Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) là một bộ phận quan trọng của nền giáo dục quốc dân, đóng vai trò then chốt trong việc trang bị kiến thức quốc phòng, an ninh cho học sinh, sinh viên (HS, SV). Theo báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện công tác GDQPAN (2001-2010), đội ngũ giảng viên (ĐNGV) GDQPAN còn thiếu về số lượng và chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng của công tác giảng dạy. Tại Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức, thực trạng này cũng tương tự với cả nước, với số lượng giảng viên chưa đủ và chất lượng chuyên môn còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển ĐNGV tại Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức trong giai đoạn 2016-2018, phân tích nguyên nhân và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng, góp phần xây dựng nguồn nhân lực có phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức, tỉnh Thanh Hóa, với dữ liệu thu thập từ khảo sát, phỏng vấn và phân tích tài liệu trong giai đoạn 2016-2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển đội ngũ giảng viên trong giáo dục đại học, bao gồm:

  • Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực: Nhấn mạnh vai trò của đội ngũ giảng viên như nhân tố quyết định chất lượng giáo dục, cần được quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng hợp lý để nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Mô hình quản lý giáo dục đại học: Tập trung vào các yếu tố như tuyển dụng, đào tạo, đánh giá và chính sách đãi ngộ nhằm phát triển đội ngũ giảng viên bền vững.
  • Khái niệm chuyên ngành: Giảng viên GDQPAN là người có trình độ chuyên môn về quốc phòng, an ninh, có kỹ năng sư phạm và phẩm chất đạo đức phù hợp với yêu cầu giảng dạy môn học đặc thù này.

Các khái niệm chính bao gồm: Đội ngũ giảng viên, giảng viên GDQPAN, phát triển đội ngũ giảng viên, quốc phòng, an ninh, giáo dục quốc phòng và an ninh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các tài liệu chuyên ngành về phát triển đội ngũ giảng viên và GDQPAN.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát hoạt động giảng dạy, khảo sát ý kiến giảng viên và cán bộ quản lý tại Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức thông qua phiếu điều tra và phỏng vấn sâu.
  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá và góp ý từ các chuyên gia giáo dục, cán bộ quản lý và giảng viên có kinh nghiệm trong lĩnh vực GDQPAN.
  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý và phân tích số liệu khảo sát bằng phần mềm thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả các biện pháp phát triển đội ngũ.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 50 giảng viên và cán bộ quản lý tại Trung tâm GDQPAN, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2016 đến tháng 12/2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu: Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức có tổng số 22 giảng viên, trong khi nhu cầu giảng dạy đòi hỏi khoảng 30 người để đảm bảo đủ số lượng cho các lớp học lý thuyết và thực hành. Tỷ lệ giảng viên đạt chuẩn chuyên môn chỉ chiếm khoảng 68%, thấp hơn mức trung bình của các trung tâm GDQPAN trong cả nước (khoảng 75%).

  2. Chất lượng chuyên môn và nghiệp vụ còn hạn chế: Khoảng 40% giảng viên chưa có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm hoặc chưa được đào tạo bài bản về GDQPAN. Ngoài ra, chỉ 55% giảng viên có trình độ thạc sĩ trở lên, trong khi yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ đòi hỏi tối thiểu 70%.

  3. Phương pháp giảng dạy chưa đổi mới hiệu quả: 60% giảng viên sử dụng phương pháp truyền thống, ít ứng dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức của sinh viên, với tỷ lệ sinh viên đạt điểm trung bình trở lên trong môn GDQPAN chỉ đạt khoảng 75%.

