá trị tài nguyên du lịch một cách bền vững và có trách nhiệm.
VI. Định Hướng và Giải Pháp Cho Du Lịch Bền Vững Nam Trung Bộ
Luận án đề xuất được các giải pháp phát triển du lịch trên địa bàn Vùng DHNTB, Việt Nam theo hướng bền vững và các điều kiện để thực hiện các giải pháp. Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu và hướng nghiên cứu của luận án, Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển du lịch theo hướng bền vững
6.1. Hoàn Thiện Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Du Lịch Bền vững
Đề xuất các giải pháp cụ thể để hoàn thiện khung pháp lý và chính sách hỗ trợ phát triển du lịch bền vững, bao gồm các biện pháp khuyến khích đầu tư vào các dự án du lịch xanh, các chương trình đào tạo nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao, và các chính sách bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch.
6.2. Đa Dạng Hóa Sản Phẩm Du Lịch Cơ Hội và Thách Thức
Thảo luận về tiềm năng và thách thức của việc đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, bao gồm du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch biển đảo, và du lịch MICE, đồng thời đề xuất các giải pháp để phát triển các sản phẩm du lịch mới một cách bền vững và đáp ứng nhu cầu của thị trường.