  4. Chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc chưa hấp dẫn: 70% giảng viên phản ánh chế độ đãi ngộ chưa tương xứng với công sức và yêu cầu công việc, dẫn đến tâm lý thiếu động lực và khó khăn trong việc thu hút nhân tài mới.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, quy mô đào tạo và số lượng sinh viên tăng nhanh trong khi nguồn nhân lực giảng viên chưa được mở rộng tương ứng. So với các nghiên cứu tại các trung tâm GDQPAN khác như Đại học Quốc gia Hà Nội, nơi tỷ lệ giảng viên đạt chuẩn chuyên môn cao hơn 80%, Trung tâm GDQPAN, Đại học Hồng Đức còn nhiều điểm cần cải thiện. Việc chưa áp dụng rộng rãi công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực cũng làm giảm hiệu quả giảng dạy, tương tự như nhận định trong các nghiên cứu về đổi mới phương pháp giảng dạy GDQPAN. Môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn khiến giảng viên khó duy trì sự gắn bó lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ. Kết quả nghiên cứu có thể được minh họa qua biểu đồ phân bố trình độ chuyên môn giảng viên, tỷ lệ áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại và mức độ hài lòng về chính sách đãi ngộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyển dụng và quy hoạch đội ngũ giảng viên: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch tuyển dụng giảng viên GDQPAN phù hợp với quy mô đào tạo, đảm bảo đủ số lượng và cơ cấu hợp lý. Mục tiêu đạt 30 giảng viên trong giai đoạn 2019-2021. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu và phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm và chuyên môn GDQPAN định kỳ hàng năm, phấn đấu 90% giảng viên đạt trình độ thạc sĩ trở lên vào năm 2021. Trung tâm GDQPAN phối hợp với các cơ sở đào tạo sau đại học thực hiện.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin: Khuyến khích giảng viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy và tài liệu điện tử. Mục tiêu nâng tỷ lệ giảng viên sử dụng công nghệ lên 80% trong 2 năm tới. Ban Đào tạo và Trung tâm CNTT chịu trách nhiệm triển khai.

  4. Cải thiện chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc: Xây dựng cơ chế thưởng, phụ cấp và tạo điều kiện làm việc thuận lợi nhằm giữ chân và thu hút giảng viên chất lượng cao. Thời gian thực hiện từ 2019 đến 2021, do Ban Giám hiệu và phòng Tài chính kế hoạch phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát chất lượng giảng viên: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ về năng lực, phẩm chất và hiệu quả giảng dạy, làm cơ sở cho việc khen thưởng và xử lý. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống đánh giá vào cuối năm 2020. Trung tâm GDQPAN và phòng Quản lý chất lượng chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học, cao đẳng: Giúp hoạch định chính sách phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN, nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý giáo dục quốc phòng.

  2. Giảng viên và cán bộ Trung tâm GDQPAN: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao trình độ chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển nghề nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục quốc phòng: Là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực giáo dục và công tác GDQPAN.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và quốc phòng: Hỗ trợ xây dựng các chính sách, đề án phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chiến lược quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN lại quan trọng?
    Đội ngũ giảng viên GDQPAN là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục quốc phòng, góp phần trang bị kiến thức và phẩm chất bảo vệ Tổ quốc cho sinh viên. Một đội ngũ giảng viên đủ số lượng, chất lượng cao sẽ nâng cao hiệu quả đào tạo và đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

  2. Thực trạng đội ngũ giảng viên GDQPAN tại Trung tâm GDQPAN, Đại học Hồng Đức hiện nay ra sao?
    Số lượng giảng viên chưa đủ, chỉ khoảng 22 người trong khi nhu cầu khoảng 30; trình độ chuyên môn và nghiệp vụ chưa đồng đều, nhiều giảng viên chưa đạt chuẩn; phương pháp giảng dạy còn truyền thống, ít ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, chính sách đãi ngộ chưa hấp dẫn, môi trường làm việc chưa tối ưu, và hạn chế trong đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn.

  4. Các biện pháp nào được đề xuất để phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN?
    Bao gồm tăng cường tuyển dụng, nâng cao trình độ chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy, cải thiện chính sách đãi ngộ, và thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá chất lượng giảng viên.

  5. Làm thế nào để giảng viên GDQPAN nâng cao hiệu quả giảng dạy?
    Giảng viên cần áp dụng phương pháp dạy học tích cực, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ, thường xuyên bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, nâng cao trình độ chuyên môn và phát triển kỹ năng sư phạm phù hợp với đặc thù môn học GDQPAN.

Kết luận

  • GDQPAN là môn học quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân.
  • Đội ngũ giảng viên GDQPAN tại Trung tâm GDQPAN, Trường Đại học Hồng Đức còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy.
  • Nghiên cứu đã phân tích nguyên nhân và đề xuất các biện pháp đồng bộ nhằm phát triển đội ngũ giảng viên, bao gồm tuyển dụng, đào tạo, đổi mới phương pháp và cải thiện chính sách đãi ngộ.
  • Việc triển khai các giải pháp này trong giai đoạn 2019-2021 sẽ góp phần nâng cao chất lượng GDQPAN, đáp ứng yêu cầu đào tạo và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà trường và giảng viên phối hợp thực hiện để xây dựng đội ngũ giảng viên GDQPAN vững mạnh, chuyên nghiệp và hiệu quả.

Hành động ngay hôm nay để góp phần phát triển đội ngũ giảng viên GDQPAN chất lượng cao, nâng tầm giáo dục quốc phòng và an ninh cho thế hệ trẻ, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tương lai.